آریتمی قلبی به معنی ضربان غیرطبیعی قلب است. در این حالت قلب خیلی سریع یا خیلی کند می‌زند یا ضربان نا منظمی دارد. وقتی سیگنال‌های الکتریکی که مسئول هماهنگ ساختن ضربان‌ها هستند به درستی فعالیت نمی‌کنند آریتمی رخ می‌دهد. این مشکل در اکثر مواقع بی خطر است. اما اگر علت آن به وجود آمدن نارسایی قلبی یا نقص باشد ممکن است باعث به وجود آمدن مشکلات جدی برای فرد شود. در این مقاله آریتمی، علت، علائم آن را بررسی می‌کنیم.
«آریتمی» (Arrhythmia) به مجموعه‌ای از اختلالات ضربان قلب گفته میشود که باعث بی نظم شدن ضربان‌ها، کند یا سریع شدن آن‌ها میشود. انواع آٰریتمی قلبی عبارتند از:آریتمی قلبی چیست؟
- برادیکاردی (Bradycardia): ضربان کند
- تاکیکاردی (Tachycardia): ضربان سریع
- ضربان قلب نامنظم یا پرش قلب (فیبریلاسیون)
- انقباض نارس بطنی
بسیاری از انواع آریتمی مشکل جدی ایجاد نمی‌کنند. با اینحال گاهی می‌توانند خطر ایست قلبی و سکته مغزی را افزایش دهند.
ضربان قلب نرمال چگونه است؟
پزشکان برای اندازه‌گیری ضربان قلب نرمال از ضربان قلب در حالت استراحت استفاده می‌کنند. ضربان قلب استراحت تعداد ضربان‌ها در دقیقه در حال استراحت (bpm) است.
میزان نرمال ضربان قلب در حال استراحت برای هر فرد متفاوت است. انجمن قلب آمریکا (AHA) این عدد را بین۶۰ تا ۱۰۰ (bpm) تعیین کرده است.
قلب باید با ریتم منظمی بزند و بین هر ضربان فواصل منظمی وجود داشته باشد. هر ضربان دو بخش دارد:
- انقباض: برای اکسیژن رسانی به خونی که از بدن برگشته است.
- پمپاژ:بیرون رفتن خون تمیز و غنی از اکسیژن از قلب به بدن
اندازه گیری ضربان قلب با نبض هم امکان پذیر است. بهترین محل‌هایی که می‌توان از روی نبض آن‌ها ضربان را اندازه‌گیری کرد عبارتند از:
- مچ دست
- داخل بازوها
- کنار گردن
- بالای پا
انواع آریتمی قلبی
در ادامه انواع مختلف آریتمی را بررسی می‌کنیم:
فیبریلاسیون دهلیزی
در این شرایط ضربان دهلیزها نامنظم است و اغلب با تاکی کاردی همراه است. آریتمی فیبریلاسیون دهلیزی اغلب در افراد بالای ۶۵ سال شایع است. در این نوع آریتمی قلبی دهلیزها به جای اینکه یک انقباض قوی داشته باشند تپش قلب سریع را ایجاد می کنند.
فلوتر دهلیزیAtrial Flutter
همانطور که گفتیم فیبریلاسیون باعث ایجاد تپش‌های نامنظم و تصادفی در دهلیزها میشود. در فلوتر دهلیزی بخشی از دهلیز به درستی کار نمی‌کند. در نتیجه الگوی ضربان قلب یک الگوی غیر طبیعی اما پیوسته خواهد داشت. برخی افراد هم فیبریلاسیون و هم فلوتر را تجربه می‌کنند. فلوتر دهلیزی یک نوع آریتمی قلبی جدی است و در صورت عدم درمان می‌تواند باعث فیبریلاسیون دهلیزی شود.
تاکی کاردی فوق بطنی
در تاکی کاردی فوق بطنی (SVT) ضربان قلب سریع اما منظم و با ریتم مشخص است. افزایش ضربان قلب ممکن است چند ثانیه یا چند ساعت طول بکشد. پزشکان قلب و عروق فلوتر و فیبریلاسیون دهلیزی را زیرمجموعه تاکی کاردی فوق بطنی دسته بندی می کنند.
تاکی کاردی بطنی
تحت این شرایط سیگنال‌های الکتریکی در بطن حالت غیرطبیعی دارند و باعث ضربان قلب تند و غیر طبیعی می‌شوند. این نوع آریتمی قلبی معمولا در افرادی که قلبشان در اثر حمله قلبی آسیب دیده است رخ می‌دهد.
فیبریلاسیون بطنی (تارلرزه بطنی)
در این اریتمی انقباض بطن‌ها سریع، ناهماهنگ و پرشی است. در این شرایط بطن‌ها به جای پمپاژ قلب دچار لرزش‌های غیر طبیعی و نامنظم می‌شوند. فیبریلاسیون بطنی که اغلب به علت یک ناراحتی قلبی ایجاد میشود یا به دنبال حمله قلبی رخ می‌دهد می‌تواند جان بیمار را تهدید کند.
سندرم qt طولانی
سندرم QT طولانی اختلالی است که باعث ضربان قلب سریع و ناهماهنگ و از حال رفتن بیمار میشود. همچنین دارا بودن استعداد ژنتیکی یا مصرف برخی داروهای خاص هم در بروز این سندرم نقش دارند.
چرا ضربان قلب نامنظم میشود؟ (علت آریتمی قلبی)
وجود هرگونه اختلالی در سیگنال‌های الکتریکی که انقباض‌های قلبی را ایجاد می‌کنند می‌تواند منجر به اریتمی قلبی شود. عوامل مختلفی باعث اختلال در کارکرد قلب می‌شوند. از جمله:
- سوء مصرف الکل
- دیابت
- اختلال سوء مصرف مواد
- مصرف بیش از حد قهوه
- بیماری‌های قلبی مثل نارسایی احتقانی قلب
- فشار خون بالا
- تیروئید پرکار
- استرس
- اسکار قلب (ایجاد بافت همبند بعد از حمله قلبی)
- سیگار کشیدن
- مصرف برخی مکمل‌های گیاهی و تغذیه‌ای
- مصرف برخی داروهای خاص
- تغییرات ساختاری در قلب
اگر فردی هیچ مشکل قلبی نداشته باشد تا زمانی که یک یا چند تا از شرایط بالا را نداشته باشد احتمال اینکه دچار آریتمی قلبی شود بسیار اندک است. در افرادی که مشکل قلبی دارند سیگنال‌های الکتریکی قلب به درستی منتقل نمی‌شوند و اریتمی ایجاد میشود.
علائم آریتمی قلبی چیست؟
آریتمی لزوماً علائم مشخصی را از خود نشان نمی‌دهد. ممکن است پزشک در حین انجام آزمایش‌های روتین یا نوار قلب متوجه آن شود. البته حتی اگر فردی علائم آریتمی قلبی را داشته باشد لزوماً به معنی آریتمی شدید نیست. در ادامه علائم آریتمی را بسته به نوع آن بررسی می‌کنیم.
علائم تاکی کاردی
- تنگی نفس
- سرگیجه
- از حال رفتن
- احساس لرزش در سینه (مثل پر زدن)
- درد قفسه سینه
- سبکی سر
- احساس ضعف ناگهانی
علائم برادی کاردی
- درد قفسه سینه یا آنژین
- عدم تمرکز
- گیجی
- دشوار شدن انجام تمرینات ورزشی
- سرگیجه
- خستگی
- سبکی سر
- تپش قلب ناگهانی و لحظه‌ای یا احساس ایستادن ضربان قلب به صورت لحظه‌ای
- تنگی نفس
- از حال رفتن
- تعریق بیش از حد
علائم فیبریلاسیون دهلیزی
علائم آریتمی قلبی از نوع فیبریلاسیون دهلیزی معمولاً به سرعت ظاهر می‌شوند. این علائم عبارتند از:
- آنژین قلبی
- تنگی نفس
- سرگیجه
- تپش قلب ناگهانی و لحظه‌ای یا احساس ایستادن ضربان قلب به صورت لحظه‌ای
- خستگی