معنی اردبیل و سبلان

اوش کایالی گفت:

این چه گفت است چه ژاژ است و فشار
پنـــــــبه ایی اندر دهــــــــــان خود فشار

ساراب نامی که اهالی و ساکنان دیرین شهر سراب این سرزمین را به آن می نامند مرکب از سار+آپ می باشد که در لغت ترکی قدیم سار به معنی نور و آتش و آپ معرب پسوند آپ (پسوند تاکید کثیر )بر این اساس نام این محل با توجه به وجود آتشکده های متعدد در محل و وجود آتشکده بزرگی در این مکان به نام (بسیار منور) نامگذاری شده است.
اردبیل یا ارده بئل شهری است که درمورد قدمت ومعنی لغوی آن سخنان زیادی گفته شده است . گروهی این شهررادارای سابقه ۱۵۰۰ساله دانسته اند که یک اشتباه محض تاریخی است ومعنی لغوی آنرا به کلمه جعلی آرتاویل منسوب داشته اند. درزبان اوستایی آرتا معنی مقدس و ویل معنی شهر نمی دهد، قبل ازورود زرتشت به شهراردبیل ، اردبیل شهری آباد وبزرگ بوده است ودلیل اینکه زرتشتیان این شهررامقدس می دانند به این علت است که زرتشت اولین بار در شهر اردبیل به تبلیغ دین زرتشتی پرداخته است . درمورد معنی لغوی اردبیل و تاریخ ساخته شدن این شهر می توان به قدیمیترین سنگ نوشته هاومتون قدیمی به زبان ترکی سومری مراجعه کرد که در آنها شهر آرآتا اشاره شده است که بزرگترین ایالت آن دوران بوده است که درزبان ترکی به معنی پدر قهرمان می باشد.
ترکان سومری دارای تمدنی والا و با قدمتی درحدود ۷ الی ۸ هزارسال می باشند. سومر یک کلمه مرکب ترکی است که ازدو واژه” سوم”به معنی کامل، خالص، توپر، تنومند ودرشت و”آر” به معنی مرد قهرمان وجنگنده تشکیل شده است .
سومر به زبان ترکی باستان معنی مرد کامل می دهد این واژه هنوز هم در اردبیل کاربرد دارد.
مثلا طایفه ای دریکی ازروستاهای حوالی اردبیل زندگی می کنند که سومرین (که به غلط ثمرین نوشته می شود.) نام دارد که به شجاعت ودلیری شهره اند، کلمه سومرین ازدو واژه سوم+ارین (آره ن) تشکیل شده که که درزبان ترکی اره ن به معنی مردان می باشد وسومرین معنی مردان کامل می دهد.
همچنین درکلمه سومو یا سومی که یک نان محلی دراردبیل می باشد به این واژه برمی خوریم که در زبان ترکی به معنی نان کامل ، توپر است .
از اشتراک لغوی زبان ترکی امروزی شهر اردبیل با ترکی سومری کلمه چیبین به معنی مگس می باشد که درترکی سومری نیز به صورت زیبین به همان معنا آمده است.
کلمه اردبیل یا ارده بئل ازسه واژه “ار” که در زبان ترکی به معنای مرد قهرمان وجنگجو و “ده” در اصل به صورت “دا” و “آدا” بوده است که در اثر قانون هماهنگی اصوات در زبان ترکی، صوت کوتاه و ظریف فتحه را به خود گرفته و به شکل کنونی درآمده.
درزبان ترکی سومری به معنی پدر می باشد که درترکی امروزی نیز به صورت آتا ، تاتا وده ده درآمده است. کلمه “بئل” درسرزمینهای ترک نشین بسیاربه کاررفته است :
شوربیل ( یاشورقان بئل به معنی کمره شوره زار) ، بئلاساغون ( پناهگاهی درکمره کوه)، اربیل ( اربئل به معنی دامنه کوه مرد قهرمان) ، بئلداشی ( سنگ دامنه کوه) ، بیله دره ( بیله درق به معنی دماغه کوه وگندمی که در دامنه کوه سالها بماند و مزه اش ازبین برود) و بئلو (نام شهرکی است درسرزمین آرغوی ترکستان که بردامنه کوه آمده است. در نتیجه معنی کلی ارده بئل درزبان ترکی یعنی دامنه کوه پدر قهرمان یا” سرزمین پدرقهرمان” می باشد. به نقل ازنشریه آوای اردبیل شماره ۵۴ – ۱۱ اردیبهشت ۱۳۷۸
منابع:
۱ – دیوان اللغات الترک – محمود کاشغری – ۴۶۶ ه. ش
۲ – فرهنگ زبان آذربایجانی به فارسی – بهزاد بهزادی ۱۳۶۹ ه . ش
۳ – تاریخ قدیم ترکان ایران ( ایران تورک لرینین اسکی تاریخی) دکترمحمد تقی زهتابی- ۱۳۷۷ شمسی
۴ – نوشته های دکترمحمد علی سجادیه درمجله دانستنیها .

[پاسخ]

جواد کهلان مفرد پاسخ در تاريخ بهمن ۴ام, ۱۳۹۰ ۶:۰۸ ب.ظ:

مردم آذربایجان (لولوبیان) از عهد دیرین تا آغاز آمدن ترکان در بعد از اسلام مادی زبان بوده اند؛ لذا بسیاری از شهر ها و روستاهای دارای نام باستانی دارای ریشه مادی (اوستایی) هستند. زبان سومری ربطی با زبان لولوبی (کشاورزان مادی) نداشته است و وارد کردن فرهنگش در بحث و تحقیق مربوط به آذربایجان موضوعیت ندارد.

[پاسخ]

فرزاد گفت:

لانه سود؟ این دیگه از اون حرف ها بود
ساوالان از دو کلمه ساو به معنی وحی و آلان به معنی گیرنده و در کل به معنی مکان نزول وحی و دریافت آن توسط حضرت زرتشت بوده. آتشکده های بسیار در منطقه آذربایجان و معنی آذر نیز گواهی بر این است که دین مردم منطقه زرتشتی بوده است.

[پاسخ]