همه می‌دانیم که استفاده از دارو فقط با دستور پزشک مجاز است و درصورتی‌که مصرف دارویی برای ما ضروری تشخیص داده شود، از طریق پزشک از عوارض احتمالی و مشکلات مرتبط با آن مطلع می‌شویم. اما آگاهی از عوارض داروهای پرمصرف، حتی اگر در جعبه داروهای شما نباشند، خالی از فایده نیست. این عوارض تا چه اندازه جدی هستند و چه زمانی باید برای رفع آنها به پزشک مراجعه کرد؟
ترجمه مریم شربت‌ملکی*

در ادامه به نکات مهمی می‌پردازم که هر فرد باید در مورد داروهای پرمصرف اعضای خانواده بداند.
داروهای ضددرد
مسکّن‌ها مانند ایبوپروفن و آسپیرین ممکن است عوارض جانبی متعددی مانند نازک شدن مخاط داخلی معده و بالا رفتن احتمال وقوع زخم و تورم معده، و حساسیت غذایی داشته باشند. علاوه بر این، مصرف روزانه آسپیرین ممکن است باعث وزوز گوش شود.
چنانچه در اثر مصرف این داروها دچار هریک از مشکلات فوق شدید حتماً به پزشک مراجعه کنید.
توجه داشته باشید از آنجا که اکثر داروهای ضددرد حاوی کافئین‌اند، باعث افزایش فشار خون در زنان می‌شوند.

داروهای ضدبارداری
داروهای ضدبارداری حاوی استروژن و پروژستین معمولاً باعث سردرد و عفونت‌های متداول قارچی در زنان می‌شوند. از دیگر عواقب مصرف این داروها افسردگی خفیف و کاهش میل جنسی است.
در بعضی مواقع عوض کردن نوع قرص‌های ضدبارداری از شدت این عوارض جانبی می‌کاهد.
گاهی اوقات آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای گیاهی ضدافسردگی، و استفراغ شدید باعث کاهش میزان هورمون‌های بدن و خنثی شدن اثر قرص‌های ضدبارداری می‌شود. بنابراین، حین مصرف آنتی‌بیوتیک، به علت افزایش احتمال بارداری، باید، علاوه بر خوردن قرص‌های ضدبارداری، از روش دیگری نیز استفاده کرد.
در افراد سیگاری بالای ۳۵ سال، با مصرف قرص‌های ضدبارداری احتمال وقوع سکته وجود دارد.
افراد زیر ۳۰ سال که دارای استعداد ژنتیکی هستند باید از مصرف قرص‌های ضدبارداری جداً خودداری کنند. این ژن نشان‌دهنده احتمال وقوع سرطان پستان است.
در طول دوران مصرف قرص‌های ضدبارداری، احتمال پیدایش لکه‌های قهوه‌ای روی پوست افزایش می‌یابد، از این رو اگر پوستتان در معرض اشعه آفتاب است حتماً از کرم ضدآفتاب استفاده کنید. مصرف قرص‌های ضدبارداری همچنین باعث دفع ویتامین‌های B از بدن می‌شود. با افزایش مصرف این ویتامین‌ها، کمبود حاصل را جبران کنید.

آنتی‌بیوتیک‌ها
آنتی‌بیوتیک‌ها (پنی‌سیلین، تتراسایکلین، اریترومایسین و…) معمولاً باعث ایجاد حالت‌ تهوع و ناراحتی معده می‌شوند. از دیگر عواقب مصرف این گروه داروها ایجاد حالت سرگیجه یا تغییرات خلقی است.
اگر بعد از مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها دچار خارش و قرمز شدن پوست یا تنگی نفس شدید حتماً به پزشک مراجعه کنید.
آنتی‌بیوتیک‌ها را در مواقعی مصرف کنید که اطمینان دارید علت بیماری عفونت باکتریایی است. آنها در بیماری‌های ویروسی مانند اکثر سرماخوردگی‌ها و آنفولانزا بی‌اثرند.
در صورت تجویز آنتی‌بیوتیک، مصرف کامل دارو تا آخرین کپسول ضروری است. قطع مصرف دارو با مشاهده علائم بهبود نسبی ممکن است به بازگشت بیماری بینجامد.

هورمون‌درمانی جانشین
این داروها حاوی استروژن یا پروژسترون هستند و ممکن است باعث سردردهای میگرنی، نفخ، حساس شدن سینه، و لک‌بینی بین عادات ماهیانه شوند.
استفاده طولانی‌مدت از این داروها احتمال بروز سرطان را افزایش می‌دهد. چنانچه بیشتر از ۴ سال از این داروها استفاده کرده‌اید، در مورد قطع تدریجی مصرف دارو با پزشکتان مشورت کنید.

داروهای ضدافسردگی
داروهای ضدافسردگی مهارکننده بازجذب سروتونین (SSRIS) مانند پروزاک، پاکسیل، و زولافت ممکن است حالت تهوع و خواب‌آلودگی ایجاد کنند و، در صورت مصرف طولانی‌مدت، باعث افت عملکرد جنسی شوند. لازم به ذکر است که قطع ناگهانی مصرف دارو باید حتماً با مشورت پزشک صورت گیرد.
پیش از شروع مصرف داروهای ضدافسردگی، نسبت به وجود افسردگی اطمینان حاصل کنید چرا که احساس افسردگی ممکن است در اثر کم‌کاری غده تیروئید یا ابتلا به بیماری اختلال خلقی دوقطبی ایجاد شود.

داروهای کاهنده فشار خون
در بعضی از افراد، با مصرف این داروها سرفه خشک و در موارد بسیار نادر ورم مری و اختلال تنفسی ایجاد می‌شود.
در مواقعی داروهای ضددرد و حتی داروهای ضدبارداری باعث کاهش اثر داروهای کنترل‌کننده فشار خون و در نتیجه افزایش فشار خون می‌شوند.
داروهای مُدر در حد داروهای ضدفشار خون مؤثرند، از نظر هزینه هم مقرون‌به‌صرفه‌ترند، ولی حتماً پیش از تعویض دارو با پزشک مشورت کنید.
کاهش مصرف نمک در رژیم غذایی ضروری است. مصرف سدیم باید کمتر از یک قاشق چایخوری در روز باشد.

داروهای قلبی‌ـ‌عروقی
داروهای قلبی معمولاً عوارض جانبی زیادی دارند که شایع‌ترین آنها سرگیجه، ورم به‌ویژه در پاها، سردرد، اسهال، تغییر در بینایی، مشکلات تنفسی، مسمومیت کبد و انعقاد خون است.
نکته مهم در مورد مصرف این داروها این است که به‌هیچ‌وجه نباید چند نوع داروی قلبی را همزمان مصرف کرد.
بعضی از داروهای قلبی باعث مشکلات انعقادی خون می‌شوند. به همین علت، در صورت مراجعه به دندانپزشک یا انجام دادن هر نوع جراحی، حتماً پزشک را از دارویی که مصرف می‌کنید مطلع کنید.

جانشین‌های هورمون تیروئید
تپش قلب، لرزش دست‌ها، اسهال، و عادت‌ماهیانه‌های نامنظم از عوارض جانبی این داروهاست.
در صورت مصرف همزمان این داروها و داروهای ضددیابت، حتماً با پزشک مشورت کنید.
تشخیص میزان صحیح مصرف روزانه هورمون‌های تیروئید برای هر فرد بسیار سخت است و گاهی ماه‌ها طول می‌کشد. به‌علاوه این داروها ممکن است به بیماری قلبی یا افزایش فشار خون منجر شوند.

داروهای ضدآسم
داروهای ضدآسم ممکن است باعث اختلال صوتی یا عفونت قارچی داخل دهان شوند. برای پیشگیری، حتماً بعد از استفاده از این داروها دهان خود را بشویید و دندان‌هایتان را مسواک بزنید.
استفاده طولانی‌مدت از داروهای ضدآسم ممکن است به پوکی استخوان منجر شود. در این صورت، آزمایش پوکی استخوان مخصوصاً برای زنان یائسه لازم است.
زیاد مصرف کردن داروی گشادکننده مجاری تنفسی در حمله آسم باعث بروز اختلالات قلبی می‌شود. اگر از اسپری آسمتان بیشتر از ۳ بار در هفته استفاده می‌کنید ممکن است بدنتان نسبت به دارو مقاوم شده و دارو اثربخشی چندانی نداشته باشد. برای پیشگیری از آن، با پزشک مشورت کنید.