مصارف پزشکی کریپتون؛ هر آنچه که باید از این گاز نجیب بدانید!
کریپتون یک گاز نجیب و ابر قهرمان شناخته میشود که در داستان‌های علمی و تخیلی، به سوپر من نسبت داده میشود! این ماده به قدری قدرتمند است که در داستان‌ها، برای افزایش قدرت بینایی و سرعت حرکت ابرقهرمان‌ها نقش دارد.
کریپتون گازی نجیب است که همانند سایر گازهای نجیب همچون آرگون و هلیوم، کاربردهای متعددی دارد. این گاز نجیب با نماد شیمیایی Kr در جدول تناوبی وجود داشته و به دلیل خواص فیزیکی منحصر به فردی که دارد، می‌تواند در صنایع پزشکی کاربرد پررنگی داشته باشد. گاز کریپتون سمی و قابل اشتعال نیست و از هوای معمولی کمی سنگین‌تر است.
شاید این سوال برایتان پیش آمده باشد که چطور می‌توان از یک گاز نجیب در صنعت پزشکی استفاده کرد؟ در ادامه همراه ما باشید تا بیشتر با هر یک از مصارف و کاربردهای این عنصر شیمیایی در عمل پزشکی بیشتر آشنا شوید.
کریپتون چیست؟
کریپتون یا Krypton گازی بی اثر، بی رنگ و بی بو است که به ندرت در طبیعت یافت میشود. این گاز نجیب اغلب در لامپ‌های فلورسنت و همچنین دستگاه‌های لیزر مورد استفاده قرار می‌گیرد. کریپپتون خاصیت رادیواکتیویته داشته و برای مصارف پزشکی مختلفی مانند تصویربرداری یا درمان تومورهای سرطانی به کار برود.
برخی از تحقیقات نشان داده است که کریپتون می‌تواند برای محافظت از سلول‌ها در برابر آسیب‌های ناشی از تابش اشعه‌های غیر مفید، عملکرد مناسبی داشته باشد.
کریپتون که نام آن از واژه یونانی “kryptos” به معنای “پنهان” گرفته شده است، در سال ۱۸۹۸ توسط سر ویلیام رمزی و موریس تراورس کشف شد. این دانشمندان در حال مطالعه هوای مایع بودند که متوجه شدند گازی ناشناخته از آن جدا میشود. آنها این گاز را کریپتون نامیدند، چرا که تا آن زمان پنهان مانده بود.
۶ کاربرد شگفت انگیز کریپتون در صنعت پزشکی
گاز کریپتون نجیب بوده و می‌تواند بدون آنکه واکنش شیمیایی عجیبی ایجاد کند، در صنعت پزشکی و برای مصارف مختلفی به کار برود. از جمله مهم ترین کاربردها و مصارف پزشکی کریپتون می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
۱. تولید لیزرهای کریپتون
کریپتون برای تولید لیزرهای پزشکی برای مصارف درمانی و زیبایی انتخاب مناسبی می‌باشد. لیزرهای کریپتون معمولاً برای جراحی‌های پوستی، لیپوساکشن و دیگر روش‌های جراحی پزشکی به کار می‌روند.
۲. تصویربرداری پزشکی
کریپتون می‌تواند به عنوان یک ماده حاجب در تصویربرداری با پرتوهای گاما استفاده شود. این ماده به طور خاص برای تصویربرداری از ریه ها مفید بوده زیرا به طور طبیعی توسط سلول‌های ریه جذب میشود. از کریپتون برای تصویربرداری‌های پزشکی اندام‌های مختلفی مانند ریه و یا مغز با واسط دستگاه‌های اسکن هسته‌ای، MRI و یا سی تی اسکن استفاده میگردد.
۳. تولید فن‌های خنک کننده تجهیزات پزشکی
گاز کریپتون برای تولید برخی از فن‌های خنک کننده در صنعت پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد تا بتواند دستگاه‌های تصویربرداری پزشکی را خنک کند و از داغ کردن دستگاه جلوگیری کند.
۴. بی حسی
کریپتون به عنوان یک بیهوش کننده استنشاقی در عمل‌های پزشکی مورد استفاده قرار می گیرد. این ماده اثر آرام بخش قوی دارد و می‌تواند برای تسکین درد در حین عمل جراحی یا سایر اقدامات پزشکی استفاده شود.
۵. درمان سرطان
کریپتون به عنوان یک منبع تشعشع برای درمان تومورهای سرطانی استفاده می شود. ذرات کریپتون می‌توانند به عنوان پرتو درمانی برای درمان تومورها استفاده شوند. این ذرات می‌تواند به طور مستقیم به تومور تابیده شوند و یا به صورت استنشاقی، وارد بدن شود. همچنین می‌تواند به طور وریدی تزریق شود تا سلول‌های سرطانی را از بین ببرد.
۶. تحقیقات پزشکی
کریپتون می‌تواند برای مطالعه عملکرد و سلامتی ریه‌ها و سایر اندام‌های داخلی استفاده شود. این ماده می‌تواند در تصویربرداری های رادیواکتیویته به کار گرفته شود و با استفاده از تکنیک های تصویربرداری مانند توموگرافی، آسیب‌های پزشکی در بدن را ردیابی کند.
سایر مصارف پزشکی کریپتون که از اهمیت خوبی برخوردار هستند عبارتند از:
- تصویربرداری از سیار اندام‌ها مانند قلب، کبد و کلیه‌ها
- تصویربرداری از غدد لنفاوی و استخوان‌ها
معایب و مضرات کریپتون در پزشکی
اگر گاز کریپتون بی رویه استفاده شود و یا مقادیر زیادی از آن وارد جریان خون و تنفس انسان شود، می‌تواند مضراتی به همراه داشته باشد که عبارتند از:
- تحریک ریه‌ها: استنشاق کریپتون می‌تواند باعث تحریک ریه‌ها، سرفه، تنگی نفس و یا درد قفسه سینه شود.
- کاهش سطح اکسیژن: کریپتون با جایگزین شدن به جای اکسیژن در خون، سطح اکسیژن در بدن را کاهش می‌دهد. این امر می‌تواند منجر به سرگیجه، سردرد، خستگی و حتی از دست دادن هوشیاری شود.
- مرگ: اگر میزان کریپتونی که استنشاق شده یا وارد بدن میشود، از مقدار نرمال و مجاز آن بیشتر شود، می‌تواند منجر به بیهوشی و مرگ ناگهانی شود.
آشنایی با مهم‌ترین ویژگی‌های گاز کریپتون
در یک معرفی کلی، همانطور که قبل تر هم اشاره کردیم، گاز کریپتون گازی نجیب، بی رنگ و بی بو است که با نماد شیمیایی Kr و عدد اتمی ۳۶ در جدول تناوبی وجود دارد. این عنصر شیمیایی در گروه ۱۸ قرار داشته و به عنوان عنصری خنثی شناخته میشود؛ چرا که از نظر شیمیایی فعال نبوده و تمایلی به واکنش با سایر عناصر مانند اکسیژن ندارد. کریپتون در اتمسفر زمین به مقدار کم و حدود ۱ppm وجود دارد که می‌توان آن را از تقطیر جز به جز هوای مایع بدست آورد!
فواید کریپتون برای بدن
در حال حاضر، هیچ مدرک علمی معتبری مبنی بر فواید کریپتون برای سلامتی بدن وجود ندارد. با این حال برخی از افراد ادعا می‌کنند که کریپتون می‌تواند برای تسکین درد، بهبود عملکرد ورزشی و افزایش طول عمر مورد استفاده واقع شود. با این حال، این ادعاها توسط هیچ تحقیق علمی پشتیبانی نمی‌شوند!
آیا کریپتون برای پزشکی هسته‌ای مناسب است؟
بله. از ایزوتوپ ناپایدار کریپتون ۸۱- در پزشکی هسته‌ای و برای درمان می توان استفاده کرد. در واقع کریپتون برای اسکن‌های پرفیوژن ریه و به طور کلی تصویربرداری‌های هسته‌ای که نیاز به تزریق دارند، مورد استفاده قرار می گیرد..
آیا کریپتون برای MRI استفاده میشود؟
بله. از گاز نجیب کریپتون برای تصویربرداری‌هایی مانند ام آر آی استفاده میشود. به این صورت که این ماده یا به صورت وریدی یا به صورت استشاقی وارد بدن میشود و می‌تواند تصاویر پزشکی واضح تری را در MRI حاصل کند.
خلاصه کلام
استفاده از کریپتون در مصارف پزشکی نیاز به دقت و توجه به استانداردهای بهداشتی دارد. پزشکان و متخصصان مرتبط با جراحی‌های پزشکی باید با دقت و آگاهی از خصوصیات و مصارف صحیح کریپتون، از این گاز در مواقعی که لازم است، استفاده کنند. همچنین، تهیه و استفاده از لیزرهای کریپتون باید توسط افراد متخصص و مسلط به این فناوری صورت گیرد تا هر گونه خطر برای بیماران برطرف شود.
در پایان باید گفت کریپتون از عناصری است که کاربردهای گسترده ای نه تنها در پزشکی بلکه در بسیاری دیگر از صنایع دارد. شما می توانید برای آشنایی با کاربردهای مهم کریپتون در صنعت این مقاله را مشاهده کنید.
