نماز و اسرار تربیتى آن چیست؟

۱- نماز موجب یاد خداست: یاد خدا بهترین وسیله براى خویشتن دارى و کنترل غرایز سرکش و جلوگیرى از روح طغیان است.
«نمازگزار» همواره به یاد خدا مى‏باشد، خدایى که از تمام کارهاى کوچک و بزرگ ما آگاه است، خدایى که از آنچه در زوایاى روان ما وجود دارد و یا از اندیشه ما مى‏گذارد، مطلع و باخبر است و کمترین اثر یاد خدا این است که به خودکامگى انسان و هوسهاى وى اعتدال مى‏بخشد، چنان که غفلت از یاد خدا و بى خبرى از پاداشها و کیفرهاى او، موجب تیرگى عقل و خرد و کم فروغى آن مى‏شود.
انسان غافل از خدا در عاقبت اعمال و کردار خود نمى‏اندیشد و براى ارضاى تمایلات و غرایز سرکش خود حد و مرزى را نمى‏شناسد و این نماز است که او را در شبانه روز پنج بار به یاد خدا مى‏اندازد و تیرگى غفلت را از روح و روانش پاک مى‏سازد.
به راستى، انسان که پایه حکومت غرایز در کانون وجود او مستحکم است، بهترین راه براى کنترل غرایز و خواستهاى مرزنشناس او همان یاد خدا، یاد کیفرهاى خطاکاران و حسابهاى دقیق و اشتباه‏ناپذیر آن مى‏باشد. از این نظر قرآن یکى از اسرار نماز را یاد خدا معرفى مى‏کند: «اقم الصلوه لذکرى؛ نماز را براى یاد من بپادار!» ۱]
2- دورى از گناه: نمازگزار ناچار است که براى صحت و قبولى نماز خود از بسیارى از گناهان اجتناب ورزد؛ مثلا، یکى از شرایط نماز مشروع بودن و مباح بودن تمام وسایلى است که درآن به کار مى‏رود، مانند آب وضو و غسل، جامه‏اى که با آن نماز مى‏گزارد و مکان نمازگزار، این موضوع سبب مى‏شود که گرد حرام نرود و در کار و کسب خود از هر نوع حرام اجتناب نماید؛ زیرا بسیار مشکل است که یک فرد تنها در امور مربوط به نماز به حلال بودن آنها مقید شود و در موارد دیگر بى پروا باشد.
گویا آیه زیر به همین نکته اشاره مى‏کند و مى‏فرماید: «ان الصلوه تنهى عن الفحشاء و المنکر؛ که نماز (انسان را) از زشتیها و گناه باز مى‏دارد.» ۲]
بالاخص اگر نمازگزار متوجه باشد که شرط قبولى نماز در پیشگاه خداوند این است که نمازگزار زکات و حقوق مستمندان را بپردازد؛ غیبت نکند؛ از تکبر و حسد بپرهیزد؛ از مشروبات الکلى اجتناب نماید و با حضور قلب و توجه و نیت پاک به درگاه خدا رو آورد و به این ترتیب نمازگزار حقیقى ناگزیر است تمام این امور را رعایت کند. روى همین جهات، پیامبر گرامى ما(ص) مى‏فرماید: نماز چون نهر آب صافى است که انسان خود را در آن شست و شو دهد، هرگز بدن او آلوده و کثیف نمى‏شود. همچنین کسى که در شبانه روز پنج مرتبه نماز بخواندو قلب خود را در این چشمه صاف معنوى شست و شو دهد، هرگز آلودگى گناه بر دل و جان او نمى‏نشیند.