جان انسان بیشتر با کدام بیماری ها گرفته می شوند؟

آیا می‌دانید مرگ بار ترین بیماری‌ های دنیا کدام‌اند؟ اغلب‌مان مرگ‌ بار ترین بیماری های دنیا را فقط آنهایی می‌دانیم که هم لاعلاج‌اند و هم زود می‌کشند. اما نه! جالب است بدانید که حتی بعضی از مرگ بار ترین بیماری‌ های دنیا آرام‌آرام جان آدم را می‌گیرند و جالب‌تر اینکه، در مواردی تا حدودی هم قابل‌پیشگیری‌اند. درادامه با ما همراه باشید تا با مرگ بار ترین بیماری های دنیا بیشتر آشنا شوید.

۱. بیماری ایسکِمیک قلب (بیماری عروق کرونِر)

بیماری عروق کرونر (CAD) مرگ‌بارترین بیماری دنیا است. این بیماری که به‌اسم بیماری ایسکمیک قلب نیز شناخته می‌شود بر اثر تنگ‌شدن عروق خون‌رسان به قلب بروز می‌کند و درصورت عدم درمان موجب درد قفسه سینه، نارسایی قلبی و آریتمی می‌شود.

این بیماری عمده‌ترین علت مرگ‌ومیر در جهان است. بااین‌حال در بسیاری از کشورهای اروپایی و نیز در آمریکا شاهد کاهش نرخ مرگ‌ومیرهای ناشی از بیماری عروق کرونر هستیم. این کاهش را می‌توان به عوامل مختلفی نظیر گسترش آموزش بهداشت عمومی، افزایش دسترسی مردم به مراقبت‌های پزشکی و آشنایی اکثریت با روش‌های پیشگیری نسبت داد. این درحالی است که نرخ مرگ‌ومیرهای ناشی از این بیماری در کشورهای درحال توسعه رو به افزایش است. افزایش طول عمر ساکنان این کشورها، تغییرات اجتماعی-اقتصادی و عوامل خطرزای مربوط به سبک زندگی در این افزایش بی‌تأثیر نبوده و نیستند.

عوامل افزایش‌دهندهٔ خطر ابتلا و راه‌های پیشگیری

عوامل افزایش‌دهندهٔ خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر عبارت‌اند از:

فشار خون بالا؛کلسترول بالا؛مصرف سیگار؛سابقهٔ خانوادگی ابتلا به این بیماری؛دیابت؛اضافه وزن.

اگر یک یا چند مورد از این ریسک‌فاکتورها را دارید، حتما مشاورهٔ پزشکی بگیرید. بیماری عروق کرونر با مصرف دارو و تلاش برای حفظ سلامت قلبقابل‌پیشگیری است. توصیه‌های زیر از خطر ابتلا به این بیماری می‌کاهند:

ورزش منظم؛وزن مناسب؛رژیم غذایی سالم ( کاهش مصرف نمک و افزایش مصرف میوه و سبزیجات)؛پرهیز از سیگار.۲. سکته

سکته زمانی بروز می‌کند که شریانی در مغز مسدود یا پاره شود. درنتیجه به سلول‌های مغزی اکسیژن نمی‌رسد و در عرض چند دقیقه از بین می‌روند. فرد حین سکته دچار احساس ناگهانی بی‌حسی و گیجی می‌شود یا در راه‌رفتن و دیدن مشکل پیدا می‌کند. این وضعیت درصورت عدم رسیدگی فوری می‌تواند به بروز ناتوانی‌های بلندمدت بینجامد. اگر فرد تا حداکثر ۳ ساعت پس از سکته درمان شود، از احتمال ابتلا به عوارض سکته کاسته می‌شود.

عوامل افزایش‌دهندهٔ خطر ابتلا و راه‌های پیشگیری فشار خون بالا؛سابقه خانوادگی سکته؛مصرف سیگار (به‌ویژه وقتی فرد قرص ضدبارداری هم مصرف می‌کند)؛نژاد آفریقایی-آمریکایی؛جنسیت مؤنث.

خطر برخی از این عوامل را می‌توان با اقدامات پیشگیرانه کاهش داد. مثلا فشار خون بالا با دارو یا جراحی کنترل می‌شود. سبک زندگی سالم هم نقش مهمی در پیشگیری از سکته دارد. پس ورزش منظم و کاهش مصرف نمک را جدی بگیرید و از مصرف دخانیات بپرهیزید.

۳. عفونت‌های دستگاه تنفسی تحتانی

عفونت دستگاه تنفسی تحتانی عفونتی است که در مجاری هوایی و ریه‌ها بروز می‌کند. برخی دلایلش هم عبارت‌اند از:

آنفولانزا؛ ذات‌الریه؛ برونشیت؛بیماری سِل.

عفونت‌های دستگاه تنفسی تحتانی معمولا بر اثر آلودگی‌های ویروسی یا باکتریایی ایجاد می‌شوند.سرفه مهم‌ترین علامت این نوع عفونت‌ها است. از جمله سایر علائم هم می‌توان به تنگی‌نفس،خس‌خس سینه و احساس سنگینی در قفسهٔ سینه اشاره کرد. عدم درمان این عفونت‌ها می‌تواند به قطع تنفس و مرگ بینجامد.

عوامل افزایش‌دهندهٔ خطر ابتلا و راه‌های پیشگیری

ازجملهٔ این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

آنفولانزا؛کیفیت پایین هوای تنفسی و قرارگیری در معرض محرک‌های ریه؛مصرف سیگار؛ضعف دستگاه ایمنی؛شلوغی محیط‌های مراقبت از کودکان ( این مورد به‌طور خاص روی نوزادان اثر می‌کند)؛آسم؛ایدز.

تزریق سالیانهٔ واکسن آنفولانزا یکی از مؤثرترین اقداماتی است که احتمال ابتلا به عفونت‌های دستگاه تنفسی تحتانی را کاهش می‌دهد. افراد مستعد ابتلا به ذات‌الریه هم می‌توانند واکسن مخصوص بزنند. ضمنا برای جلوگیری از انتقال عوامل بیماری‌زا حتما دست‌هایتان را قبل از تماس با صورت یا غذاخوردن با آب و صابون بشویید. اگر هم احیانا به این نوع عفونت مبتلا شدید، به پزشک مراجعه و خوب در منزل استراحت کنید.

۴. بیماری مزمن انسدادی ریه

بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) نوعی بیماری ریوی بلندمدت و پیش‌رونده است که تنفس را سخت می‌کند. برونشیت‌های مزمن و آمفیزِم (نوعی وضعیت ریوی) از انواع این بیماری به‌شمار می‌روند. در سال ۲۰۰۴ حدود ۶۴ میلیون نفر در سراسر جهان به این بیماری مبتلا بوده‌اند.

عوامل افزایش‌دهندهٔ خطر ابتلا و راه‌های پیشگیری

عوامل افزایش‌دهندهٔ خطر ابتلا به این بیماری شامل موارد زیر هستند:

مصرف سیگار یا قرارگیری در معرض دود دست‌دوم؛قرارگیری در معرض محرک‌های ریه ازجمله گازها و بخارات شیمیایی؛وراثت؛سابقهٔ ابتلا به عفونت‌های تنفسی در کودکی.

بیماری مزمن انسدادی ریه هیچ درمانی ندارد، اما می‌توان با دارو پیشرفت این بیماری را کُند کرد. پرهیز از مصرف سیگار و دود دست‌دوم و سایر محرک‌های ریه بهترین راه‌ پیشگیری از ابتلا به این بیماری است. اگر دچار علائم این بیماری شدید، در سریع‌ترین زمان اقدام به معالجه کنید.

۵. سرطان‌های نای، نایژه و ریه

سرطان‌های دستگاه تنفسی شامل سرطان‌های نای، حنجره، نایژه و ریه‌ها می‌شوند. مهم‌ترین عوامل ایجادکنندهٔ این سرطان‌ها عبارت‌اند از مصرف سیگار، دود دست‌دوم و سم‌های محیطی. آلودگی‌های ناشی از سوخت‌های خانگی و کپک‌ها نیز بی‌تأثیر نیستند. براساس نتایج پژوهشی که در سال ۲۰۱۵ انجام شد، سرطان‌های دستگاه تنفسی هرساله جان حدود ۴ میلیون نفر را در جهان می‌گیرند.

پژوهشگران پیش‌بینی کرده‌اند که در کشورهای توسعه‌یافته به‌دلیل آلودگی هوا و مصرف سیگار شاهد افزایش ۸۱ تا ۱۰۰ درصدی سرطان‌های دستگاه تنفسی خواهیم بود. در بسیاری از کشورهای آسیایی به‌ویژه هند هنوز از زغال‌سنگ برای آشپزی استفاده می‌شود. ۱۷ درصد مرگ‌های ناشی از سرطان ریه در مردان و ۲۲ درصد در زنان به‌دلیل آلودگی‌های ناشی از احتراق سوخت‌های جامد رخ می‌دهد.

عوامل افزایش‌دهندهٔ خطر ابتلا و راه‌های پیشگیری

سرطان‌های نای، نایژه و ریه ممکن است در هر فردی بروز کنند، اما بیشتر کسانی را مورد حمله قرار می‌دهند که سابقهٔ مصرف سیگار یا تنباکو داشته‌اند. سایر عوامل افزایش‌دهندهٔ خطر ابتلا به این سرطان‌ها عبارت‌اند از سابقهٔ خانوادگی و قرارگیری در معرض عوامل محیطی ازجمله دود موتورهای دیزلی. پرهیز از قرارگیری در معرض آلاینده‌ها و مصرف دخانیات مهم‌ترین اقدام پیشگیرانه‌ای است که می‌توانید اتخاذ کنید. البته ناگفته نماند که تشخیص زودهنگام این سرطان‌ها در نتیجهٔ درمان بسیار مؤثر است.

۶. دیابت

دیابت به گروهی از بیماری‌هایی گفته می‌شود که روی تولید و استفاده از انسولین اثر می‌گذارند. در دیابت نوع ۱ پانکراس قادر به تولید انسولین نیست و علتش را هم دانشمندان هنوز نمی‌دانند. در دیابت نوع ۲ پانکراس انسولین کافی تولید نمی‌کند یا در مواردی بدن قادر به استفاده کارآمد از انسولین نیست. عوامل مختلفی ازجمله رژیم غذایی نامناسب، کم‌تحرکی و اضافه‌وزن در ابتلا به دیابت نوع ۲ مؤثرند. در کشورهایی که سطح درآمد مردم‌شان در بازه پایین تا متوسط است، نرخ مرگ‌ومیرهای ناشی از عوارض دیابت هم بیشتر است.

عوامل افزایش‌دهندهٔ خطر ابتلا و راه‌های پیشگیری

شایع‌ترین عوامل افزایش‌دهندهٔ خطر ابتلا به دیابت عبارت‌اند از:

اضافه وزن؛ فشار خون بالا؛ سال‌خوردگی؛ کم‌تحرکی و پرهیز از ورزش؛ رژیم غذایی ناسالم.

می‌دانید که دیابت همیشه قابل پیشگیری نیست. اما مبتلایان به دیابت می‌توانند شدت علائم‌شان را با ورزش منظم و تغذیهٔ سالم کنترل کنند. خصوصا افزایش مصرف فیبر به کنترل قند خون کمک زیادی می‌کند.

۷. آلزایمر و سایر اختلالات مربوط به زوال عقل

وقتی اسم آلزایمر یا زوال عقل به میان می‌آید، اغلب‌مان بیشتر یاد فراموشی می‌افتیم و به ذهن‌مان خطور هم نمی‌کند که این بیماری می‌تواند کشنده باشد. آلزایمر بیماری پیش‌رونده‌ای است که روی حافظه و عملکردهای ذهنی ازجمله تفکر و استدلال تأثیر می‌گذارد. این بیماری شایع‌ترین نوع زوال عقل است (۶۰ تا ۸۰ درصد موارد زوال عقل از نوع آلزایمر هستند) و با مشکلات خفیف حافظه و یادآوری اطلاعات شروع می‌شود و به‌تدریج پیشرفت می‌کند؛ تا جایی که بیمار بخش قابل‌توجهی از حافظه‌اش را از دست می‌دهد.

عوامل افزایش‌دهندهٔ خطر ابتلا و راه‌های پیشگیری

ازجمله عوامل افزایش‌دهندهٔ خطر ابتلا به آلزایمر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

سن بالای ۶۵ سال؛سابقهٔ خانوادگی ابتلا به این بیماری؛وراثت؛وجود نقایص شناختی خفیف؛سندرم داون؛سبک زندگی ناسالم؛جنسیت مؤنث؛سابقهٔ ضربه به سر؛گوشه‌گیری از جمع و تعاملات ناکافی و ضعیف به‌مدت طولانی.

راهکار دقیق و مشخصی برای پیشگیری از آلزایمر وجود ندارد. هنوز پژوهشگران دقیقا نمی‌دانند که چرا برخی افراد به آلزایمر مبتلا می‌شوند و برخی دیگر نه. تحقیقات پیرامون این بیماری درحال پیگیری است و پژوهشگران در تلاش‌اند تا کارآمدترین راه‌های پیشگیری را هم کشف کنند.

اما رعایت رژیم غذایی دوست‌دار قلب یکی از راه‌هایی است که شاید در کاهش خطر ابتلا به آلزایمر چندان هم بی‌تأثیر نباشد. افزایش مصرف میوه و سبزیجات، کاهش مصرف چربی‌های اشباع و درعوض افزایش مصرف منابع حاوی چربی‌های مفید (شامل مغزها، روغن زیتون و ماهی‌های کم‌چرب) نه‌تنها به کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی کمک می‌کند، بلکه در محافظت از مغز در برابر آلزایمر هم بی‌تأثیر نیست.

۸. کم‌آب‌شدن بدن به‌دلیل بیماری‌های اسهالی

باور کنید یا نکنید، اسهال هم در لیست مرگ بار ترین بیماری های دنیا قرار گرفته است. اسهال یعنی در طول یک روز سه بار یا بیشتر دفع مدفوع شل داشته باشید. اگر اسهال بیش از چند روز طول بکشد، بدن آب و نمک زیادی از دست می‌دهد و درنتیجه کم‌آب می‌شود. این وضعیت می‌تواند منجر به مرگ شود. اسهال معمولا بر اثر ورود ویروس‌ها یا باکتری‌ها به روده‌ها از راه آب و غذای آلوده ایجاد می‌شود. این بیماری به‌ویژه در کشورهای درحال توسعه به‌دلیل شرایط بهداشتی ضعیف بسیار فراگیر است.

جالب است بدانید که اسهال دومین علت عمدهٔ مرگ‌ومیر در کودکان زیر ۵ سال است. متأسفانه حدود ۷۶۰ هزار کودک در سال بر اثر اسهال جان خود را از دست می‌دهند.

عوامل افزایش‌دهندهٔ خطر ابتلا و راه‌های پیشگیریزندگی در مناطق دارای شرایط بهداشتی ضعیف؛عدم دسترسی به آب تمیز؛سن پایین (علائم اسهال معمولا در سنین کودکی شدیدتر از هر سن دیگری بروز می‌کنند)؛سوء‌تغذیه؛ضعف دستگاه ایمنی.

طبق توصیهٔ یونیسف، بهترین راه پیشگیری از اسهال رعایت بهداشت است. گفته شده است که خوب شستن دست‌ها احتمال بروز بیماری‌های اسهالی را تا ۴۰ درصد کاهش می‌دهد. ارتقای بهداشت و کیفیت آب و فوریت‌های پزشکی نیز بسیار مؤثرند.

۹. سِل

بیماری سل (TB) عارضه‌ای ریوی است که بر اثر آلودگی به باکتری هوازی مایکوباکتریوم توبِرکلوزیس ایجاد می‌شود. موارد ابتلا به این عامل بیماری‌زا درمان‌پذیرند، اما گونه‌هایی از آن هم نسبت به درمان‌های معمول مقاوم‌اند. مایکوباکتریوم توبرکلوزیس یکی از علل عمدهٔ مرگ‌ومیر در مبتلایان به ایدز است. درواقع حدود ۳۵ درصد مرگ‌ومیرهای مرتبط با ایدز از آلودگی به این عامل بیماری‌زا ناشی می‌شوند.

ناگفته نماند که موارد ابتلا به سل از سال ۲۰۰۰ هر سال یک‌ونیم درصد کاهش یافته است و پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۳۰ ریشه‌کن شود.

عوامل افزایش‌دهندهٔ خطر ابتلا و راه‌های پیشگیری

عوامل افزایش‌دهندهٔ خطر ابتلا به سل را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:

دیابت؛عفونت ایدز؛کمبود وزن؛مجاورت با مبتلایان به سل؛مصرف منظم برخی داروهای خاص ازجملهکورتیکواستروئیدها یا داروهای سرکوب‌کنندهٔ دستگاه ایمنی.

بهترین راه پیشگیری از ابتلا به سل دریافت واکسن باسیل کالمِت-گوئِرین (BCG) است. این واکسن معمولا برای کودکان تجویز می‌شود. اگر احساس می‌کنید که در معرض باکتری مولد سل بوده‌اید، می‌توانید با مراجعه به پزشک و پیشگیری دارویی از احتمال ابتلا به این عارضه بکاهید.

۱۰. سیروز یا تشمّع کبدی

سیروز کبدی یا تشمع کبدی در نتیجه زخم و آسیب مزمن و بلندمدت کبد ایجاد می‌شود. این آسیب می‌تواند ناشی از بیماری‌های کلیوی باشد یا بر اثرهپاتیت و مصرف الکل به‌وجود بیاید. کبد در حالت عادی باعث تصفیهٔ خون می‌شود و خون سالم را به سایر نقاط بدن می‌فرستد. وقتی مواد آسیب‌زا به کبد صدمه می‌زنند، بافت زخم‌گاهی شکل می‌گیرد. هرچه بافت زخم‌گاهی گسترده‌تر شود، عملکرد کبد دشوارتر خواهد شد و در نهایت ممکن است از کار بیفتد.

عوامل افزایش‌دهندهٔ خطر ابتلا و راه‌های پیشگیری مصرف الکل به‌صورت مزمن؛انباشتگی چربی در اطراف کبد (بیماری کبد چرب غیرالکلی)؛ هپاتیت ویروسی مزمن.

برای در امان ماندن از این بیماری باید از رفتارهای پرخطری که باعث آسیب به کبد می شوند بپرهیزید. اعتیاد به الکل یکی از علل عمدهٔ ابتلا به سیروز کبدی است. برای پیشگیری از ابتلا به بیماری کبد چرب غیرالکلی هم داشتن رژیم غذایی سالم (شامل مقادیر بالای میوه و سبزیجات و درعوض مقادیر ناچیز قند و چربی) اصل مهمی است. برای پیشگیری از ابتلا به هپاتیت و قرارگیری در معرض سیروز کبدی نیز باید در مقاربت جنسی و استفادهٔ اشتراکی از وسایلی که می‌توانند رد خون داشته باشند (مثل سوزن، مسواک یا تیغ) محتاط باشید.