قهرمان مسیب نامه در اساس شخصیتی تاریخی بوده است
کتاب مسیب نامه ابوطاهر طرطوسی (پیش از ۷۲۴ق) در واقع بیانگر جنبه اساطیری همان روایات مربوط به مسیب بن نجبه از هواخواهان و خونخواهان امام حسین بن علی می باشد. این جانب از مختار نامه یا مسیب نامه ترکی دوران کلاسهای ابتداییم نام مسیب بن بخته را به یاد می آورم که نامش تصحیفی از نام همین مسیب بن نجبه است. ولی در مسیب نامه فارسی این نام به صورت مسیب بن قعقاع خزایی آورده شده است. اما در همین مسیب نامه فارسی هم اسطوره ربوده شدن مسیب از فراز نیزه ها اشاره به همان عنوان فرازی نام مسیب بن نجبه فرازی (یا فزاری) می باشد. احتمال خزاعی بودن مسیب بن نجبه زیاد است. چه رهبر مقدم توابین یعنی سلیمان بن صرد نیز از خزاعیان بوده است. این عنوان را به صورت قزاری و خزاری نیز ثبت کرده اند. لابد عنوان فزاری (شکافته شده) یا فرازی (بر فراز نیزه ها شده) از واقعه قتل او بر فراز نیزه ها عاید شده است. به قول مسیب نامه از آنجا به آسمان برده شد. به احتمال زیاد نجیبه (نجبه) اسم مادر او و قعقاع (چکاچاک اسلحه) اسم پدر وی بوده است. به هر حال عنوان فزاری یا فرازی مسیب بن نجبه از قدیم به راویان متأخر احادیث دینی از جمله طرسوسی رسیده بوده است.
در سایت اعلام طهور در باب مسیب بن نجبه می خوانیم: “مسیب بن نجبه از یاران برجسته امیرالمومنین علی علیه السلام و از رهبران و بزرگان شیعه در کوفه و از سردمداران قیام توابین درخونخواهی امام حسین (امام سوم شیعیان)، وی مردی خداپرست و پارسا و از طایفه «مضرالحمراء» است. نام او در تاریخ به انواع مختلفی نوشته شده است. مسیب بن نجیبه، مسیب بن نجیه، مسیب نجبه، مسیب بن نجبه فرازی!!
سال ۶۰ هجری قمری، در زمان حکومت یزید بن معاویه (حاکم بنی امیه در شام)، که حسین بن علی علیه السلام با او بیعت نکرد و به مخالفت برخاست عده ای از بزرگان کوفه به امام (ع) نامه هایی نوشته و از آن حضرت برای رفتن به شهر کوفه دعوت کردند. اولین نامه را مسیب بن نجبه و سلیمان بن صرد خزاعی و حبیب بن مظاهر و … نوشتند. متن نامه چنین بود: بسم الله الرحمن الرحیم. نامه ای است از سلیمان بن صرد و مسیب بن نجبه و… به شیعیان شما. بعد از سلام و حمد و ثنای الهی، سپاس خدایی را که دشمن ترا نابود ساخت (مقصود معاویه است) آنکه زمام کار این امت را به زور، به دست گرفت و بیت المال مسلمین را غاصبانه تصرف کرد و …. الی آخر. اکنون ما جز تو، امام و پیشوایی نداریم. به سوی ما بیا، تا خداوند به وسیله تو ما را به هدایت و حق، همراه کند.
البته نامه، مطالبی دیگر نیز دارد! این نامه توسط قاصدانی در رمضان سال ۶۰ به دست امام (ع) رسید. او در قیام حسین بن علی (ع) در واقعه سال ۶۱ هجری قمری در کربلا بار دیگر بعد از حادثه کربلا سال ۶۵ هجری قمری که ۴ سال از شهادت حسین بن علی (ع) و یارانش گذشته بود، مسیب، در کنار سلیمان بن صرد خزاعی و بعضی بزرگان کوفه، از اینکه در قیام سیدالشهداء (حسین بن علی علیه السلام)، شرکت نکرده و توفیق شهادت در رکاب حضرت را نیافته بودند به شدت ناراحت و از اینکه با رسیدن نامه و پیک امام (ع)، از فداکاری در راهش مضایقه کرده بودند، خودشان را ملامت می کردند، لذا در آن سال ۶۵ هجری قمری به خونخواهی حسین بن علی بپا خاستند تا ظلمی را که در حق امام حسین (ع) و اهل بیت پیامبر کرده و آنها را تنها گذاشته بودند، جبران کنند. مسیب بن نجبه و چند نفر دیگر، کار سازماندهی جنبشی با نام توابین را بر عهده گرفت، جلساتی تشکیل و سخنرانی هایی انجام شد تا اینکه با جمعیت ۴۰۰۰ نفری قیام کرده و به مقابله با دشمنان حسین بن علی و سپاه شام و حکام بنی امیه رفتند و با قاتلین آنحضرت و یارانش جنگ کردند. مسیب در این جنگ، فرماندهی چهارصد نفر را به عهده داشت. در حمله اول، او بسیاری را کشت و غنائم زیادی گرفت و شامیان را فراری داد و نزد سپاهان برگشتند. در حملات بعدی جنگ، بعد از کشته شدن سلیمان بن صرد، (رهبر توابین)، مسیب، پرچم جنگ را بدست گرفت و فرمانده شد و شجاعانه جنگید و در حالی که عده ای از سپاه دشمن را کشته بود، خود نیز به شهادت رسید. این واقعه سال ۶۵ هـ.ق، در منطقه «عین الورده» بود. او به هنگام جنگ این رجز می خواند:
قدعلمت سیاله الذوائب *** واضحه الکبات و الترائب
انی غداه الروع و التغالب *** اشجع من دی لبد مواتب
قطاع اقران مخوف الجانب”
