انیس الدوله سوگلی ناصرالدین شاه

ساختمانی است پشت ایستگاه اتوبوس که رنگ سفید بر آن پاشیده اند و خبری از شکوه خانه های قجری در بیرون آن نیست. آنچه در این بنا بیش از هر چیز چشم ها را به سمت خود جلب می کند، تابلوی عریض و طویل «اتحادیه تهیه و توزیع گوشت گوسفندی تهران» است.

این عمارت تاریخی با ۱۴۰ سال قدمت، متعلق به فاطمه سلطان خانم انیس‌الدوله، سومین همسر عقدی ناصرالدین شاه قاجار و ملقب به ملکه ایران بوده است.انیس الدوله همسر سرشناس و با نفوذ ناصرالدین شاه (۱۲۵۸-۱۳۱۴) بود و این خانه، که به نام وی شهرت دارد، گویا پس از ترور ناصرالدین شاه محل زندگی وی در آخرین ماه های حیاتش بوده است.

انیس الدوله کیست؟
انیس الدوله محبوب ترین و با نفوذترین چهره دربار ناصرالدین شاه بود. مقام او بر سایر همسران شاه برتری داشت و عملا می توان او را ملکه سلطنتی ایران دانست که نشان حمایل آفتاب و تمثال همایونی را از او دریافت کرده بود.

انیس الدوله، با اسم اصلی فاطمه، دختر یتیمی بود که توانست تا مرحله سوگلی بودن اندرونی پرجمعیت شاه قاجار برسد. او اهل روستای امامه لواسان بود و در جریان یکی از شکارهای ناصرالدین شاه، شاه او را که چوپانی گله عمویش را می کرد دید و کمی با او گپ زد. فاطمه نوجوان در همان چند لحظه دل شاه را برد، طوری که او بلافاصله بعد از برگشت از شکارگاه، این دختر را به قصر آورد و به دست جیران یکی از زنان محبوب خود سپرد تا آداب و رفتار زندگی درباری را به او یاد بدهد.

بعد از مرگ جیران، شاه با انیس الدوله ازدواج کرد. او بعد از ازدواجش مدام در دربار ترقی کرد و به نوعی ملکه غیررسمی ایران بود. به رغم اینکه انیس الدوله با معیارهای زیبایی شناسانه امروز فاصله زیادی داشت، اما شاه آنقدر به او علاقه داشت که انیس الدوله می توانست هر مقامی را عزل یا نصب کند.

در بین این ۸۴ زن حرمسرای ناصرالدین شاه، فقط یک نفر بود که واقعا عاشق شاه قاجار بود و داستان مرگش را اینطور نوشته اند که وقتی بعد از ترور ناصرالدین شاه، مقرری ماهانه اش را  پیش او بردند، او با دیدن عکس ناصرالدین شاه بر روی اسکناس آنقدر گریه کرد تا حالش بد شد و از همین بیماری درگذشت.

موقوفات این زن مقتدر قجری نیز قابل توجه است و شامل وقف «جیقه الماس» به حرم امیر المومنین(ع)، «پرده مروارید» به آستان اباعبدالله (ع)، ضریح نقره برای شهدا کربلا، «نیم تاج الماس» به آستان مقدس امام رضا(ع)، تعمیر درنقره طلاکوب مسجد گوهر شاد، وقف روستای کاشانک، بنای پلی در ناصر آباد از توابع لواسان و… است.

خانه ای در خیابان ولیعصر(عج) تهران
عمارت انیس الدوله در جنوب طولانی ترین خیابان پایتخت یعنی خیابان ولی‌عصر(عج) ، بالاتر از چهار راه مولوی ، روبروی مهدیه تهران قرار دارد.

تاریخچه کاربری های خانه تا امروز
مالکان قاجاری، این بنا را در زمان پهلوی اول به آموزش و پرورش می‌فروشند و پس از آن عمارت از صورت مسکونی خارج شده و به شکل مدرسه درمی‌آید که پروفسور محمود حسابی یکی از دانش‌آموختگان همین مدرسه بوده است. در سال ۱۳۳۰ هم این بنا به تملک شخصی به نام نادر اصفهانی درمی‌آید و از دهه ۱۳۵۰ به دلیل نزدیکی این ساختمان به کشتارگاه ، ساختمان تبدیل به اتحادیه گوشت گوسفندی تهران شده و تا همین الآن هم تنها کاربری‌اش همین است.

ویژگی های ظاهری خانه
این عمارت دو طبقه  ۷۲۱ متر مربع مساحت دارد و دو در ورودی از سمت خیابان دارد که یکی به ساختمان و دیگری به حیاط خانه راه دارد.حیاطی که یک حوض بزرگ با تنه درختان کهن در وسط آن به چشم می خورد. تزئیناتی با سرستون‌هایی به سبک یونانی و ستون‌های حجاری شده با پایه های گچ‌بری شده و نقاشی شده و شومینه‌های قدیمی از جمله زیبایی های این خانه است.

طبقه همکف با اختلاف یک پله از کف حیاط پایین‌تر است و شامل یک ایوان رو به جنوب ، دو اتاق اصلی در شمال ایوان و یک انبار در منتهی‌الیه غربی و آشپزخانه و حمام و رختکن و توالت در بخش شرقی مجموعه است. طبقه اول نیز شامل یک ایوان رو به جنوب است که در شمال این ایوان ۲ سالن بزرگ، یک فضای پشتیبانی (آبدارخانه) و یک پیش‌فضا در ضلع شرقی سالن‌ها قرار دارد. در انتهای ضلع غربی نیز یک راه‌پله ارتباطی با طبقه پایین احداث شده است.

تلاش هایی برای تغییر کاربری خانه به کاربری فرهنگی
به گفته رئیس اتحادیه گوشت فروشان که دیگر از کارکردن در خانه ای که اختیار هیچ گونه تغییری در آن ندارد ، خسته شده است،  تا کنون مکاتبات زیادی با سازمان میراث فرهنگی و شهرداری برای خرید این خانه و تغییر کاربری آن به یک مکان فرهنگی صورت گرفته که تاکنون بی نتیجه مانده است و سازمان میراث فرهنگی در این سالها فقط عملیات مرمت بنا را انجام داده است، درحالیکه درخواست مالک بنا فروش آن است.