دلایل امامت امامان در قرآن و احادیث چیست؟

۱. براهین عقلى، ۲. دلایل قرآنى، ۳. روایات پیامبر اکرم‏صلى الله علیه وآله.
هر یک از این شیوه‏ها، دلایل بسیارى را شامل مى‏شود؛ به طورى که گستردگى هر یک از این استدلالات، مطالعه کتاب‏هاى متعددى را مى‏طلبد و در این مختصر امکان بحث از آنها نیست؛ لیکن به طور فشرده چند برهان بیان مى‏گردد:
T}یک. دیدگاه قرآن‏{T
1. از نظر قرآن، رهبرى و امامت امت، اصالتاً باید به دست معصوم و دور از هر گونه کژى باشد. این نکته به تعابیر مختلفى در کتاب الهى بیان شده است؛ از جمله هنگامى که ابراهیم‏علیه السلام به امامت رسید و خداوند به او فرمود: A}«إِنِّى جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماماً»{A؛V} بقره (۲)، آیه ۱۲۴.{V ابراهیم‏علیه السلام آن منصب الهى را براى فرزندانش درخواست کرد؛ ولى در A}«قالَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتِى» {A؛ پاسخ آمد: A}«لایَنالُ عَهْدِى الظَّالِمِینَ»{A؛V} همان.{V؛ «عهد من به ستمکاران نمى‏رسد».
آیه بالا نشان مى‏دهد که امامت منصبى الهى است – نه به انتخاب افراد – و به کسانى اعطا مى‏شود که از هر ظلمى (اعتقادى، اخلاقى و رفتارى) پاک و مبرّا باشند و نفى مطلق ظلم، مساوى با عصمت است.
2. در آیه ابلاغ نیز مى‏فرماید: A}«یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ»{A؛V} مائده (۵)، آیه ۶۷.{V این مسئله به دنبال تحقق (معرفى و اعلام ولایت امیرمؤمنان ‏علیه السلام در غدیر خم) آیه اکمال دین نازل شد. بنابراین خداوند با اعلام ولایت و جانشینى حضرت على‏علیه السلام، کامل شدن دین اسلام را اعلام کرد و فرمود: H}«الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِى وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دِیناً»{H؛V} مائده (۵)، آیه ۳.{V.
جهت آشنایى بیشتر با امامت در قرآن نگا: مکارم شیرازى، ناصر، پیام قرآن (تفسیر نمونه موضوعى)، (تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۳۷۷)، ج ۹.
T}دو. دیدگاه عقلى‏{T
1. لزوم رهبرى در جامعه، امرى انکارناپذیر است.
2. رهبرى در جامعه اسلامى، باید براساس‏احکام و قوانین الهى باشد.
3. احکام الهى و اجراى آن، به دست کسى اجرا مى‏شود که به طور کامل به زوایاى آن احکام، آگاه و نسبت به آنها متعهّد باشد. به عبارت دیگر اگر پیامبر نیست، پیشواى امت – از نظر شرایط و اوصاف – باید نزدیک‏ترین فرد به آن حضرت باشد.
4. به شهادت تاریخ و گواهى خلفا، هیچ کس در جهات یاد شده قابل مقایسه با امامان معصوم‏علیهم السلام نبوده است. حتى خلفا در موارد بسیارى، احساس نیاز به آنان مى‏کردند؛ چنان که خلیفه دوم خود بارها اعلام کرد: H}«لولا على لهلک عمر»{H؛V}الف. المناوى، محمد عبدالرؤف، فیض القدیر، شرح الجامع الصغیر، (بیروت: دارالکتب العلمیه، الطبعه الاولى)، ج ۴، ص ۴۷۰؛
ب. الزرندى الحنفى، جمال الدین محمد، نظم الدرر السمطین فى فضائل المصطفى والمرتضى والبتول والسبطین، (مکتبه امیرالمؤمنین العامه، الطبعه الاولى، ۱۳۷۷ه.ق – ۱۹۵۸م)، ص ۱۳۰.{V؛ یعنى، «اگر على‏علیه السلام نبود هر آینه عمر هلاک مى‏گشت».