گیربکس ماشین چیست؟

گیربکس یا جعبه دنده یکی از اجزای اصلی ماشین است و حتی اهمیت آن در یک ماشین به اندازه موتور ماشین می‌باشد. گشتاور تولیدی توسط موتور خودرو بعد از انتقال توسط کلاچ به گیربکس می‌رسد. اهمیت گیربکس به دو دلیل می‌باشد، اول آنکه هر موتوری دارای دور محدودی است و بیشتر از آن نمی‌تواند کار کند و دوم آنکه هر موتور با حداکثر دور خود می‌تواند گشتاور معینی است تولید نماید. وظیفه گیربکس خودرو انقال دادن دور موتور با نسبت‌های گوناگون و رساندن آن به خطوط انتقال و میل گاردان در خودروهای دیفرانسیل عقب یا مستقیماً به دیفرانسیل در خودروهای دیفرانسیل جلو می‌باشد.

سیستم گیربکسی به دو دسته گیربکس دستی و گیربکس اتوماتیک تقسیم می‌شود. در اغلب ماشین‌ها به دلیل کاهش هزینه از سیستم گیربکس دستی استفاده می‌شود و از سیستم انتقال اتوماتیک بیشتر در اتومبیل‌های گران‌قیمت‌تر استفاده می‌شود چرا که با توجه به عملکرد ساده‌تر آن برای راننده، هزینه ساخت آن نیز بیشتر است. علاوه بر دو نوع فوق، امروزه استفاده از نسل جدیدی از سیستم انتقال قدرت به نام سیستم انتقال قدرت پیوسته متغیر (CVT) نیز مورد توجه طراحان خودروها قرار گرفته است.

گیربکس مکانیزم خاصی دارد که به وسیله آن میزان مشخصی از دور موتور را با استفاده از چرخ‌دنده‌های مختلف و سرعت‌های متفاوت، به همه چرخ‌های وسیله نقلیه منتقل می‌کند. در نتیجه با این کار می‌تواند نیرو و سرعت وسیله نقلیه را کنترل کند. گیربکس به راننده این امکان را می‌دهد که بدون بالا بردن بیش از حد دور موتور، بتواند آن را در حالت دخواه خود قرار دهد و خودرو را کنترل نماید.

تفاوت دو دنده سبک و سنگین در قطر و اندازه می‌باشد. مسلما قطر دنده سنگین بزرگتر از دنده سبک است. دنده سنگین دارای قدرت بالا و سرعت کم می‌باشد و دنده سبک درست برعکس آن عمل می‌کند؛ یعنی دارای قدرت کم و سرعت بالا می‌باشد. سیستم گیربکس به وسیله کلاچ به موتور متصل می‌گردد و کلاچ ابزاری است که امکان قطع و وصل گیربکس و موتور را به هم فراهم می‌نماید. در یک گیربکس ۵ سرعته، یکی از ۵ چرخ‌دنده به میله خروجی گیربکس قفل شده است و پس از آن نیروی حاصل از موتور با سرعت مورد نیاز به چرخ‌ها منتقل می‌گردد. هنگام فشار دادن پدال کلاچ، اتصال موتور و گیربکس برای لحظاتی قطع می‌شود. سپس زمانی که خودرو در دنده بوده و موتور، روشن و درحال کار کردن است، اتومبیل می‌تواند پس از طی مسافت معینی متوقف شود. وقتی کلاچ را رها می‌کنید، دوباره اتصال گیربکس با موتور برقرار می‌شود و میله ورودی به موتور با سرعت برابر با سرعت موتور، شروع به چرخیدن می‌کند.