تعریق شدید یا هیپرهیدروز بیماری است که شامل تعریق زیاد می شود و ممکن است کل بدن یا فقط نواحی خاصی را تحت تأثیر قرار دهد. هیپرهیدروز ممکن است از بدو تولد وجود داشته باشد یا در اواخر زندگی ایجاد شود. با این حال، بیشتر موارد تعریق بیش از حد معمول در سالهای نوجوانی فرد شروع می شود. در ادامه این مطلب به بررسی دلایل و درمان های تعریق شدید می پردازیم.
تعریق شدید یا هیپرهیدروز چیست؟
عارضه تعریق بیش از حد یا همان هایپرهیدروز (Hyperhidrosis) یک معضل رایج است که می‌تواند مشکلات و ناراحتی‌های زیادی را برای فرد مبتلا به وجود آورد. طبق تحقیقات انجام شده، حدود دو تا سه درصد مردم آمریکا از عارضه تعریق بیش از حد در زیر بغل یا کف دست و کف پا رنج می‌برند. تعریق بیش از حد در زیر بغل معمولا در اواخر نوجوانی و بلوغ اتفاق می‌افتد در حالی که تعریق بیش از حد کف دست و پا از سنین کمتر (حدود 13 سالگی) در بدن ظاهر خواهند شد. در صورتی که به این مشکل اهمیت نداده و آن را درمان نکنید، تا آخر عمر دردسرهای آن همراه شما خواهد بود.
به طور کلی عرق کردن می‌تواند امری ناراحت کننده و خجالت آور باشد؛ این فرآیند می‌تواند باعث ایجاد لکه روی لباس‌های شما شده، لحظات عاشقانه و نزدیک با شریک زندگی‌تان را خراب کند یا به طور کلی کیفیت روابط اجتماعی شما را کاهش دهد. این معضل در حالت شدیدتر خود می‌تواند مشکلات کاملا جدی، مانند ناتوانی در نگه داشتن خودکار، ناتوانی در نگه داشتن و کنترل فرمان اتومبیل یا دست دادن با سایر افراد، برای شخص مبتلا به وجود آورد.
انواع تعریق بیش از حد
به طور کلی هایپرهیدروز دو نوع کلی دارد که عبارت‌اند از:
- هایپرهیدروز اولیه (کانونی): در این نوع از هایپرهیدروز، تعریق بیش از حد در دست‌ها، زیر بغل، صورت و پاها بدون هیچ‌گونه دلیل ظاهری به وجود می‌آید.
- هایپرهیدروز ثانویه (تعمیم یافته): در این نوع، تعریق بیش از حد در کل بدن یا منطقه بزرگی از آن رخ می‌دهد که می‌تواند به دلیل گرما، شرایط پزشکی یا مصرف دارویی خاص باشد.
علل ابتلا به هایپرهیدروز اولیه
افراد مبتلا به هایپرهیدروز اولیه، به طور کلی از طریق غدد تعریق خاصی به نام غدد تعریق اکرین، عرق می‌کنند. غدد تعریق اکرین، تعداد دو تا چهار میلیون از غدد تعریق در سرتاسر بدن را تشکیل می‌دهند. تعداد غدد اکرین در پاها، کف دست‌ها، صورت و ناحیه زیر بغل بسیار زیاد است.
هنگامی که بدن شما احساس گرما می‌کند، زمانی که در حال تحرک هستید، وقتی احساساتی می‌شوید یا با تحریک‌های هورمونی، غدد تعریق از طریق اعصاب بدن فعال می‌شوند؛ بنابراین در صورتی که اعصاب فعالساز غدد عرق، فعالیت بیش از حد داشته باشند باعث ایجاد هایپرهیدروز می‌شوند. به عنوان مثال، شخص مبتلا به این عارضه، تنها با فکر کردن به موقعیتی اضطراب آور شدیدا عرق خواهد کرد.
پزشکان هنوز به علت دقیق ابتلا به هایپرهیدروز اولیه دست نیافتند، اما این عارضه می‌تواند ارثی نیز باشد. همچنین بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری، از زمان کودکی خود این مشکل را داشتند.
افراد مبتلا به هایپرهیدروز اولیه، میتوانند بدون نیاز به جراحی، با استفاده از روش‌های درمانی مناسب، مانند استفاده از داروهای مختلف، یونتوفورزیس و تزریق بوتاکس این عارضه را در بدن خود بهبود بخشند.
معمولا عمل جراحی به عنوان آخرین راه برای درمان این بیماری، برای افرادی که تعریق بسیار شدیدی در کف دستان یا زیر بغل خود دارند تجویز می‌شود. این عمل جراحی ممکن است شامل برداشتن غدد تعریق از ناحیه مورد نظر نیز باشد. همچنین در یکی دیگر از روش‌های درمان این بیماری که سمپاتکتومی قفسه سینه نام دارد، جراح عصب‌هایی که باعث فعال شدن غدد تعریق می‌شوند را قطع کرده و از بین می‌برد.
یکی از عوارض جانبی رایج عمل جراحی، ایجاد تعریق شدید در سایر قسمت‌های بدن مانند سینه، پشت یا پاها است. از جمله سایر خطرات این روش درمان نیز می‌توان به خونریزی در قفسه سینه یا مشکلات عصبی اشاره نمود.
علل ابتلا به هایپرهیدروز ثانویه
نحوه تعریق در هایپرهیدروز ثانویه متفاوت از نوع اولیه آن است زیرا در این حالت، عرق کردن به جای اینکه در ناحیه دست، صورت، پا و زیر بغل، اتفاق بیفتد، در سرتاسر یا بخش بزرگی از بدن صورت می‌گیرد. برخلاف نوع اولیه، نوع ثانویه هایپرهیدروز بیشتر باعث عرق کردن در هنگام خواب خواهد شد.
هایپرهیدروز ثانویه، می‌تواند به دلیل شرایط پزشکی یا بیماری خاص یا مصرف دارویی خاص به وجود آید. در ادامه، تعدادی از شرایط پزشکی که پتانسیل ایجاد هایپرهیدروز ثانویه را در بدن دارند نام برده شده است:
- بارداری
- دیابت
- پرکاری تیروئید
- یائسگی
- اضطراب
- چاقی
- بیماری پارکینسون
- روماتیسم مفصلی
- لنفوم
- نقرس
- عفونت
- زونا
- حمله یا نارسایی قلبی
- نارسایی تنفسی
- سوء مصرف الکل یا مواد مخدر
همچنین داروهایی که مصرف آن‌ها ممکن است باعث ظهور این بیماری در بدن گردد نیز شامل موارد زیر است:
- داروهای آلزایمر
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای ضد دیابت؛ شامل انسولین و سولفونیل اوره
- پیلوکارپین (برای درمان گلوکوم)
در صورت پیدا کردن عامل اصلی نهفته‌ای که باعث به وجود آمده این عارضه در بدن شما شده و تشخیص روش درمانی مناسب برای آن، می‌تواند این بیماری را به راحتی در بدن خود از بین ببرید. به همین دلیل بهترین کار این است که در صورت مواجه شدن با مشکل تعریق، به پزشک متخصص در این زمینه مراجعه کرده و از او جهت معاینه و درمان کمک بگیرید.
درمان تعریق بیش از حد
با اینکه این بیماری می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد، اما روش‌هایی نیز برای درمان آن وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاراتی خواهیم داشت:
مصرف داروهای ضد تعریق
ساده‌ترین راه مقابله با تعریق بیش از حد بدن، مصرف ضدتعریق است که اکثر افراد مبتلا به این مشکل به صورت روزانه مصرف می‌کنند. اکثر ضدتعریق‌ها حاوی نمک آلومینیوم هستند که پس از قرار گرفتن روی پوست، با ایجاد موانعی از تعریق آن ناحیه جلوگیری می‌کنند.
شما می‌توانید ضدتعریق‌ها را بدون نیاز به نسخه پزشک از داروخانه یا فروشگاه‌ها تهیه کنید؛ همچنین می‌توانید از پزشک خود بخواهید که یکی از آن‌ها را به شما پیشنهاد کند. ضدتعریق‌های بدون نسخه، بی دردسر تر از موارد تجویز شده توسط پزشک هستند؛ بنابراین ابتدا از موارد بدون نسخه استفاده کنید و در صورتی که جواب نگرفتید، از پزشک خود بخواهید تا برایتان در این زمینه نسخه بنویسد.
بسیاری از اسپری‌های ضد تعریقی که در فروشگاه‌ها به فروش می‌روند، حاوی مواد خوشبو کننده نیز هستند تا علاوه بر جلوگیری از تعریق، بوی عرق بدن را نیز کنترل کنند.
دقت داشته باشید که ضدتعریق‌ها تنها برای استفاده در محل زیر بغل نیستند و شما می‌توانید در سایر نقاطی که تعریق زیادی در آن‌ها دارید، مانند دست و پا نیز از آن‌ها استفاده نمایید.
توجه داشته باشید که به جای استفاده از ضد تعریق هنگام صبح؛ شب‌ها هنگام خواب از آن استفاده کنید زیرا این کار بدن شما را خشک‌تر نگه می‌دارد.
درمان‌های پزشکی برای تعریق بیش از حد
در صورتی که استفاده از ضد تعریق از عرق کردن بیش از حد دست و پاهای شما جلوگیری نکند، ممکن است پزشکتان انجام درمان‌هایی که در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت را تجویز کند:
-
یونتوفورزیس:
در این روش درمانی، شما دست‌ها، پاها یا هردوی آن‌ها را در یک سینی کم عمق آب قرار می‌دهید و جریان الکتریکی کمی نیز از این آب می‌گذرد. به طور کلی، کسی نمی‌داند این روش به چه شکل عمل می‌کند، اما متخصصان در این زمینه بر این باورند که این کار از رسیدن عرق به سطح پوست شما جلوگیری می‌کند. شما باید این روش درمانی را حداقل چند بار در هفته انجام دهید، اما پس از چند بار انجام دادن آن ممکن است تعریق شما متوقف شود. زمانی که استفاده از این روش را آموختید، می‌توانید دستگاه مخصوص آن را خریداری کنید تا در خانه به انجام آن بپردازید. بعضی از افراد برای ثابت نگه داشتن نتیجه درمان، تنها نیاز به چند بار تکرار آن در ماه خواهند داشت. با اینکه این روش درمانی، روشی امن است، اما به دلیل اینکه از جریان الکتریکی در آن استفاده می‌شود، برای زنان باردار، افرادی که از دستگاه ضربان ساز قلب (Pacemaker) استفاده می‌کنند یا ایمپلنت فلزی در بدن خود دارند، افراد دارای ناراحتی قلبی و افراد مبتلا به صرع توصیه نمی‌شود.
-
بوتاکس:
یکی دیگر از روش‌هایی که برای درمان تعریق شدید استفاده می‌شود، تزریق سم بوتولینوم است که با نام بوتاکس (Botox) نیز شناخته می‌شود؛ روشی که برای از بین بردن چین و چروک‌های پوست نیز از آن استفاده می‌گردد. بوتاکس، روشی تایید شده توسط سازمان غذا و داروی آمریکا برای درمان تعریق شدید ناحیه زیر بغل است که بعضی پزشکان در ناحیه کف دست و پا نیز از آن استفاده می‌کنند. بوتاکس از طریق جلوگیری از ترشح ماده شیمیایی که موجب تحریک غدد تعریق می‌شود، از عرق کردن جلوگیری می‌کند. ممکن است برای درمان کامل نیاز به چند مرحله بوتاکس داشته باشید، اما اثر آن می‌تواند تا حدود یک‌سال در بدن شما باقی بماند.
-
استفاده از داروهای آنتی کولینرژیک (Anticholinergic):
در صورت استفاده از ضد تعریق‌ها و انجام روش‌های درمانی چون یونتوفورزیس و بوتاکس و جواب نگرفتن از آن‌ها، ممکن است پزشک برای شما استفاده از داروهایی از جمله داروهای آنتی کولینرژیک را تجویز کند. داروهای خوراکی آنتی کولینرژیک از فعال شدن غدد تعریق جلوگیری می‌کنند، اما برای هرکسی توصیه نمی‌شود زیرا دارای عوارض جانبی از جمله تاری دید، تپش قلب، خشکی چشم، خشکی دهان و سختی ادرار است.
-
جراحی:
ممکن است تاکنون تبلیغات جراحی پلاستیک برای درمان تعریق بیش از حد را دیده باشید. نکته مهم اینجاست که انجام عمل جراحی برای درمان هایپرهیدروز، تنها برای افرادی توصیه می‌شود که از سایر روش‌های درمان جواب نگرفته‌اند. در طول این عمل جراحی، جراح ممکن است غدد تعریق شما را بریده، تراشیده یا مکش کند. یکی دیگر از روش‌های جراحی، جراحی سمپاتکتومی توراسیک (ETS) است که در آن، جراح عصب‌های ناحیه زیر بغل بیمار، که در حالت عادی غدد تعریق را تحریک و فعال می‌کنند، را بریده و قطع می‌کند. این روش تاثیر بسیار خوبی در درمان هایپرهیدروز خواهد گذاشت، اما به عنوان روش نهایی برای افرادی که از سایر روش‌ها جواب نگرفته‌اند در نظر گرفته می‌شود. روش ETS حالت بازگشت نداشته و زخم‌های آن روی بدن بیمار باقی خواهد ماند. یکی از عوارض جانبی این جراحی که تقریبا تمامی افراد پس از عمل با آن مواجه خواهند شد، تعریق جبرانی بدن است؛ تعریق جبرانی به فرآیندی می‌گویند که در آن، هنگامی که در یک ناحیه از بدن تعریق متوقف می‌شود، بدن شما برای جبران آن در نواحی دیگری (مانند صورت یا سینه) شروع به تعریق می‌کند.
-
سیستم میرادرای (MiraDry System):
در این روش که در مطب دکتر انجام می‌گردد، از انرژی حرارتی برای از بین بردن غدد عرق زیربغل استفاده می‌شود. هنگامی که غدد تعریق از بین بروند، دیگر رشد و احیایی نخواهند داشت.
روش‌های خانگی برای کنترل تعریق بیش از حد
شما می‌توانید در کنار استفاده از ضدتعریق‌ها یا روش‌های درمانی اشاره شده، روش‌های خانگی دیگری از جمله موارد زیر را نیز برای کنترل تعریق بدنتان در نظر بگیرید:
- از پوشیدن لباس‌های سنگین خودداری کرده و از لباس‌هایی با پارچه سبک و خنک مانند پنبه و ابریشم استفاده کنید. هنگامی که قصد ورزش کردن و فعالیت در گرما را دارید، همرا خود پیراهن اضافه ببرید؛ همچنین می‌توانید برای جذب رطوبت ناشی از عرق کردن پاهایتان، از جوراب‌های مناسب (جوراب‌هایی از جنس پشم مرینو و پلی‌پرو می‌تواند انتخاب خوبی در این زمینه باشد) استفاده کنید.
- سعی کنید استحمام روزانه با صابون آنتی‌باکتریال را در برنامه خود داشته باشید تا باکتری‌هایی که در پوست عرق کرده شما ساکن شده و باعث ایجاد بوی بد می‌شوند را از بین ببرید. به یاد داشته باشید، پس از استحمام و پیش از استفاده از ضد تعریق، پوست خود را به طور کامل خشک کنید.
- برای جلوگیری از خراب شدن و گرفتن بوی بد لباس‌هایتان، می‌توانید از آسترهای زیربغل و کفی‌های کفش مناسب برای جذب رطوبت استفاده کنید.
- از مصرف غذاهای تند، الکل و نوشیدنی‌های داغی مانند چای و قهوه که موجب عرق کردن بدنتان می‌شوند خودداری کنید.
چه زمان برای درمان عرق کردن زیاد (تعریق بیش از حد) به پزشک مراجعه کنیم؟
هایپرهیدروز اولیه (کانونی) از نظر پزشکی چندان معضل جدی نیست، اما سایر حالت‌های تعریق شدید میتوانند نشانه‌ای از وجود یک بیماری نهفته در بدن شما باشد.
در حالتی که تعریق شدید در کل بدن دیده شود، به آن هایپرهیدروز عمومی گفته می‌شود؛ این عارضه غالباٌ در اثر بیماری‌هایی ایجاد می‌شود که روی کل بدن تاثیر می‌گذارند؛ عفونت، مشکلات هورمونی، سرطان یا مشکلات عصبی میتوانند از جمله این موارد باشند. تعریق شدید در هایپر هیدروز عمومی، برخلاف هایپر هیدروز اولیه که تنها در زمان بیداری اتفاق می‌افتد، معمولا هنگام خواب اتفاق خواهد افتاد. به طور کلی، در صورتی که هایپر هیدروز عمومی را در بدن خود مشاهده کردید، برای معاینه و درمان به پزشک متخصص پوست و مو مراجعه نمایید.