ملاتونین چیست؟

ملاتونین یک هورمون تولید شده از غده صنوبری (پینه آل) در مغز است. وظیفه اصلی و مهم این هورمون، تنظیم ریتم بدن شما برای مدیریت و کنترل چرخه طبیعی خواب می باشد. بنابراین، اغلب به عنوان یک بهبود دهنده خواب و به منظور مبارزه با مشکلاتی مانند بی خوابی استفاده می شود. این دارو به طور گسترده ای در ایالات  متحده آمریکا و به عنوان یک داروی بدون نسخه در دسترس است اما در دیگر نقاط جهان مانند اروپا و استرالیا به نسخه نیاز دارد. در این مقاله از بخش داروهای دکتر سلام به بررسی کاربرد ملاتونین می پردازیم و نحوه مصرف، عوارض و فواید آن را مورد تحلیل قرار می دهیم.

کاربرد ملاتونین

علاوه بر بهبود خواب، ملاتونین در عملکرد سیستم ایمنی بدن، فشار خون و میزان سطح کورتیزول نقش دارد. همچنین ملاتونین یک آنتی اکسیدان است که برخی از تحقیقات نشان داده اند که اثرات مهم و چشمگیری بر روی بسیاری از شرایط بهداشتی و سلامتی داشته است. در حقیقت، مطالعات نشان می دهند که ملاتونین ممکن است موجب سلامت چشم شود، علائم افسردگی فصلی را کاهش دهد و حتی از بروز رفلاکس معده جلوگیری کند.

.ملاتونین می تواند به خواب بهتر کمک کند

هورمون ملاتونین را اغلب به نام هورمون خواب می شناسند و دلیل خوبی برای نامگذاری این هورمون وجود دارد.  این هورمون یکی از محبوب ترین بهبود دهنده های خواب و درمان طبیعی رایج برای درمان مشکلاتی مانند بی خوابی است.

مطالعات متعددی نشان داده اند که ملاتونین می تواند به داشتن یک خواب بهتر کمک کند. در یک مطالعه ای که بر روی ۵۰ نفر مبتلا به بی خوابی انجام شد، نشان داد که مصرف ملاتونین دو ساعت قبل از خواب موجب می شود که افراد سریعتر به خواب بروند و باعث می شود که کیفیت کلی خواب، افزایش پیدا کند.

آنالیز و  تحلیل بزرگ به دست آمده از تعداد ۱۹ مطالعه برای بررسی تاثیر ملاتونین بر روی کودکان و بزرگسالان مبتلا به اختلالات خواب نشان داد که مصرف ملاتونین، مدت زمان به خواب رفتن را کاهش می دهد، مدت زمان خوابیدن را افزایش می دهد و کیفیت خواب را نیز بهبود می بخشد. با این حال، اگرچه ملاتونین عوارض جانبی کمتری  نسبت  به سایر دارو های خواب آور دارد، ممکن است تاثیر کمتری نیز داشته باشد

کاهش علائم افسردگی فصلی

اختلال فصلی یا افسردگی فصلی، نوعی بیماری افسردگی است که در بین مردم شایع است و برآورد شده است که ۱۰٪ جمعیت جهان را تحت تاثیر خود قرار می دهد. این نوع از افسردگی با تغییرات فصول در ارتباط است و هر ساله تقریبا در یک زمان رخ می دهد و معمولا از اواخر پاییز تا اوایل زمستان علائم خود را نشان می دهد.

بعضی از تحقیقات نشان می دهند که این نوع افسردگی می تواند مربوط به تغییر فصول و روشنایی روز شود که همین امر موجب بروز  تغییراتی در ریتم طبیعی بدن شما می شود. از آنجایی که ملاتونین در تنظیم ریتم شبانه روزی نقش مهمی بازی می کند، مصرف دوزهای پایین، اغلب برای کاهش علائم افسردگی فصلی استفاده می شود.

بر اساس مطالعه انجام گرفته بر روی ۶۸ نفر، با تغییراتی در ریتم شبانه روزی بدن، افسردگی فصلی در آنها نشان داده شد، اما مصرف روزانه کپسول های ملاتونین در کاهش علائم و  نشانه های بیماری موثر بود. با این حال، تحقیقات دیگری در مورد اثرات ملاتونین بر افسردگی فصلی انجام نگرفته است.

به عنوان نمونه، نتایج  بررسی ۸ مطالعه دیگر نشان داد که ملاتونین در کاهش علائم اختلالات خلقی از جمله اختلالات دوقطبی، افسردگی و افسردگی فصلی موثر نبوده است. تحقیقات بیشتری برای مشخص کردن اینکه چگونه ملاتونین ممکن است بتواند بر روی علائم افسردگی فصلی تأثیر بگذارد، مورد نیاز است.

افزایش سطح هورمون رشد انسانی

هورمون رشد انسان نوعی هورمون است که برای رشد و بازسازی سلولی، لازم و حیاتی است. سطوح بالاتری از این هورمون مهم، با افزایش قدرت و توده عضلانی نیز در ارتباط است. برخی از مطالعات نشان داده اند که مکمل ملاتونین ممکن است سطوح هورمون رشد انسانی را در مردان افزایش دهد.

یک مطالعه جزئی نیز بر روی هشت مرد نشان داد که مقدار کم (۵/۰میلی گرم ) و مقدار بالایی  (۵ میلی گرم ) از ملاتونین در افزایش سطوح هورمون رشد انسانی موثر هستند. مطالعه دیگری که بر روی ۳۲ مرد دیگر انجام گرفت، نتایج مشابهی را نشان داد.

با این حال، تحقیقات و مطالعات بیشتر و در مقیاس بزرگتری برای فهمیدن این که چگونه ملاتونین ممکن است به افزایش سطح هورمون رشد انسانی کمک کند، مورد نیاز است.

ارتقاء سلامت چشم

ملاتونین دارای مقادیر بالایی آنتی اکسیدان  است که می تواند از بروز آسیب سلولی پیشگیری کند و به حفظ سلامتی چشم شما کمک کند. در واقع، تحقیقات نشان می دهد که ملاتونین می تواند در درمان بیماری هایی نظیر گلوکوم و دژنراسیون ماکولا (AMD) مرتبط با سن مفید و موثر باشد.

در یک مطالعه انجام شده بر روی ۱۰۰ نفر که مبتلا به دژنراسیون ماکولا(AMD) بودند، به مدت ۶ تا ۲۴ هفته، مقدار ۳ میلیگرم ملاتونین به منظور محافظت از شبکیه چشم و  تاخیر در بروز آسیب های ناشی از افزایش سن که باعث تاری دید می شود،تجویز شد.

علاوه بر این، یک مطالعه بر روی موش آزمایشگاهی نیز نشان داد که مصرف ملاتونین می تواند شدت و بروز بیماری رتینوپاتی را کاهش دهد. رتینوپاتی، یک بیماری چشمی است که بر روی شبکیه چشم تاثیر می گذارد و می تواند منجر به از دست دادن بینایی و کاهش دید افراد شود.

با این وجود، تحقیقات انجام گرفته، محدود است و مطالعات انسانی بیشتری برای تعیین اثرات بلند مدت مکمل های ملاتونین در رابطه با سلامتی چشم ضروری است.

درمان رفلاکس معده

بیماری رفلاکس معده (GERD) یک نوع بیماری است که ناشی از برگشت اسید معده به دهانه مری است که موجب علائمی مانند سوزش سر دل، حالت تهوع و خلط می شود. تحقیقات نشان داده است که مصرف ملاتونین،جلوی ترشح اسید معده را می گیرد.همچنین باعث کاهش تولید اکسید نیتریک می شود.اکسید نیتریک، ترکیبی است که باعث شل شدن قسمت زیرین اسفنکتر مری می شود و به اسید معده اجازه می دهد که وارد مری شود.

به همین دلیل، برخی از تحقیقات نشان می دهند که مصرف ملاتونین می تواند برای درمان سوزش سر دل و رفلاکس معده (GERD) مورد استفاده قرار بگیرد. انجام یک مطالعه بر روی ۳۶ نفر که به رفلاکس معده مبتلا بودند نشان داد که مصرف ملاتونین به تنهایی یا به همراه قرص امپرازول، دارویی معروف و شناخته شده برای رفلاکس معده، در کاهش سوزش سر دل و ناراحتی معده مؤثر بوده است.

در مطالعه ای دیگر، اثرات امپرازول و یک مکمل غذایی حاوی ملاتونین د رکنار چند اسید آمینه، ویتامین و ترکیبات گیاهی روی ۳۵۱ نفر مبتلا به رفلاکس معده (GERD،) مورد مقایسه و بررسی قرار گرفت. پس از پایان ۴۰ روز دوره درمان، ۱۰۰٪ افرادی که از مکمل های حاوی ملاتونین استفاده می کردند، در مقایسه با ۶۵.۷٪ از افرادی که  امپرازول مصرف می کردند، کاهش علائم رفلاکس معده را گزارش دادند.

میزان مصرف ملاتونین

ملاتونین را می توان در دوزهای ۵/۰ تا ۱۰ میلی گرم در روز مصرف کرد. با این حال، به دلیل اینکه تمام مکمل های ملاتونین یکسان نیستند، بهتر است از میزان مصرف توصیه شده بر روی برچسب آن استفاده کنید تا از بروز عوارض جانبی ناخواسته جلوگیری به عمل آید.

علاوه بر این ممکن است خواسته باشید که از دوزهای پایینتر شروع کنید و در صورت نیاز، دوز آن را افزایش دهید.  برای بهبود کیفیت خواب، ملاتونین را به منظور کارایی بیشتر، ۳۰ دقیقه قبل از خواب مصرف کنید.

در عین حال، برای تنظیم ریتم شبانه روزی خود، ملاتونین را قبل از به خواب رفتن و ۲ تا ۳ ساعت مانده به زمان خواب مصرف کنید.

طریقه مصرف ملاتونین  

1. در زمان مصرف مکمل های گیاهی از مشورت با پزشک غافل نشوید. همچنین، با یک فرد خبره و آگاه به علوم داروها و درمان های گیاهی مشورت کنید.
2. اگر شما تصمیم به مصرف ملاتونین دارید، حتما طبق دستورالعمل روی پاکت دارو یا طبق توصیه پزشک و یا داروساز عمل کنید. بیش از مقداری که مجاز هستید دارو را مصرف نکنید.
3. استفاده دارو را با پایین ترین دوز شروع کنید البته اگر سابقه مصرف این دارو را نداشته باشید.
4. زمان مصرف ملاتونین پیش از خواب است.
5. اگر بدلیل مسافرت طولانی با هواپیما دچار بی خوابی شده اید و برای درمان اختلال پیش آمده ملاتونین مصرف می کنید زمانی که به مقصد رسیدید پیش از خواب به مدت ۲ الی ۵ روز این دارو را برای رفع اختلال خواب استفاده کنید.
6. اگر ملاتونین را برای درمان مشکلاتی بجز اختلال خواب مصرف می کنید حتما نحوه استفاده آن را از پزشک سوال فرمایید.
7. قرص سریع الاثر را خرد نکنید و نجوید و نشکنید، آن را درسته قورت بدهید.
8. قرص هایی را که زیر زبانی هستند درسته قورت ندهید. اجازه دهید تا در دهان بدون جوییدن حل شود. اگر لازم شد می توانید با نوشیدن آب به حل شدن قرص و بلع آن کمک کنید.
9. داروهایی که بصورت مایع( شربت) هستند را با دقت اندازه گیری کنید. بدین منظور از سرنگ یا قاشق مخصوص همراه شربت و یا به شرط احتیاط و دقت از قاشق غذاخوری برای اندازه گیری استفاده کنید.
10. در صورتی که مقدار مصرفی دارو بهبودی برای شما نداشت یا شرایط را وخیم تر کرد حتما به پزشک مراجعه کنید.
11. این دارو باید دور از گرما و رطوبت نگه داری شود.

ایمنی و اثرات جانبی ملاتونین

مطالعات نشان داده است که مصرف ملاتونین برای کوتاه مدت و طولانی مدت در بزرگسالان اعتیاد آور نیست. علاوه بر این، علیرغم این شواهد، مصرف مکمل های حاوی ملاتونین که می تواند توانایی بدن شما را برای تولید آن به طور طبیعی کاهش دهد، باعث نگرانی می شود.

با این حال، چون مطالعات طولانی مدت در مورد اثرات ملاتونین بر روی افراد بزرگسال محدود است، مصرف آن در حال حاضر برای کودکان یا نوجوانان توصیه نمی شود. برخی عوارض جانبی گزارش شده ناشی از مصرف ملاتونین عبارتند از تهوع، سردرد، سرگیجه و خواب آلودگی.

ملاتونین همچنین ممکن است با داروهای خاصی از جمله دارو های ضد افسردگی، رقیق کننده های خون و دارو های فشار خون تعامل داشته باشد. در صورت استفاده از هر یک از این داروها، قبل از مصرف ملاتونین، به منظور  پیشگیری از بروز عوارض جانبی، با پزشک خود مشورت کنید.

ملاتونین چگونه عمل می کند؟

مصرف مکمل های ملاتونین ممکن است با افزایش دادن سطح ملاتونین در افرادی که بدن آنها به اندازه کافی از این هورمون تولید نمی کند، باعث بهبود خواب شود. این مکمل ها همچنین ممکن است باعث بهبود یافتن خواب در افرادی شوند که بدن آنها به اندازه کافی ملاتونین تولید می کنند اما هنوز هم بنا به دلایل دیگر، برای خوابیدن تلاش می کنند.

ملاتونین،چگونگی پاسخ بدن به تاریکی را تغییر می دهد و به بدن کمک می کند تا به ریتم خواب شبانه وارد شود. قرار گرفتن در معرض نور در هنگام شب، از جمله نور صفحه کامپیوتر و تلویزیون، ممکن است مانع از تولید طبیعی ملاتونین و اختلال در خواب شود.

به همین ترتیب، افرادی که به دلیل کار کردن در طول شب، در روز می خوابند، ممکن است در زمان خواب، ملاتونین تولید نکنند. مصرف مکمل های ملاتونین می توانند به خنثی کردن این کار کمک کنند. تحقیقات مرتبا نشان می دهند که ملاتونین می تواند به افراد کمک کند بیشتر بخوابند و سریع تر به خواب بروند.

در یک متاآنالیز که در سال ۲۰۱۳ انجام گرفت و شامل ۱۶۸۳ شرکت کننده بود، نشان داد افرادی که از ملاتونین استفاده کردند نسبت به افرادی که از دارونما استفاده کرده بودند، مدت زمان به خواب رفتنشان کاهش یافته بود و همچنین طول مدت زمان خوابیدنشان افزایش پیدا کرده بود.

تحقیقات دیگری نیز نشان داده اند که ملاتونین می تواند خواب افرادی که دارای شرایط زیر می باشند را بهبود بخشد:

• پرواز زدگی (جت لگ)
• تنظیم خواب افرادی که در شیفت های شب کار می کنند.
• اختلال تاخیر در فاز خواب
• اختلال خواب مربوط به نابینایی
• مشکلات خواب ناشی از مقدار کم ملاتونین در افراد مبتلا به اسکلروز چندگانه (MS)
• مشکلات خواب در کودکان مبتلا به درماتیت آتوپیک

میزان مصرف ملاتونین

مقدار دوز مناسب و  ایده آل برای مصرف ملاتونین، از فردی به فرد دیگر، متفاوت است. عوامل مختلفی از قبیل وزن بدن، متابولیسم و سلامت کلی نیز ممکن است بر میزان پاسخ بدن به ملاتونین، موثر باشد. بنیاد ملی خواب، مصرف بین ۲/۰ میلی گرم و ۵ میلی گرم را برای بزرگسالان به صورت روزانه، توصیه می کند که بهتر است یک ساعت قبل از رفتن به رختخواب، خورده شود.

افراد می توانند مصرف ملاتونین را با دوز پایین شروع کنند و مراقب بروز هر گونه عوارض جانبی مضر و نامطلوبی باشند. سپس می توانند به تدریج مقدار دوز مصرفی خود را افزایش دهند تا اینکه خوابشان بهبود پیدا کند.این نکته مهم است که بیشتر از ۵ میلی گرم مصرف نکنید، مگر اینکه پزشک مصرف مقدار دوز بالاتری را توصیه کند.

آیا ملاتونین به بچه ها در خوابیدن، کمک می کند؟

بسیاری از والدین از اینکه مکمل های ملاتونین می توانند به خواب رفتن فرزندشان کمک کنند، تعجب می کنند. شواهد خوبی وجود دارد که میتواند این ادعا را ثابت کند. ملاتونین به ویژه در کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی کمبود توجه (ADHD)، اوتیسم و سایر بیماری های عصبی که می تواند توانایی آنها در خوابیدن تحت تأثیر قرار دهد، به کار رود.

به عنوان مثال، تجزیه و تحلیل ۳۵ مطالعه در کودکان مبتلا به اوتیسم مشخص کرد که مکمل های ملاتونین به آنها کمک می کرده است که سریع تر به خواب بروند و مدت زمان بیشتری در خواب بمانند. به همین ترتیب، تجزیه و تحلیل ۱۳ مطالعه دیگر نشان داد که کودکان مبتلا به بیماری عصبی، با مصرف کردن ملاتونین، ۲۹ دقیقه سریعتر به خواب می روند و به طور متوسط ۴۸ دقیقه بیشتر می خوابند.

شواهد مشابهی از تاثیر ملاتونین در کودکان و نوجوانان سالمی که برای خوابیدن تلاش می کنند، نیز وجود دارد. با این حال، مشکلات مربوط به خواب پیچیده هستند و می توانند از طریق عوامل مختلفی ایجاد شوند. به عنوان مثال، استفاده از دستگاه های تابش نور در اواخر شب می تواند تولید ملاتونین را متوقف کند. در این صورت محدود کردن استفاده از فناوری ها قبل از خواب، می تواند به مسائل و مشکلات خواب کمک کند.

در موارد دیگر، یک وضعیت سلامتی ناشناخته ممکن است باعث شود تا کودک شما نتواند بخوابد و یا بیدار بماند. بنابراین بهتر است قبل از دادن مکمل خواب به کودک خود، با پزشک مشورت کنید زیرا پزشک می تواند تحقیقات کاملی را برای رسیدن به ریشه این مشکل انجام دهد.

آیا مصرف ملاتونین برای کودکان مناسب است و خطری ندارد؟

بیشتر مطالعات نشان می دهند که مصرف کوتاه مدت ملاتونین برای کودکانی که دارای عوارض جانبی اندکی و یا حتی بدون عوارض هستند، بی خطر است. با این حال، برخی از کودکان ممکن است علائم و عوارضی از قبیل تهوع، سردرد، شب ادراری، عرق کردن بیش از حد، سرگیجه صبحگاهی، درد شکم و مشکلات بیشتری را تجربه کنند.

در حال حاضر، متخصصان بهداشت در مورد اثرات جانبی بلند مدت ملاتونین مطمئن نیستند، چرا که تحقیقات کمی در این زمینه انجام گرفته است. بنابراین، بسیاری از پزشکان، درباره مصرف ملاتونین برای مشکلات خواب در کودکان، محتاطانه عمل می کنند.

علاوه بر این، مکمل های ملاتونین توسط اداره غذا و داروی آمریکا (FDA) برای استفاده در کودکان مورد تایید نمی باشد. تا زمانی که تحقیقات درازمدتی در این زمینه صورت نگرفته است،به طور قاطع نمی توان گفت که ملاتونین به طور کامل برای کودکان ایمن و مناسب است. اگر فرزند شما در تلاش برای به خواب رفتن یا خواب ماندن است، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.

تداخلات دارویی با ملاتونین 

مصرف همزمان این دارو با دیگر داروها بر تاثیر آن اثر گذاشته و باعث خواب آلودگی می شود. با پزشک خود  قبل از استفاده این گروه از داروها مشورت کنید؛ مسکن ها، خواب آورها، شل کننده های ماهیچه، داروهای ضد اضطراب یا تشنج و یا دیگر مکمل های گیاهی که ممکن است خواب آور باشند( تریپتوفان، شقایق کالیفرنیا، بابونه، کاوا، نعنای کلاهی، سنبل کوهی، عصاره تام گیاه هیپریکوم پرفوراتوم، مکمل Gotu Kola).

در صورت مصرف داروهای زیر، بدون توصیه پزشک ملاتونین را مصرف نکنید:

• آنتی بیوتیک ها
• آسپرین یا استامینوفن
• داروهای ضد بارداری
• انسولین یا داروهای دیابت
• مسکن ها
• داروهای معده ( لانسوپرازول، امپرازول، اندانسترون)
• داروهای پیش فعالی ( متیل فنیدات، آدرال، ریتالین و دیگر داروها)
• داروهای قلب و فشار خون- مگزلیتین، پروپرانولول، وراپامیل
• داروهای ضد لخته شدن خون
• داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی- ایبوپروفن، ناپروکسن، سلکوکسیب، دیکلوفناک، ایندومتاسین، ملوکسیکام و سایر داروها
• داروهای استروئیدی- پردنیزون