سکته مغزی یک اختلال حاد و ناگهانی است که به دلیل نابسامانی در خون رسانی قسمتی از مغز رخ می دهد. این اتفاق باعث یک خلل در فعالیت های جسمی وحرکتی فرد می شود. سکته مغزی انواع مختلفی دارد که گذرا، ایسکمیک یا انسدادی، هموراژیک از آن هستند. در این مطلب به روند بهبودی پس از سکته مغزی پرداخته ایم.
سکته مغزی می‌تواند باعث بروز اختلال چشمگیری در مهارت‌های زبانی، شناختی، حرکتی و حسی شود. به همین دلیل است که سکته مغزی به عنوان عامل اصلی ناتوانی‌های جدی طولانی مدت در نظر گرفته می‌شود.
روند بهبودی پس از سکته مغزی می‌تواند طولانی مدت باشد. از این رو به صبر، سخت کوشی و تعهد نیاز دارد. زیرا روند بهبودی پس از سکته مغزی ممکن است سالها به طول انجامد.
روند بهبودی پس از سکته مغزی اغلب پس از تثبیت شرایط بیمار توسط پزشک آغاز می‌شود. این روند شامل بازیابی جریان خون به مغز و کاهش هر گونه فشار در اطراف مغز می‌باشد.
به این ترتیب هرگونه عامل خطرساز برای یک سکته مغزی نیز کاهش داده می‌شود. از این رو ممکن است توانبخشی در خلال اقامت اولیه شما در بیمارستان آغاز شود. شروع روند بهبودی در اسرع وقت می‌تواند شانس بیمار را برای بازیابی عملکرد مغز و بدن افزایش دهد.
توانبخشی مهم‌ترین قسمت روند بهبودی پس از سکته مغزی
توانبخشی یکی از مهم‌ترین قسمت‌های روند بهبودی پس از سکته مغزی است. جایی که شما تحت توانبخشی قرار می‌گیرید به نوع مشکل و بیمه شما بستگی دارد. پزشک و مددکار اجتماعی بالینی می‌تواند به شما کمک کند تا تصمیم بگیرید که کدام یک برای شما مناسب است.
۱) واحدهای توانبخشی
پزشک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در برخی از بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها دارای واحدهای توانبخشی هستند. واحدهای دیگر در تاسیسات جداگانه‌ای قرار دارند که بخشی از یک بیمارستان یا درمانگاه محسوب نمی‌شوند. اگر در یک واحد بستری درمان می‌شوید، به مدت چندین هفته در آنجا خواهید ماند.
اگر هم مراقبت سرپایی دریافت می‌کنید، بایستی هر روز برای مدت زمان مشخصی مراجعه نمایید تا به کمک متخصصان در زمینه توانبخشی کار کنید.
۲) خانه‌های پرستاری تخصصی
برخی از خانه‌های پرستاری برنامه‌های ویژه توانبخشی در زمینه سکته مغزی ارائه می‌دهند. برخی دیگر نیز روش‌های درمانی فیزیکی، شغلی و … را ارائه می‌دهند که می‌تواند به روند بهبودی شما کمک کند. این برنامه‌های درمانی معمولا به شدت برنامه‌های ارائه شده در واحدهای توانبخشی بیمارستان نیستند.
۳) خانه شما
ممکن است افراد متخصص به خانه شما بیایند تا به بهبودی شما کمک کنند. اگر چه ممکن است مراقبت در خانه راحت‌تر و مناسب‌تر از انجام توانبخشی در خارج از خانه باشد، ولی این گزینه نیز محدودیت‌هایی دارد. زیرا احتمالا شما نمی‌توانید تمریناتی را که به تجهیزات ویژه‌ای نیاز دارند انجام دهید و ممکن است شرکت بیمه شما این نوع مراقبت‌ها را پوشش ندهد.
چگونه مغز پس از سکته بهبود می‌یابد؟
به طور کامل مشخص نیست که مغز چگونه پس از سکته بهبود می‌یابد. چندین توضیح احتمالی برای چگونگی بازتوانایی مغز وجود دارد:
- ممکن است مغز با تغییر در نحوه انجام وظایف بتواند عملکرد خود را بازیابی نماید.
- ممکن است برخی از سلول‌های مغز به جای تخریب، فقط آسیب دیده باشند. اگر جریان خون در منطقه آسیب دیده مغز بازیابی شده باشد، این سلول‌ها قادر خواهند بود با گذشت زمان عملکرد خود را از سر بگیرند.
- یک منطقه از مغز شما ممکن است کنترل عملکردهایی که پیش‌تر توسط ناحیه آسیب دیده انجام می‌شده است را به دست بگیرد.
امکان بازیابی چه مهارتهایی وجود دارد؟
هدف از توانبخشی بهبود یا بازیابی مهارت‌های گفتاری، شناختی، حرکتی یا حسی است تا بتوانید تا جایی که ممکن است در انجام کارهای خود مستقل باشید.
۱) مهارت‌های گفتاری
سکته مغزی می‌تواند باعث ایجاد اختلال در تکلم، موسوم به آفازی، شود. اگر این بیماری برای شما تشخیص داده شده باشد، ممکن است در صحبت کردن به طور کلی مشکل داشته باشید. همچنین یافتن کلمات مناسب برای شما دشوار خواهد بود. در برخی از موارد ممکن است بیان یک جمله کامل نیز برای شما مشکل باشد.
اگر عضلات کنترل کننده گفتار شما آسیب دیده باشند ممکن است در گفتار مشکل داشته باشید. آسیب شناسان گفتار و زبان می‌توانند به شما کمک کنند که چگونه منسجم و واضح صحبت کنید. اگر آسیب بیش از حد شدید باشد، آنها می‌توانند روش‌های دیگری برای برقراری ارتباط به شما آموزش دهند.
۲) مهارت‌های شناختی
سکته مغزی می‌تواند قابلیت‌های تفکر و استدلال شما را مختل نماید. همچنین ممکن است به قضاوت ضعیف منجر شده و باعث مشکلات حافظه شود. این عارضه همچنین می‌تواند باعث تغییرات رفتاری شود. ممکن است شما پیش‌تر خوش معاشرت بوده‌اید ولی اکنون انزواطلب شده باشید، یا بالعکس.
همچنین ممکن است پس از سکته خویشتن‌داری کمتری داشته باشید و در نتیجه بی‌پرواتر عمل کنید. زیرا شما دیگر متوجه عواقب احتمالی اعمال خود نیستید.
این امر به نگرانی‌هایی در مورد ایمنی منجر می‌شود بنابراین مهم است که در جهت بازیابی این مهارت‌های شناختی تلاش کنید. متخصصان کار درمانی و آسیب شناسان گفتار و زبان می‌توانند در بازیابی این توانایی‌ها به شما کمک کنند. همچنین آنها می‌توانند اطمینان حاصل کنند که خانه شما یک محیط امن است.
۳) مهارت‌های حرکتی
سکته مغزی می‌تواند ماهیچه‌های یک طرف بدن شما را تضعیف نموده و حرکت مفصل‌ها را مختل کند. این امر به نوبه خود بر هماهنگی شما تاثیر می‌گذارد و راه رفتن و انجام سایر فعالیت‌های فیزیکی را برای شما دشوار می‌کند. همچنین ممکن است به واسطه آن اسپاسم‌های عضلانی دردناکی را تجربه کنید.
فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند به شما کمک کنند یاد بگیرید که چگونه عضلات خود را متعادل نموده و تقویت کنید. همچنین آنها می‌توانند با آموزش تمرین‌های کششی در کنترل اسپاسم عضلات به شما کمک کنند. هنگام یادگیری مهارت‌های حرکتی ممکن است لازم باشد از تجهیزات کمکی برای راه رفتن استفاده کنید.
۴) مهارت‌های حسی
سکته مغزی می‌تواند بخشی از توانایی بدن شما برای درک ورودی‌های حسی مانند گرما، سرما یا فشار را تحت تاثیر قرار دهد. درمانگرها می‌توانند به شما کمک کنند تا بدن شما با این تغییرات سازگار گردد.
چه عوارض دیگری از سکته مغزی را می‌توان درمان نمود؟
اختلال گفتاری، شناختی یا حرکتی ممکن است عوارض دیگری را ایجاد کند. برخی از این عوارض را می‌توان درمان نمود. بعضی از این عوارض عبارتند از:
۱) کنترل مثانه و روده
سکته مغزی می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی در مثانه و روده شود. ممکن است متوجه دفع ادرار یا مدفوع خود نشوید یا نتوانید به موقع خود را به دستشویی برسانید. ممکن است دچار اسهال، یبوست، یا از دست دادن کنترل روده شوید. تکرر ادرار، مشکل در ادرار و از دست دادن کنترل مثانه نیز از جمله مشکلاتی است که می‌تواند رخ دهد.
متخصص مثانه یا روده می‌تواند به درمان این مشکلات کمک کند. ممکن است لازم باشد در طول روز یک صندلی لگن‌دار در نزدیکی خود داشته باشید. گاهی داروها نیز می‌توانند مفید واقع شوند. در موارد شدید، پزشک از یک کاتتر ادراری برای تخلیه ادرار از بدن شما استفاده خواهد کرد.
۲) مشکل در بلع
سکته مغزی می‌تواند منجر به مشکلات بلع شود. ممکن است حین غذا خوردن فراموش کنید که غذا را ببلعید یا آسیب عصبی داشته باشید که بلعیدن را دشوار می‌کند. این وضعیت می‌تواند باعث خفگی، بالا آوردن غذا همراه با سرفه، یا سکسکه شود. آسیب شناسان گفتار می‌توانند به شما کمک کنند تا بلعیدن و خوردن عادی را مجددا فرا بگیرید. متخصصان تغذیه نیز می‌توانند در یافتن مواد غذایی که خوردن آنها برای شما راحت‌تر است، کمک نمایند.
۳) افسردگی
برخی از افراد پس از سکته مغزی دچار افسردگی می‌شوند. روانپزشک، روانشناس یا دیگر متخصصان بهداشت روان می‌توانند با روش‌های درمانی و داروهای ضدافسردگی به درمان این اختلال کمک کنند.
آیا توانبخشی همیشه موفقیت آمیز است؟
طبق انجمن ملی سکته مغزی، ۱۰ درصد از افرادی که دچار سکته می‌شوند تقریبا به طور کامل بهبود می‌یابند و ۲۵ درصد آنها با نقص‌های جزئی بهبود می‌یابند.
۴۵ درصد دیگر نقص‌های متوسط تا شدیدی را تجربه می‌کنند که نیازمند مراقبت ویژه هستند. به عبارت دیگر، نوعی معلولیت وجود دارد که بر عملکرد روزانه، چه در محل کار و چه در زندگی شخصی شما تاثیر می‌گذارد. ۱۰ درصد دیگر به مراقبت طولانی مدت در خانه سالمندان یا سایر مراکز نیاز دارند.
بهبودی موفقیت آمیز پس از سکته مغزی به عوامل مختلفی بستگی دارد که عبارتند از:
- میزان آسیب سکته به مغز
- زمان آغاز بهبودی
- انگیزه و تلاش شما برای بهبودی
- سن وقوع سکته مغزی
- وجود مشکلات پزشکی دیگری که می‌توانند بهبودی را تحت تاثیر قرار دهند.
متخصصان پزشکی که در توانبخشی به شما کمک می‌کنند نیز می‌توانند بر بهبودی شما تاثیر بگذارند. هرچه آنها مهارت بیشتری داشته باشند، بهبودی شما بهتر خواهد بود. اعضای خانواده و دوستان شما نیز می‌توانند با تشویق و حمایت، به بهبود نگرش شما کمک نمایند. از طرفی نیز با اجرای منظم تمرینات توانبخشی می‌توانید شانس بهبودی موفقیت آمیز خود را افزایش دهید.