قصبات مهم اطراف تبریز در خبر نزهه القلوب حمدالله مستوفی

توضیحات از سوی این جانب در داخل پرانتزها آورده میشود: “… و تبریز را هفت ناحیه است. اول مهرانرود و به طرف شرقی شهر است. از در شهر تا آنجا پنج فرسنگ و کندرود (کندر، کندوان) و اسفنج (اسفنجان) و سعد آباد (سعید آباد، سیدآوا) از معظمات آن است. دوم ناحیه سردرود و صحرا به طرف جنوبی مایل به غرب به یک فرسنگی شهر افتاده استو دیههای سردرود و باغات شهر متصل است و اکثر باغستان آن موضع با هم پیوسته است. چنانکه فرق نتوان کرد از توابع کدام دیه است و میوه های خوب دارد و سردست (؟) و دوشت (؟) و جولاندرق (آخولا؟) و الغانبدر (القابندر، ایلخچی؟) و کجاباد و لاکدرج (سرین دیزج؟) از معظمات آن ناحیه صحرا. غله روست آب سراو رود بر زراعت آنجا نشیند. سیم ناحیه باویل رود مشهور است و در زاویه غرب و جنوب است و بر چهار فرسنگی شهر افتاده است و ولایتی سخت نزه است و به حقیقت همچون یک باغ و ناسخ نسخه سغد سمرقند و غوطه دمشق و رشک شعب بوان و ماشان رود همدان است و بیست و پنج دیه است و باویل و خور شاه (خسروشاه)، میلان (بیلان، بایرام) و اسکونه (اسکویه) از معظمات آن ناحیه است. چهارم ناحیه ارونق بر غرب شهر است آغازش سه فرسنگی شهر است تا پانزده فرسنگی و عرضش پنج فرسنگ باشد و حاصل نکو باشد و از غله و انگور و میوه مدار تبریز بر ارتفاعات آنجا بشد و سی پاره دیه است و اکثرش معظم که هر یک قصبه است چون سنر (شند آباد) و سنست (بنیس یا سیس) و سلسورد (شبستر) و دابغان (وایغان، وایقان) و کوزه کنان و صوفیان و غیره. پنجم ناحیه رود قاب در پس کوه سرخاب بر شمال بر یک فرسنگی تا چهار فرسنگ شهر است و غله روی تمام دارد. آنجا ده من آرد و شانزده من نان کند و قریب چهل پاره ده است و رودهند (؟) و سارو (ساران) و النجق (آلانق) و اوفرید (اروتد، اربطان) از معظمات آن. ششم ناحیه خانم رود (خواجه؟) و هفتم ناحیه بدوستان هم بر شمال شهر است خلف رود قاب. سی پاره ده است و مادرگاو (باورگا، بابا باغی) و اوریشاق (=محل خانواده های بیگاری دهنده، ینگی اسیران) از معظمات آن. حقوق دیوانی این نواحی صد هزار دینار و کسری است.