لباس محلی استان البرز چگونه است؟

بسیاری از کارشناسان و جامعه شناسان معتقدند: پوشاک سنتی هر قومی می تواند معرف ذوق و سلیقه ساکنان آن دیار و نیز نشانگر شرایط آب و هوایی، شغلی، اندیشه و محیط زندگی آنان باشد.
از سوی دیگر لباس سنتی و محلی البرز به عنوان یکی از جذاب ترین جاذبه های گردشگری آن به شمار می رود و در این میان پوشاک سنتی زنان به خاطر زینتها و آرایه های به کار رفته در آن بیشتر مورد توجه است.پوشاک سنتی و محلی بانوان خطه سرسبز، کوهستانی و تاریخی منطقه کرج نیز هرچند که کمتر به آن پرداخته شده اما از این قاعده مستثنا نیست.
طرح و نقش لباس و پوشاک قدیمی زنان کرجی بیشتر شبیه به زنان پایتخت نشین بوده هرچند که از پوشاک زنان شمالی و همچنین شرایط آب و هوایی کرج نیز تاثیر گرفته است.
یک محقق فرهنگ و تاریخ کرج می گوید: پوشاک سنتی زنان کرج شباهت زیادی به پوشاک زنان تهرانی دارد و تغییراتی که در لباس زنان تهرانی رخ داده است در نوع پوشش زنان شهر کرج تاثیر داشته چراکه کرج نزدیک ترین شهر به پایتخت است.
“احترام امین پور” افزود: بین لباسهای زنان مناطق کوهپایه ای کرج شامل منطقه طالقان و ساوجبلاغ و روستاهای اطراف سد کرج شباهت های زیادی دیده می شود هرچند که جنس لباسهای زنان این مناطق با توجه به سردی یا معتدل بودن هوای منطقه و همچنین گرما و سرما تفاوتهایی داشته است.
وی اظهار داشت: پوشش زنان منطقه طالقان شامل شلیته های گلدار “دامن چین دار تا روی زانو که روی شلوار ” و یک پیراهن که روی آن می پوشیدند، بوده است.وی از شلوارهای مشکی براق که به نام شلوارهای “نظامی ” یا “حاج علی اکبری” معروف بودند به عنوان یکی دیگر از پوشش بانوان طالقان کرج نام برد و گفت: بانوان این منطقه همچنین از جلیقه “نوعی پوشش بدون آستین که زیر کت یا روی دامن می پوشیدند” استفاده می کردند که برای زنان اعیان از جنس مخمل بود اما اغلب زنان از جنسهای متوسط تر استفاده می کرده اند و روی این جلیقه ها نیز سکه دوزی می شده است.
امین پور که مسوولیت واحد نظارت و ارزیابی اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی کرج را نیز برعهده دارد گفت: قبا به شکل کت از دیگر پوشاک سنتی بانوان طالقان کرج به شمار می رود که اغلب زمستانها روی لباس می پوشیدند اما جلیقه را به طور دایمی بر تن داشته اند.
وی افزود: این زنان همچنین از نوعی کلاه که در زیر روسری می پوشیدند، استفاده می کردند و لبه آن سکه دوزی بوده و روی آن روسری یا چارقد سر می کرده اند.
وی اظهار داشت: خانمهای مسن منطقه نیز از کلاغی “پارچه ای روی چارقد و دور سر پیچیده می شده است ” استفاده می کرده اند و چادر آنها نیز شامل چادر نماز و چادر شب چهارگوشی بوده که توسط خود زنان یا کارگاههایی که در روستاها وجود داشته بافته می شده است و زنان حین انجام کار چادر را به کمر می بسته و در مواقع دیگر همان طور که به کمر بسته بوده قسمتی از آن را روی سر هم می انداخته اند.

این پژوهشگر گفت: هنوز هم در برخی از روستاها بانوان مسن منطقه از لباسهای سنتی استفاده می کنند.
امین پور درباره لباس سنتی زنان منطقه ساوجبلاغ کرج نیز افزود: لباس این زنان شباهت زیادی به لباس بانوان طالقان داشته است با این تفاوت که آنها اغلب آرخالق که همان کت یا قبا بود و روی آن سوزن کاری شده بود، می پوشیدند و به جای جلیقه از آن استفاده می کردند.
وی اظهار اشت: دختر بچه ها از عرقچین که به صورت کلاهی کوچکی بود بدون چارقد استفاده می کردند که به آن کلاه گوشی هم می گفته اند چادرهای آن ها هم بیشتر چادر نماز و چادر شب بوده است و یکی از مناطق بافت چادر شب روستای برغان کرج بوده است.
این محقق فرهنگ و تاریخ کرج اضافه کرد: لباس عروس ها اغلب از جنس تافته بوده و کم کم فرم و شکل لباسها تغییر کرد و تبدیل به پیراهن هایی که از کمرچین می خورد و تا روی زانو بود تغییر کرد.امین پور گفت: در دوره رضاخان که کشف حجاب صورت گرفت، قزاقهای رضاشاه به روستاهای این مناطق رفته و به زور و خشونت اقدام به برداشتن حجاب زنان و بازکردن چادرهای آنان از سرشان می کردند اما بانوان منطقه به شدت با این حرکت خشونت آمیز مبارزه کرده و مامورین رضاشاه در این مناطق موفق نبوده اند.
وی خاطرنشان کرد: رنگ لباس محلی زنان کرجی یشتر رنگ های روشن بود و زینت آلات زنان آنها گردنبندهایی با مهره های زرد که بین آنها سکه کار گذاشته شده بود و گوشواره های نقره ای که به شکل کله قندی و شکلهای دیگر بود.
وی گفت: کفشهای قدیمی بانوان کرجی بیشتر گالش و گیوه بوده است که بعدها از کفش های قزوینی استفاده می کرده اند.
وی افزود: برخی از زنان طالقان از چادرچاقچور هم استفاده کرده اند و هم چنین در برخی از مناطق شلیته ها کمی کوتاه بوده است.
وی اظهار داشت: برای کمر شلوارها از نوارهای بافته شده به نام “بندن” یا “بندنک” ، استفاده می شده و وسایل پارچه بافی و بافت بندک یا همان نوار کمر شلوارها در روستاها بیشتر توسط خانم ها و به وسیله کارگاهی که به نام “پاچال” معروف بود، بافته می شد.
البته پوشاک سنتی کرج در طول زمان تغییراتی کرده و هنوز خیلی از سالمندان این دیار به یاد دارند که بانوان این خطه به خاطر آب آوردن از کنار رودخانه کرج و یا اشتغال به کارهای دامپروی از لباسهای گشاد استفاده می کردند تا حین کارکردن راحت تر باشند.
به هرحال پوشاک محلی و سنتی کرج مجموعه جذابی است که می تواند تاریخ و اندیشه دیار کرج را با تصویری دلنشین معرفی کند و لازم است برای معرفی و نمایش این مجموعه تاریخی، همتی بایسته صورت گیرد