نشانگان تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یکی از شایع ترین اختلالات هورمونی در میان زنان به شمار می آید. به طوری که تخمین زده می شود این مشکل در حدود ۱۰% از خانم های در سنین باروری رخ می دهد. مهمترین مشخصه این اختلال وجود تخمدان های بزرگ محتوی تعداد زیادی کیست کوچک است که در لایه بیرونی هر تخمدان قرار گرفته است. در این نشانگان سطح هورمون های زنانه (نظیر استروژن، پروژسترون، LH  و FSH) دچار عدم تعادل شده و باعث افزایش هورمون های مردانه (آندروژن ها) و هورمون انسولین می گردد. همین امر موجب بروز علایمی نظیر بی نظمی های قاعدگی، موی زائد، آکنه و چاقی می شود.

نشانه های ابتلا به نشانگان تخمدان پلی کیستیک چیست؟

– بی نظمی و کاهش سیکل های قاعدگی

– مشکلات ناباروری

– موهای زائد (هیرسوتیسم) در صورت، سینه و شکم

– طاسی یا کم پشت شدن موهای سر با الگوی مردانه

– آکنه (جوش صورت)، پوست چرب یا شوره ی سر

– چاقی یا اضافه وزن

نامگذاری این نشانگان به دلیل وجود تخمدان‌های بزرگ محتوی تعداد زیادی کیست کوچک (در اغلب زنان مبتلا و نه در همه) است که در لایه بیرونی هر تخمدان قرار گرفته است.

زنان مبتلا به این بیماری علایم شایعی مانند اختلالات قاعدگی (به خصوص خونروش گاهگاهی (الیگو منوره)، علایم هیپرآندروژنیسم مانند پرمویی (هیرسوتیسم) و آکنه، ریزش مو و نازایی دارند. بیماران در معرض عوارض جدی مانند افزایش خطر سرطان ﺁندومتر و پستان، دیس‌لیپیدمی، هیپرتانسیون، بیماری‌ های قلبی و عروقی و دیابت می‌باشند. شیوع چاقی و دیس‌لیپیدمی در مبتلایان به PCOS بیشتر از زنان سالم می‌باشد. ۴۰ درصد زنان مبتلا، دچار چاقی مفرط و ۷۵ درصدشان نازا می‌باشند.

این بیماری تقریباً در ۶ تا ۱۰ درصد همه زنانی که در سنین باروری می‌باشند دیده می‌شود. علت بیماری مزبور مشخص نیست اما محققان بر این باورند که عوامل ارثی و دیابت در ظهور آن نقش دارند.

قاعدگی‌های نا منظم، رشد موهای زائد، جوش های پوستی (آکنه) و چاقی در زنان مبتلا به نشانگان تخمدان پلی کیستیک مشاهده می‌شود. این عارضه می‌تواند در نوجوانی با دوره‌های قاعدگی نا منظم مشخص گردد یا اینکه بعدها به دنبال افزایش وزن یا مشکل در باروری تشخیص داده شود.

علت دقیق سندرم تخمدان پلی کیستیک هنوز ناشناخته است. زنان مبتلا ممکن است به دلیل مشکلات بوجود آمده در تخمک گذاری، برای باردار شدن با مشکل مواجه شوند. تشخیص زود هنگام و شروع درمان می‌تواند به پیشگیری عوارض طولانی مدت آن مثل دیابت نوع ۲، بیماری‌های قلبی و سکته کمک کند.

تغذیه و سندرم تخمدان پلی کیستیک

۱) برگ های شلغم

– این گیاه از زمان های بسیار قدیم شناخته شده و مورد استفاده قرار می‌گرفته است. برگهای سبز شلغم دارای کالری بسیار کمی بوده ولی حاوی ترکیبات مغذیی هستند که می‌تواند سبب کاهش وزن شده و همچنین به درمان سندرم PCOS کمک می‌کند، این برگها حاوی ویتامین C و کلسیم می‌باشند، کلسیم موجود در برگهای سبز شلغم به علت پایین بودن اسید اگزالات در این برگها، می‌تواند سریع جذب بدن شود؛ اسید اگزالات موجود در سایر سبزیجات مانع از جذب کلسیم موجود در آنها می‌شود.

۲) جو

– جو یکی از غلاتی است که در درمان سندرم PCOS بسیار مفید می‌باشد. جو نه تنها کالری کمی دارد بلکه از نظر شاخص گلیسمیک (GI) نیز بسیار پایین می‌باشد . غلاتی که شاخص گلیسمیک آنها بالا می‌باشد سریعاً در بدن شکسته و تجزیه شده و در نتیجه سبب افزایش ناگهانی سطح گلوکز خون می‌شوند و این امر به نوبه خود سبب تحریک غده پانکراس در ترشح مقادیر زیادی انسولین می گردد. میزان معینی از انسولین برای بدن لازم و ضروری می‌باشد، اما مقادیر بیش از اندازه انسولین می تواند منجر به بروز مقاومت در برابر انسولین و چاقی شود ، و این امر منجر به تشدید علایم ناشی از سندرم PCOS می گردد؛ بنابراین مواد غذایی مانند جو که دارای (GI) پایین می‌باشد مدت زمان هضم آن ها در بدن طولانی تر بوده و افزایش سطح قند خون در بدن تدریجی می باشد نه ناگهانی و در نتیجه سطح انسولین خون نیز ناگهانی افزایش نمی یابد. مواد غذایی (GI) پایین سبب می شود که افراد برای مدت زمان طولانی تری احساس سیری نمایند زیرا انرژی حاصل از این نوع مواد غذایی به کندی و به تدریج در بدن آزاد می شود.

۳) دارچین

– دارچین دارای ترکیبات ویژه ای است که می تواند از افزایش ناگهانی انسولین و بروز مقاومت در برابر انسولین تا حد زیادی جلوگیری کرده و در نتیجه می تواند از بروز چاقی و سندرم PCOS نیز جلوگیری کند. استفاده از دارچین به میزان نصف قاشق چای‌خوری در روز، می تواند از نوسانات سطح قند خون جلوگیری کرده و سبب کاهش احساس گرسنگی و ولع در خوردن مواد غذایی گردد.

– دارچین به علت دارا بودن ترکیبات خاص و با کاهش میزان سرعت خالی شدن معده از مواد غذایی به مدت طولانی تر در درون معده، می تواند از افزایش ناگهانی قند خون که پس از خوردن مواد غذایی به وجود می آید، جلوگیری کند.

۴) قارچ

– یکی از مواد غذایی مناسب برای افراد مبتلا به سندرم PCOS، قارچ ها می باشند. قارچ ها علاوه بر کم کالری بودن حاوی ویتامین های گروه B به ویژه ویتامین B2 می باشند که برای عملکرد غده تیروئید و متابولیسم بدن ضروری می باشد و می تواند از افزایش وزن و چاقی جلوگیری کند . قارچ همچنین حاوی ویتامینB3 می باشد که می تواند سطح قند خون را در حالت تعادل نگه داشته و از نوسانات آن جلوگیری کند. قارچ را می توان به شکل خام و یا پخته مصرف نمود، با افزودن کمی آب لیموترش می توانید از سیاه شدن قارچ ها به هنگام مصرف جلوگیری کرد.

درمان

– روند درمان PCO حداقل ۶ ماه تا ۱ سال است و اثرات درمان حدود ۱ سال بعد از شروع درمان مشخص می‌شود.

– برای موهای زائد از لیزر استفاده می‌کنند.

– افراد چاق باید وزن خود را کاهش دهند و کاهش وزن در روند درمان بسیار بسیار زیاد موثر است.

داروها

۱) سیپروترون کامپاند (دیان) diane شروع روز پنجم قاعدگی به مدت ۲۱ روز هر شب ۱ عدد مصرف شده و بعد از تمام شدن هر بسته ۷روز دارو نمی خورید و از روز ۸ بسته بعدی را آغاز می‌کنید و یا  LD مصرف شود به هر حال جز اساسی درمان برای بهبودی مصرف داروهای پیشگیری از بارداری است برای تنظیم در مدت چرخه های قاعدگی

۲) اسپیرونولاکتون ۲۵ میلیگرم به میزان ۲ عدد قرص هر روز

۳) متفورمین ۵۰۰ میلیگرم روزی ۱ عدد بهتر است (این دارو در شرایطی که فرد اضافه وزن دارد و شواهدی دال بر بالا بودن قند خون داریم داده شود).

داروهای دیگری نیز برای درمان وجود دارد که بر حسب علت بروز بیماری به فرد داده می‌شود مثل وقتی که متوجه شویم فرد دارای مشکلات تیروئیدی است و یا دارای مشکلات غددی باشد که فرد در این صورت حتما باید به یک پزشک متخصص غدد مراجعه کند و پیگیری کند.