ایمان چه تأثیری در بهداشت روانی و جسمانی انسان دارد؟

ثالثاً، اگر چیزى موجب عقب ماندگى او شود آن را جز کم کارى و بى تجربگى و مسئولیت گریزى خود و امثال خود نمى‏داند. او همچنین پاره‏اى از رنج‏ها و دشوارى‏ها را زمینه ترقى و تکامل خود مى‏داند. این اندیشه به طور طبیعى شخص را به غیرت مى‏آورد و با »خوش بینى« و »امیدوارى« به حرکت و جنبش در جهت اصلاح خود وا مى‏دارد و از دشوارى‏ها استقبال مى‏کند. در مقابل فرد بى‏ایمان شهروندى رامى ماند که قوانین، تشکیلات و کارگزاران کشورش را فاسد مى‏داند و از قبول آنها هم چاره‏اى ندارد. درون چنین فردى انباشته از عقده‏ها و کنیه‏ها است. او هرگز به فکر اصلاح خود نمى‏افتد، از جهان لذت نمى‏برد و هستى براى او زندانى هولناک است که یا باید از چنگ آن بگریزد و یا با رنج و سختى آن را تحمل کند. زبان حال او در جهان این است که: در کف شیر نر خونخواره‏اى غیر تسلیم و رضا کو چاره‏اى از این رو قرآن مجید مى‏فرماید: »وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَهً ضَنْکاً«(۲۱). با توجه به آنچه گذشت مى‏توان تاثیر معناى دینى حیات بر روان و کنش فرد را به شکل زیر ترسیم کرد: معناى دینى حیات -< خوش بینى -< مطبوع سازى زندگى -< امیدوارى – < مسؤولیت پذیرى -< جنبش و حرکت اصلاحى ۲. بهداشت، سلامت و آرامش روان یکى از نیازهاى مهم انسان سلامت و آرامش روان است. در دنیاى کنونى علیرغم پیشرفت‏هاى خیره‏کننده علمى و تکنولوژیکى بشر روز به روز اضطراب، دلهره، افسردگى و ناآرامى بیش از پیش بر انسان چیره شده و حاجت به آرامش روحى و روانى بیشتر احساس مى‏شود. نقش دین در سلامت و آرامش روان از جهات مختلفى حایز اهمیت است. در این باره تحقیقات انجام شده توسط روان شناسان قابل توجه است: الف. دیندارى و تحمل فشارهاى روانى تحقیقات انجام شده نشان مى‏دهد انگاره‏هاى دینى نقش مؤثرى در تسکین آلام روحى، کاهش اضطراب و تحمل فشارهاى روانى دارند و افراد مذهبى از ناراحتى روانى بسیار کمترى رنج مى‏برند.(۲۲) ب. دیندارى و افسردگى براساس تحقیقات بین دین و افسردگى است، استرس و اضطراب نسبت معکوس وجود دارد.(۲۳) این مسأله در عصر حاضر مورد توجه بسیارى از روانشناسان و اندیشمندان است. ویلر(۲۴) بر آن است که فرد مذهبى از طریق اعتقادات دینى بر مشکلات چیره مى‏شود و از طریق اعمال مذهبى و شرکت در مراسم دینى به شبکه وسیع حمایت‏هاى اجتماعى متصل مى‏شود. میدور(۲۵) نیز اظهار مى‏دارد که وابستگى دینى چون بدیل دیگر متغیرهاى مؤثر بر سلامت روان مانند وضعیت اقتصادى و حمایت‏هاى اجتماعى عمل مى‏کند و منجر به کاهش شیوع افسردگى مى‏شود.(۲۶) ج. بررسى‏ها گواه بر آن است که بین دیندارى و بزهکارى رابطه منفى وجود دارد و رفتارهاى مذهبى مى‏تواند بین این دو تمایز افکند.(۲۷) د.
دیندارى و کاهش مصرف الکل و مواد مخدر براساس تحقیقات انجام شده توسط ادلف(۲۸)، اسمارت،(۲۹) اوتار،(۳۰) دیویدز،(۳۱) افراد مذهبى از مواد مخدر استفاده نمى‏کنند و یا بسیار کم مصرف مى‏کنند. از نظر لوچ(۳۲) و هیوز(۳۳) به ویژه در میان عناصر مذهبى اصولگرایان کمتر از همه به مواد مخدر گرایش دارند و هر اندازه ایمان دینى فرد قوى‏تر باشد احتمال استفاده از مواد مخدر و الکل در او کمتر یا مساوى با صفر است.(۳۴) ه. دین‏دارى و خودکشى و خودسوزى تحقیقات نشان مى‏دهد خودکشى درکسانى که در مراسم دینى شرکت مى‏کنند نسبتى بسیار کمتر از دیگران دارد. کامستاک(۳۵) و پاتریچ(۳۶) دریک بررسى نشان دادند احتمال خودکشى در افرادى که به عبادتگاه‏ها نمى‏روند چهار برابر بیش از شرکت‏کنندگان در محافل دینى است.(۳۷) هم پژوهش‏ها نشان مى‏دهد یکى از علل مهم خودسوزى ضعیف بودن اعتقادات مذهبى بوده است. یک بررسى که در کشور اردن توسط داراکه(۱۹۹۲) (۳۸) انجام شده است نشان مى‏دهد که تعداد خودکشى در ماه رمضان در مقایسه با ماههاى دیگر سال کاهش قابل توجهى را نشان مى‏دهد.(۳۹) و. دیندارى، رضایت از ازدواج و کاهش طلاق براساس مطالعات انجام شده مذهب مهم‏ترین عامل پاى‏بندى به خانواده، رضایت از ازدواج(۴۰) و کاهش طلاق است و این مسأله عامل مهمى در بهداشت روانى خانواده‏ها به شمار مى‏رود. تحقیقات نشان داده است مردانى که همسرانشان را طلاق داده و یا از آنها جدا شده‏اند ده برابر پیش از دیگران در معرض ابتلا به بیمارى‏هاى روانى هستند.(۴۱) ۳. سازگارسازى جهان درون و برون؛ کاهش رنج ها بهره دیگرى که از تفسیر دینى حیات بر مى‏خیزد »ایجاد سازگارى بین جهان درون و برون« و لاجرم کاهش رنج‏ها و ناراحتى‏ها است. بدون شک در مواردى بین خواسته‏ها و تمایلات انسان و آنچه در جهان خارج وجود دارد تفاوت‏هایى مشاهده مى‏شود. گاه این تفاوت‏ها به گونه‏اى است که شرایط خارجى براى انسان رنج آفرین و ملال‏انگیز است. این تفاوت‏ها مى‏تواند به گونه‏هاى مختلف باشد مثل: ۱. تفاوت بین خواسته‏هاى ما و نظام تکوین، مانند: شرور و آفاتى چون مرگ و میرها، سیل، زلزله، نقض عضو، بیمارى و… ۲. بین تمایلات ما و واقعیات اجتماعى مثل: حاکمیت نظام استبدادى و… از طرف دیگر در مواردى واقعیات خارجى به سهولت و در شرایطى که ما در آن قرار داریم تغییرپذیر است؛ در چنین وضعیتى انسان‏ها به طور معمول در جهت تغییر جهان خارج به سود تمایلات خود مى‏کوشند؛ اما گاه جهان خارج اصلا تغییر پذیرنیست، یا در شرایط مورد نظر شخص دگرگون نمى‏شود؛ و یا تغییر آن مستلزم هزینه‏هایى تحمل‏ناپذیر و نامعقول است. در این موارد بهترین راه سازگارسازى درون با خارج است و دین نیرومندترین عامل آشتى دهنده این دو جهان است. دین با تفسیرى که از جهان و ناملایمات و رنج‏هاى آدمى در آن مى‏دهد، نه تنها ناسازگارى آن دو را از میان بر مى‏دارد؛ بلکه با دادن نقش عبادى به تحمل دشوارى‏ها و این که بزرگ‏ترین اولیاى الهى چشنده تلخ‏ترین رنجهایند شیرین‏ترین رابطه را بین آن دو ایجاد مى‏کند؛ به طورى که انسان مؤمن مى‏گوید: »زیر شمشیر غمش رقص کنان باید رفت«، از همین رو »الیسون« بهترین راه مقابله با مشکلات تغییرناپذیر را مقابله مذهبى مى‏داند.(۴۲) این که حضرت اباعبدالله الحسین )ع( در سرزمین سوزان کربلاء و دیدن آن همه رنج و مصیبت و زخم‏هاى بسیار بر جان و توان خویش فرمود: »رضا الله رضانا اهل البیت« و زینب کبرى پس از تحمل آن همه دشوارى طاقت فرسا مى‏فرماید: »ما رأینا الا الجمیل« عالى‏ترین نمایش شکوه ایمان در سازگارى جهان درون و برون و شیرین نمودن رنج و سختى در جهت مقاصد و اهداف بلند الهى و انسانى است. بدین ترتیب نه تنها رنج انسان کاهش مى‏یابد، بلکه در مواردى شیرین و دلپذیر مى‏شود و این جز در سایه دین و ایمان دینى امکان‏پذیر نیست. ۴. هدف بخشى و ایده‏ال پرورى یکى از مهم‏ترین کارکردهاى دین ارائه ایده‏آل و آرمان مطلوب است. ایده‏آل اصل یا موضوعى است که مورد گرایش انسان قرار گیرد و هدف تلاش‏ها و کوشش‏هاى او باشد. ایده‏آل موجب شکل‏گیرى نوع انتخاب آدمى است. شخص به طور آگاهانه یا ناخودآگاه همه پدیده‏ها را با آن مى‏سنجد و ارزشداورى مى‏کند. ایده آل از مختصات زندگى بشرى و از عناصر اساسى آن است.