سندرم روده تحریک ‌پذیر (IBS)، یک اختلال رایج است که روده بزرگ را متاثر می سازد و از آن جا که یک بیماری مزمن است باید مدت زمان طولانی شرایط خود را مدیریت کرد. علائم و نشانه های آن شامل گرفتگی و درد شکم، نفخ، گاز شکم، اسهال، یبوست یا هر دوی آن هاست.

تعداد معدودی از افراد مبتلا به IBS علائم و نشانه های شدیدی را تجربه می کنند. برخی از افراد می ‌توانند علائم خود را با مدیریت رژیم غذایی، استرس و پیروی از سبک زندگی سالم کنترل کنند و علائم شدید را می توان با دارو و مشاوره پزشکی درمان کرد.

IBS باعث تغییر در بافت روده و یا افزایش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ نمی ‌شود.

 سندرم روده تحریک پذیر چه علائمی دارد؟

علایم و نشانه های آی ‌بی ‌اس متفاوت و در عین حال مزمن است و رایج ‌ترین موارد آن عبارت اند از:

  • گرفتگی و درد شکم و یا نفخ شکم مرتبط با حرکات روده ای
  • تغییر در ظاهر و دفعات دفع مدفوع

 چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر تغییرات مداومی در عادات روده یا یکی از علایم و نشانه ‌های آی‌ بی ‌اس را داشته باشید حتما به پزشک خود مراجعه کنید. چراکه این علائم ممکن است نشان دهنده وضعیت جدی ‌تری چون سرطان کولون باشند. علائم و نشانه های جدی ‌تر این سندرم عبارت اند از:

  • کاهش وزن
  • اسهال در طول شب
  • خونریزی شدید
  • کم ‌خونی فقر آهن
  • استفراغ غیر موجه
  • بلع دشوار
  • درد مزمنی که با خروج گاز معده یا دفع مدفوع برطرف نشود.

 بررسی علل سندرم روده تحریک پذیر 

علت دقیق این سندرم مشخص نیست. با این حال، عواملی که به نظر می ‌رسد در این بیماری نقش ایفا کنند عبارت اند از:

  • انقباضات عضلانی روده. دیواره روده با لایه های عضلانی پوشیده شده است که هنگام انتقال غذا از طریق دستگاه گوارش منقبض می شوند. انقباضاتی که قوی تر و طولانی تر از حد معمول باشند می توانند باعث گاز، نفخ و اسهال شوند و انقباضات ضعیف روده می توانند باعث کند شدن عبور غذا و یبوست شوند.
  • ضعف سیستم عصبی. ضعف اعصاب سیستم گوارشی ممکن است منجر به احساس دردی بیش از حد معمول به هنگام خروج باد شکم یا اسهال شود. ضعف سیگنال های کوردیناسیون بین مغز و روده می تواند باعث واکنش شدید بدن در برابر تغییرات معمول در فرآیند هضم شود و منجر به درد، اسهال یا یبوست شود.
  • عفونت شدید. IBS می تواند پس از یک دوره شدید اسهال (گاستروآنتریت) ناشی از باکتری و یا ویروس ایجاد شود و همچنین ممکن است با رشد بیش از حد باکتری در روده همراه باشد.
  • استرس دوران کودکی. افرادی که- به خصوص در دوران کودکی خود- حوادث استرس زایی را تجربه می کنند، بیشتر دچار علائم IBS می شوند.
  • تغییر در میکروب های روده ای. به عنوان مثال می توان به تغییر در باکتری ها، قارچ ها و یا ویروس هایی اشاره کرد که به طور معمول در روده ها زندگی می کنند و نقش اساسی در سلامتی فرد دارند. تحقیقات نشان می دهد که میکروب های روده ای مبتلایان به IBS با افراد سالم متفاوت است.

 چگونگی تشخیص سندرم روده تحریک ‌پذیر

هیچ آزمایشی برای تشخیص قطعی IBS وجود ندارد. پزشک احتمالاً کار خود را با بررسی سابقه پزشکی بیمار، معاینه فیزیکی و انجام آزمایشاتی برای رد سایر بیماری ها همچون سلیاک شروع می کند.

وی پس از رد سایر شرایط، احتمالاً از یکی از مجموعه معیارهای تشخیصی زیر برای IBS استفاده می کند:

آزمایشات تکمیلی سندرم روده تحریک ‌پذیر

پزشک ممکن است برای بررسی عفونت یا مشکلات مربوط به توانایی روده در جذب مواد مغذی حاصل از غذا، چندین آزمایش از جمله مطالعات مدفوع را توصیه کند. همچنین برای رد علل دیگر علائم رویت شده ممکن است آزمایشات دیگری برایتان پیشنهاد شود.

روش های تشخیصی می تواند شامل موارد زیر باشد:

  • کولونوسکوپی. پزشک از یک لوله کوچک و قابل انعطاف برای بررسی کل روده بزرگ استفاده می کند.
  • اشعه ایکس یا سی تی اسکن. این آزمایشات، تصاویری از شکم و لگن شما تهیه می کنند که ممکن است باعث رد سایر علل علائم تان شوند، به خصوص اگر درد شکم داشته باشید. پزشک ممکن است روده بزرگ شما را با مایعی به نام باریم پر کند تا هر مشکلی به طور واضح در اشعه ایکس دیده شود. گاها این آزمایش باریم را سری GI پایین تر می نامند.
  • آندوسکوپی فوقانی. در این متد، یک لوله انعطاف پذیر بلند به داخل گلو و مجرای اتصال دهنده دهان و معده (مری) وارد می شود. دوربینی که در انتهای لوله قرار دارد به پزشک اجازه می دهد تا دستگاه گوارش فوقانی فرد را بررسی کرده و از نمونه بافتی (بیوپسی) حاصل از روده کوچک و مایع برای ارزیابی رشد بیش از حد باکتری ها استفاده کند. در صورتی که مشکوک به بیماری سلیاک باشید، پزشک ممکن است انجام آندوسکوپی را برایتان توصیه کند.

درمان سندرم روده تحریک ‌پذیر

درمان سندرم روده تحریک ‌پذیر به رفع علائم این بیماری متمرکز شده است تا فرد بتواند زندگی عادی داشته باشد.

علائم و نشانه های خفیف این سندرم را می توان با کنترل استرس و ایجاد تغییر در رژیم غذایی و شیوه زندگی کنترل کرد. بنابراین:

  • از مصرف غذاهایی که علائم بیماری شما را تحریک می کنند خودداری کنید
  • غذاهای سرشار از فیبر بخورید
  • مایعات زیادی بنوشید
  • به طور منظم ورزش کنید
  • و به اندازه کافی بخوابید

پزشک ممکن است پیشنهاد دهد که موارد زیر را از رژیم غذایی خود حذف کنید:

  • غذاهای نفخ آور. اگر نفخ یا باد شکم دارید، بهتر است از مصرف مواردی مانند نوشابه های گازدار و الکلی و غذاهای خاصی که منجر به افزایش نفخ معده تان می شوند پرهیز کنید.
  • گلوتن. طبق تحقیقات، برخی از مبتلایان به IBS حتی با وجود نداشتن بیماری سلیاک، با اجتناب از مصرف گلوتن (گندم، جو و چاودار)، علائم اسهال شان بهبود یافته است.
  • رژیم های غذایی فودمپ. بعضی از افراد به کربوهیدرات هایی چون فروکتوز، فروکتان ها، لاکتوز و الیگوساکاریدهای تخمیری، دی ساکاریدها، مونوساکاریدها و پلی اول ها- که به عنوان فودمپ شناخته می شوند- حساسیت دارند. فودمپ ها در برخی از غلات، سبزیجات، میوه ها و محصولات لبنی یافت می شوند.