تحقیقی در باب نام و نشان خدای لولوبی-کُردی “کیور”

در فرهنگنامه انترنتی ویکیپدیای آذربایجانی، زیر عنوان لولوبی، نام خدای قبیله ای لولوبیها با قاطعیت از روی منابع بابلی “کیور” Kiur ذکر شده است که کلمه کوردا (آفریدگان کیور) و کُرد می تواند منتج از آن بوده باشد. گرچه در این مطلب نقل قولها را دقیق مشخص نکرده اند و معلوم نیست که مطلب مذکور از کدامین آکادمیسین نامبرده شوروی می باشد. ما در اینجا تلاشی برای تعیین نام و نشان این ایزد باستانی می نمائیم: می دانیم که در اساطیر ایرانی و عرب مربوط به کُردان از کرمائیل (به کُردی یعنی خدای خرد کننده و جونده با دندان) و ربیعه بن نزار و مضر بن نزار (در مجموع یعنی ضرر رساننده بهاری) مطرح میشود که هر سه نام نشانگر نام باستانی لولو (گراز) می باشد که ریشه نام لولوبی بوده است. یعنی از اینجا چنین معلوم میشود که خود نام کرمانج (در معنی منسوب به خرد کننده و جونده با دندان) هم اشاره به همین توتم قبیله ای و خدای قبیله ای لولوبیها داشته است. امّا برای مشخص کردن خود نام کیور باستانی کلمه کُردی که یر یا کیه ر را در دست داریم که به معنی بزغاله است لابد همان بزان اساطیری که با کرمائیل و کوهستان مربوط شده است. ولی کلمه خیرۀ فارسی به معانی سرگشته، حیران، لجوج، سرکش، شجاع و دلیر و واژۀ کُردی خیرس در معنی گراز (به معنی حیوان شتابندۀ سرگشته و لجوج و شجاع) نشانگر آنند که در اساس از این خدای توتمی نه بُز بلکه گراز منظور بوده است. اینکه در اساطیر عهد اسلامی کُردان را اولادان جن هم معرفی نموده اند لابد از این جا است که کلمه خیور در کُردی همچنین به ظاهر به کُردی معنی دارای رب النوع جن را می داده است.

نامهای فرمانروایان کهن لولوبی ساتونی و ایماشکون به صورت سَتینی و اَماشکون در کُردی- اوستایی به معنی نیرومند و گراز نیرومند می باشند.