آیا شما هم نمی خواهید سرطان بگیرید؟

 در واقع، سرطان‌ها پس از بیماری قلبی ـ عروقی و حوادث جاده‌ای به‌عنوان سومین عامل مرگ در ایران شناخته می‌شوند که متاسفانه روند آن نیز از دو دهه گذشته تا کنون رو به افزایش است‌. در زنان سرطان پستان و سرطان کلوریکتال و در مردان سرطان معده و سپس سرطان پروستات به ترتیب شایع‌ترین سرطان‌ها هستند. در این میان، سرطان معده کشنده‌ترین نوع این بیماری اعلام شده است.

تشدید روند افزایش سرطان‌ها، ارتباط مستقیمی با شیوع عوامل خطر مهم بیماری‌های غیرواگیر از قبیل چاقی، مصرف سیگار، مصرف موادمخدر، رژیم غذایی نامناسب و دیگر آسیب‌های ناشی از سبک نادرست زندگی‌های امروزی دارد‌. با وجود این خوشبختانه بیش از ۴۰ درصد سرطان‌ها قابل پیشگیری هستند. اما برای پیشگیری یا درمان موثر باید عوامل خطر آنها را شناخت‌. دکتر حسین فودازی، متخصص آنکولوژی و دبیر انجمن رادیوتراپی و آنکولوژی ایران در گفت‌وگو با جام‌جم به آنچه باید در این خصوص بدانید، اشاره می‌کند .

به مرز سرطان نزدیک می‌شوید

سرطان‌هایی که با پیری می‌آیند: احتمال خطر بروز بسیاری از سرطان‌ها ازجمله سرطان پستان، پروستات و روده بزرگ با افزایش سن بیشتر می‌شود.

سابقه پزشکی پر خطر: داشتن سابقه هپاتیت و سیروز کبدی، احتمال ابتلا به سرطان کبد را افزایش می‌دهد یا در افرادی که دیالیز می‌شوند خطر سرطان کلیه بالاست. اگر بیضه در داخل کیسه بیضه نزول نکرده باشد، احتمال سرطان بیضه وجود دارد. همچنین وجود یک سرطان در فرد، استعداد ابتلای او را برای سرطان‌های دیگر افزایش می‌دهد.

درخت سرطان در خانواده: در بعضی سرطان‌ها ارتباط ژنتیک بیشتر از سایر سرطان‌ها (سرطان پستان، تخمدان و کولون) مشهود است. در زنانی که مادر، خواهر یا دختر آنها مبتلا به سرطان پستان شده‌اند، احتمال سرطان پستان بسیار بیشتر از سایر افراد است.

وقتی ژن‌ها دچار جهش می‌شوند: سندرم سرطان توارثی اصطلاحی است که زمانی استفاده می‌شود که تعدادی از افراد یک خانواده به سرطان مبتلا شوند. در این افراد نقش ژنتیک در بروز سرطان زیاد است. سرطان پستان، پروستات، روده بزرگ و ملانوم (نوعی سرطان پوست) از شایع‌ترین سرطان‌هایی هستند که ارتباط ژنتیک در آنها مورد تائید قرار گرفته است.

وقتی نور خورشید، دشمن پوستتان می‌شود

خورشید همچنان که تولید‌کننده نور و گرماست، اشعه ماورای بنفش را نیز تولید می‌کند که می‌تواند به چشم و پوست انسان‌ها آسیب برساند. دو نوع موج شایع ماورای بنفش، UVA و UVB هستند که هردو موج در بروز شایع‌ترین سرطان یعنی سرطان پوست نقش بازی می‌کنند. بر این اساس، باید از تماس مستقیم با نورخورشید در ساعات میانی روز که اشعه خورشیدی بسیار قوی است، بپرهیزید و از کلاه‌های لبه‌دار و کرم ضدآفتاب استفاده کنید.

هر نخ سیگار، یک قدم نزدیک شدن به سرطان

طبق بررسی‌های انجام شده توسط مراکز علمی دنیا، ۷۰ درصد مرگ‌های ناشی از سرطان ریه و ۳۰ درصد مرگ‌های ناشی از سایر سرطان‌ها از استعمال دخانیات ناشی می‌شود. ارتباط آشکاری میان مصرف دخانیات و سرطان‌های لوزالمعده، مثانه، کبد، کلیه، معده، دهانه رحم، روده بزرگ و بعضی از انواع سرطان خون وجود دارد.

بیش از ۶۰ نوع ماده سرطان‌زا در توتون و تنباکو شناسایی شده‌اند. دود سیگار پخش شده در محیط، باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان ریه و بیماری‌های قلبی ـ عروقی در بزرگسالان و افزایش عفونت‌های تنفسی در کودکان می‌شود. علاوه بر این، آلودگی محیط با دود سیگار به‌عنوان یک عامل سرطان زا در بروز سایر سرطان‌ها نقش بازی می‌کند. البته بسیاری از سرطان‌ها نیز با محدودیت استفاده از الکل قابل پیشگیری هستند. مصرف الکل با بروز سرطان‌های پستان، کبد، مری، معده، حنجره و دهان در ارتباط است.

روش زندگی‌تان سرطان‌زاست !

در بسیاری موارد، عوامل خطر قابل کنترل که در سبک و شیوه زندگی افراد وجود دارند، باعث افزایش احتمال ابتلای افراد به سرطان می‌شوند. منظور از سبک و شیوه زندگی، عادت‌ها و رفتارهای افراد است. مثلا تغذیه سرشار از سبزیجات و داشتن تحرک فیزیکی کافی، یک سبک زندگی است. بیش از ۷۰ درصد سرطان‌ها را می‌توان به عوامل موجود در سبک زندگی افراد ارتباط داد. پس افراد می‌توانند با تغییر در عادات ناسالم خود از سرطان پیشگیری کنند.

برنامه غذایی ضد‌سرطان

پیشنهادهای تغذیه‌ای توصیه شده برای جلوگیری از سرطان‌ها، شامل موارد زیر است:

خوردن پنج وعده سبزی و میوه‌ تازه در روز

خوردن غلات کامل به جای غلات فرآوری شده

محدود کردن مصرف گوشت قرمز، بخصوص گوشت‌های فرآوری شده (سوسیس و کالباس) و گوشت‌های چرب

انتخاب غذاهایی که به حفظ وزن متعادل و سالم کمک می‌کنند.

محدودیت مصرف نمک

کاهش مصرف ترشیجات و گوشت‌هایی که در معرض مستقیم آتش کباب می‌شوند.

تحرک، مشتی بر دهان سرطان!

تحقیقات نشان داده است فعالیت فیزیکی احتمال ابتلا به سرطان‌های روده بزرگ، پستان، پروستات، ریه و رحم را کاهش می‌دهد. بیش از ۵۰ مطالعه نشان داده است ۶۰ ـ ۳۰ دقیقه فعالیت فیزیکی مرتب روزانه می‌تواند احتمال سرطان روده بزرگ را ۴۰ ـ۲۰ درصد کاهش دهد. در مطالعات مشابه، کاهش ۸۰ ـ۲۰ درصد در بروز سرطان پستان، کاهش ۴۰ ـ۲۰ درصد در سرطان رحم و کاهش ۲۰ درصد در سرطان ریه، در کسانی که فعالیت فیزیکی مرتب روزانه داشته‌اند، گزارش شده است. طبق پیشنهاد مراکز علمی معتبر، روزانه حداقل ۳۰دقیقه فعالیت فیزیکی متوسط به مدت پنج روز یا بیشتر در هفته یا حداقل ۲۰ دقیقه فعالیت فیزیکی شدید به مدت سه روز یا بیشتر در هفته، برای تداوم سلامت ضروری است.

افراد چاق، بیشتر سرطان می‌گیرند

مطالعات متعدد، ارتباط بین چاقی و سرطان‌های روده بزرگ، پستان (در دوران یائسگی)، رحم، مری، کلیه، کیسه صفرا، تخمدان و لوزالمعده را نشان داده‌اند‌. جلوگیری از افزایش وزن می‌تواند از تعداد زیادی از سرطان‌ها جلوگیری کند. افراد چاق دارای نسبت بالا و ناسالمی از چربی در بدن هستند. برای جلوگیری از افزایش وزن باید عادات صحیح غذایی و فعالیت فیزیکی کافی از سال‌های اول زندگی شروع شود. افرادی که چاق یا دارای افزایش وزن هستند، باید جلوی افزایش بیشتر وزن را بگیرند و با خوردن غذاهای کم کالری و تحرک فیزیکی کافی از وزن خود بکاهند.

خطر قرص‌ ضد بارداری

داروهای استفاده شده در نازایی سبب افزایش تخمک‌گذاری و در نتیجه افزایش هورمون‌های تخمدانی می‌شود که هر دوی این عوامل، خطر سرطان تخمدان را افزایش می‌دهند. بعلاوه، استفاده از قرص‌های جلوگیری از بارداری، خطر سرطان پستان را افزایش می‌دهد. کسانی که از این داروها استفاده می‌کنند، باید در این باره با پزشک خود مشورت کنند و راهنمایی لازم را بگیرند.

سرطانی که با عفونت می‌آید

بعضی از انواع سرطان‌ها با عفونت‌های باکتریایی و ویروسی ارتباط دارند و با تغییر در شیوه زندگی و واکسیناسیون، می‌توان از این سرطان‌ها پیشگیری کرد.

به‌عنوان مثال هلیکوباکترپیلوری نوعی باکتری است که در معده یافت می‌شود و عامل بسیاری از زخم‌های معده و دوازدهه است. بین عفونت با این باکتری و سرطان معده ارتباط آشکاری وجود دارد. این عفونت با آنتی‌بیوتیک قابل درمان است.

فعالیت جنسی سالم داشته باشید

داشتن شریک جنسی بیش از یک نفر و آمیزش بدون حفاظت (بدون استفاده از کاندوم) احتمال ابتلا به پاپیلوما ویروس (عامل ایجاد بیماری زگیل تناسلی) و ویروس HIV (ویروس ایجاد‌کننده بیماری ایدز) را افزایش می‌دهد . پاپیلوما ویروس عامل شناخته شده سرطان دهانه رحم و بعضی از موارد سرطان‌های سروگردن است .

ویروس ایدز نیز احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم، لنفوم، بیضه و آلت تناسلی مردانه را افزایش می‌دهد. توجه به اصول اخلاقی و داشتن فعالیت جنسی سالم، به پیشگیری از سرطان کمک می‌کند.

شغل‌تان، بلای جان‌تان می‌شود

بعضی افراد در محیط‌های کاری خود در معرض مواد سرطا‌ن‌زا مثل آزبست هستند. این ماده به صورت معلق در محیط کاری وجود دارد و می‌تواند باعث سرطان ریه و دیگر سرطان‌ها شود (بخصوص وقتی استنشاق می‌شود). کارگرانی که در کارگاه‌های ساختمانی کار می‌کنند، ممکن است این ماده را همراه هوا استنشاق کنند.

از دیگر مواد سرطان‌زا می‌توان بنزن، رنگ برها و مواد قابل اشتعال را نام برد که درکارخانه‌های چرم‌سازی، کارخانه‌های مواد شیمیایی وکارخانه‌هایی که بامواد نفتی سر وکار دارند یافت می‌شوند. برای حفاظت کارکنان شاغل در چنین محیط‌هایی باید از تهویه‌کننده‌ها و سایر وسایل حفاظتی استفاده شود.

پیشگیری از سرطان را یاد بگیرید

پیشگیری، بهترین و اثرگذارترین راهکار کاهش ریسک ابتلا به سرطان است. با نگاهی گذرا بر عوامل خطر ساز در بروز سرطان، برخی از علل بروز سرطان قابل کنترل است؛ مثلا تغذیه مناسب، دوری از دخانیات، توجه به محیط کاری، زیر نور مستقیم قرار نگرفتن و… تا حد زیادی ما را مقابل سرطان‌ها بیمه می‌کند. بی شک ما نیازمند تغییر سبک زندگی هستیم و تا سبک زندگی ما منطقی و مبتنی بر اصول بهداشتی و سلامت نباشد نمی‌توان به مبارزه امیدوار بود. در کنار این مساله، انجام آزمایش‌های غربالگری بویژه در سنین بالا و انجام آزمایش‌های ژنتیک برای افرادی که دارای سابقه خانوادگی سرطان هستند نقش مهمی می‌تواند در مقابله با خطر بروز سرطان ایفا کنند. داشتن یک برنامه منظم ورزشی، دوری از الکل و توجه به وزن نیز در پیشگیری از سرطان بی‌تاثیر نیستند.