چه شرایطی برای طراحی جدول متقاطع نیاز است؟

حمیدرضا محمدرضائی ، جدول یاب

مهمترین شرایط برای طرح جدول عبارت است از:

۱-آشنایی نسبی با جدول و حل جدول

۲- داشتن دامنه لغات بالا و تسلط کافی به ادبیات فارسی

۳- اطلاعات عمومی خوب و به روز

۴- استعداد خیلی خوب

۵- دقت و حوصله زیاد

۶- پشتکار و پیگیری

۷- هوش

مورد آخر یعنی هوش یکی از عوامل تأثیرگذار و مهم در این کار است. هوش به ۸ بخش اصلی و چند نمونه فرعی تقسیم می شود که در اینجا بخش های اصلی آن بیان می شود:

۱- هوش فضایی(دیداری)

۲- هوش کلامی(زبانی)

۳- هوش منطقی ریاضی

۴- هوش موسیقیایی

۵- هوش بدنی(تعادلی)

۶- هوش هیجانی

۷- هوش اجتماعی

۸- هوش طبیعت گرایی

در مورد طرح جدول داشتن ۳ نوع اول از هوش اهمیت زیادی دارد.

هوش فضایی:

کسانی که هوش فضایی خوبی دارند برای طراحی جدول ساخته شده اند! این افراد خوب تفکر می کنند، براحتی اشکال را درک می کنند، قدرت طراحی، تعمیر و خلاقیت ویژه ای دارند. این ها علاوه بر استعداد در طرح جدول می توانند مخترع، کاشف، معمار و مهندس موفقی شوند.

هوش کلامی:

افرادی که هوش کلامی در آنها نهفته است، در درک معانی کلمه ها، یادآوری اطلاعات و تحلیل آنها و … توان بالایی نشان می دهند. همچنین این افراد می توانند شاعر، نویسنده یا معلم خوبی شوند.

هوش منطقی ریاضی:

این نوع از هوش به خصوص برای طرح جدول های عددی مثل سودوکو، کاکورو و… لازم است. افرادی که از هوش منطقی هیجانی برخوردارند، توانایی حل مسأله، طبقه بندی اطلاعات، کنجکاوی و پیگیری، انجام محاسبات پیچیده و … را دارند. ضمنا اینها برای دانشمند شدن، برنامه نویسی یا پژوهشگری نیز نمونه های بهتری هستند.

در طرح جدول بایستی اصول و قوانینی رعایت شود. بعنوان مثال:

طراح جدول نباید از کلمه های نامأنوس، مهجور یا غیر قابل درک استفاده کند.

از بکار بردن حروف عربی یا لاتین خودداری شود. واژه هایی که روزمرگی بیشتری دارند به کار برده شوند.

از کلمه های نامفهوم یا ساختگی پرهیز شود.

هیچ لغتی نباید در یک جدول تکرار شود.

هماهنگی خانه های سیاه جدول و تناسب هندسی آنها رعایت شود.

از واژه های تبلیغاتی استفاده نشود.

جدول قابل حل باشد. ترجیحا به تعداد ۶ یا ۷ خانه سفید، یک خانه سیاه در جدول قرار داده شود.

نگاهی گذرا به پیشخوان دکه های روزنامه فروشی موید این نکته است که طیف وسیعی از مجله های ارائه شده، نشریات تخصصی جدول است. نشریاتی که در دو دهه اخیر تعدادشان دو برابر شده و خلأ اوقات فراغت جامعه را به نحو شایسته ای پر می کند. امروزه جدول کلمات متقاطع مشهورترین و گسترده ترین بازی فکری جهان است. “جواهر لعل نهرو” نخست وزیر فقید هند در مورد پر کردن اوقات فراغت مردم نصیحتی تأمل برانگیز دارد، وی معتقد است “کشوری در دنیای آینده موفق است که بتواند اوقات فراغت مردمش را به نحوی مطلوب با سرگرمی های آموزنده و بی خطر پُر کند”. پُر واضح است این سخن نغز می تواند دست مایه ای برای ساختن سرگرمی های مفید باشد.

صنعت سرگرمی هم اکنون همپایه صنعت گردشگری پر منفعت ترین صنعت دنیاست. همان طور که گفته شد “جدول” شناخته شده ترین بازی فکری دنیاست که اکثر افراد با سواد با نحوه حل آن آشنائی دارند. حل جدول علاوه بر اینکه قسمتی از اوقات خالی افراد را پُر می کند بر معلومات و اطلاعات عمومی آنان هم می افزاید، همچنین از بروز بیماری آلزایمر جلوگیری می‌کند.

طراحی جدول کلمات متقاطع بر اساس اصولی شکل می پذیرد. معمولا جدول های نشریات ایرانی جدول ۱۵×۱۵ است که هر چه تعداد خانه های سیاه آن کمتر باشد بهتر است و نشان دهنده تبحر طراح آن است. باید در جدول ۱۵×۱۵ تعداد خانه های سیاه زیر ۳۸ خانه باشد و علاوه بر آن خانه ها به همدیگر راه داشته باشند و نباید خانه های سیاه آن را به دو بخش یا چند بخش جدا و مجزا تقسیم کند. نکته بعدی آن است که جدول باید دارای تقارن هندسی باشد، بدین معنا که اگر دو طرف یا بالا و پایین جدول را بر روی هم تا بزنیم بر همدیگر منطبق باشد، این کار سبب زیباتر شدن جدول می شود. دیگر نکته ای که باید به آن توجه داشت استفاده از کلمات و لغات مفهوم و رایج زبان است. طراح باید سواد متوسط جامعه را در نظر بگیرد و از به کار بردن واژگان دور از ذهن بپرهیزد مگر اینکه در تنگنا قرار بگیرد و شرحی هم که بر جدول می نویسد مفهوم و نزدیک به ذهن باشد به نحوی که با یک جرقه ذهن آن کلمه تداعی شود. جدولی که طرح می شود ضمنا بایستی جذابیت ظاهری داشته باشد، فکر شخص حل کننده را درگیر کند، از بار آموزشی برخوردار باشد، به کاربر در تشخیص و رفع اشتباهات خود امکان دهد، و همچنین اهداف فرهنگی و اجتماعی در بطن آن گنجانده شود.

طرح جدول شرح در متن به سبب آن که خانه هایی که شرحش در آن نوشته می شود خانه سیاه آن محسوب می شود، برای طراح جدول هم راحت تر است.

دیگر معیارهای مهمی برای آن که یک نفر طراح جدول خوبی شود:

اول آنکه یک طراح جدول خوب باید گستره و ذخیره واژگانی فراخی داشته باشد دوم، سطح معلومات عمومی بالایی داشته باشد. سوم، اطلاعاتش به روز باشد و از به کار بردن لغات دور از ذهن، نامفهوم و ناقص اجتناب کند و چهارم اطلاعات خوبی را به مخاطب انتقال دهد.

افزون بر آن که جدول باید دارای تقارن هندسی و خانه ها به هم دیگر راه داشته باشد، شرح رسا نیز باید در آن لحاظ شود.

انواع جدول و سرگرمی برای طراحی:

۱- جدول و سرگرمی های اطلاعات محور

۲- سرگرمی های منطقی

۳- سرگرمی های تفریحی

نوع اول اطلاعات عمومی و تخصصی افراد را می سنجد و بالا می برد. مثل جدول کلاسیک یا متقاطع و جدول شرح در متن.

نوع دوم سرگرمی هایی هستند منطقی مانند سودوکو و کاکورو.

و نوع سوم نه منطقی اند و نه اطلاعات محور و بیشتر از جنبه تفریحی برخوردارند. مانند مارپیچ، مارپیچ تصویری ، نقش یاب و …

برای طراحی جدول، بیشتر با الفبای فارسی سر و کار داریم. حروفی که در طراحی بکار می بریم شامل یک سری حروف آسان و یکسری حروف سخت می شود. چنانچه از کلمه هایی که دارای حروف آسان هستند بیشتر استفاده کنیم، کمتر به مشکل بر می خوریم و در نتیجه جدول زودتر طرح خواهد شد.

برای مثال حروف زیر از دسته مناسب و آسان هستند:

الف- ب- ت- د- ر- س- م- ن- و- ی

و حروف زیر از دسته سخت هستند:

ث- چ- خ- ذ- ژ- ض- غ- ظ

و سایر حروف نیز حد وسط این دو دسته هستند.

در طراحی از جدول های کوچک شروع کنید

مثلا یک جدول ۷ در ۷ برای خود رسم کنید.

ابتدا نقاط سیاه را در جدول بگذارید و آنها را تعیین کنید. قرینه نقاط سیاه فراموش نشود. این خانه ها به اندازه ای باشد که جدول زیباتر به نظر برسد، پس سعی کنید تعداد خانه های سیاه در این جدول ۷ در ۷ حداکثر ۸ عدد باشد.

حالا می بایست کلمات مورد نظرتان، یا واژه های کلیدی و بزرگتر را در جدول قرار دهید.

در چیدن کلمات درون جدول، بهتر است واژه ها بیشتر کلمات عمومی باشند اما در عین حال از سایر علوم نیز استفاده کنید. مثلا یک پایتخت، رود، نام شخصیت ها و… .

بعد از پر شدن جدول نوبت به نوشتن سوال و ایجاد شرح برای کلمات به کار رفته در جدول می باشد.

یکی از نکات مهم در طراحی جدول، همین مساله است. طراح جدول در توضیح دادن و شرح کلمات بایستی هنرمندانه این کار را انجام دهد. شرح ها باید قابل فهم و به روز باشند. طراحان حرفه ای جدول را می توانید از شرح های جدول هایشان بشناسید. در توضیح شرح ها نکته های زیادی مطرح است. هر چه اندازه جدول بزرگتر باشد بیشتر این موارد را باید رعایت کرد. اما در جدول های سایز کوچک تر در شرح واژه ها کار آسانتر است و بدلیل اینکه کل کلمه های به کار رفته در یک جدول سایز کوچک کم است، امکان تکرار شدن توضیحات و شرح ها کمتر می شود و طراح کمتر به دردسر و چالش می افتد.

واقعیت این است که در طراحی و چیدمان کلمات درون جدول، شما باید دامنه واژگان زیادی در ذهن داشته باشید. در این صورت کار برای شما بسیار راحت تر است. کلماتی که به کار می روند بایستی واژه های روز باشند و در میان مردم کاربردی تر باشند.

در واقع هنر طراح جدول بیشتر در استفاده از کلمات مناسب تر و نیز شرح متنوع و زیبا برای کلمات است.

همانگونه که عرض شد، در طراحی باید از واژه هایی که حروف سخت (دسته دوم که اشاره شد) دارند، کمتر استفاده کنید، زیرا بکار بردن حروف سخت باعث می شود دست شما در استفاده از کلمات و طراحی بسته شود و دامنه لغات شما محدودتر خواهد شد و امکان دارد هنگام طراحی به بن بست برسید.

هرگاه احساس کردید به بن بست رسیدید و کلمه ای نیافتید که طراحی را پیش ببرید، باید آرامش خود را حفظ کنید و یک مرحله به عقب برگردید، یعنی می توانید واژه قبلی که قرار داده اید را تغییر دهید.

به دلیل اینکه شاید مجبور شوید تا پایان طرح یک جدول چندین بار این کار را تکرار کنید، بنابراین پیشنهاد می شود حتما با مداد طرح کنید تا چنانچه مجبور به برگشت به عقب شدید بتوانید واژه را به راحتی پاک کرده و با تمرکز و تفکر مجددا اقدام کنید.

سعی کنید در استفاده از کلمات دقت زیادی کنید

در یک جدول هرگز دو یا چند کلمه مترادف بکار نبرید. مثلا به دو کلمه “مهم و اهمیت” و یا دو کلمه “سیر و سیار” توجه کنید، بکار بردن همزمان چنین کلماتی در یک جدول جایز نیست.

یک کلمه و جمع همان کلمه نیز نباید هر دو در یک جدول بکار برود. مثل “شعر و اشعار”، یا “قلب و قلوب”.

در یک جدول دو یا چند کلمه از یک زیرشاخه نیز بهتر است به کار نرود. مثلا به طور همزمان نام دو یا چند گل، نام دو یا چند شهر یک کشور، دو نام دخترانه و…. در یک جدول استفاده نشود.

ضمنا در توضیح و شرح دادن کلمات نیز توجه زیادی لازم است.

به عنوان مثال اگر در توضیح کلمه “نائین” نوشتید “از شهرهای استان اصفهان”، در جدول مربوطه در شرح واژه های دیگر دقت شود شرحی مشابه این توضیح که عرض شد استفاده نشود یا کمتر استفاده شود. مثلا اگر در همان جدول نامی دخترانه آورده شد، بجای استفاده از شرح “از نام های دختران” بنویسید : “نام دخترانه” یا “نامی برای خانم ها”.

در مجموع شرح ها متنوع و کاربردی باشند و نه دور از ذهن. حل کننده جدول تا پایان حل جدول نباید احساس خستگی و یکنواختی کند.