مهمترین و متداول ترین بناهای
یونان باستان، معبد بوده است. اولین سنگ معابد در اوایل قرن ۶ قبل از میلاد مسیح پیدا شد و تعداد بیشتری در یک قرن بعد از آن کشف گردید. هدف اصلی معابد یونان، اسکان و حفظ مجسمه خدایان یا نماد یونان بوده است. در مذهب، ضرورتی بر اجتماع مردم در معابد برای عبادت نبوده و در درجه اول این معابد بنایی برای خدایان بوده اند. یکی از بارزترین ویژگیهای معابد یونان، ستونهای عظیمشان می باشد. یونانیان از سه نوع ستون را در ساخت معابد بکار می بردند: سبک دوریک (Doric)، سبک ایونی (Ionic) و سبک کورینتی (Corinthian).
۱. معبد زئوس
اگر چه تعداد کمی از ستونهای این معبد در آتن باقی مانده است اما برای پی بردن به عظمت آن، نیاز به تجسم زیادی نیست. ساخت این معبد در قرن ششم قبل از میلاد مسیح و در زمان حکومت دیکتاتوری آتنین (Athenian) آغاز شد. او در نظر داشت که این بنا بزرگترین معبد باستانی دنیا باشد اما ساخت آن تا زمان سلطنت هادریان (Hadrian) امپراطور رومی، در قرن دوم بعد از میلاد مسیح، یعنی ۶۳۸ سال پس از آغاز پروژه، کامل نشد.
۲. معبد پوزئیدون در سونیون
این معبد واقع در جنوبی ترین نقطه شبه جزیره آتیکا (Attica) در یونان، از سه طرف توسط دریا احاطه شده است و حدودا در سال ۴۴۰ قبل از میلاد مسیح به روی خرابه های یک معبد از دوران کهن یونان (Archaic) ساخته شده است. امروزه تنها تعدادی از ستونهای معبد پوزئیدون پایدارند اما در حقیقت شباهت بسیاری به معبد هفائستوس (Hephaestus)، در زیر آکروپولیس (Acropolis) دارد که احتمالا توسط یک معمار طراحی شده اند.
۳. معبد زئوس در شهر شحات
شهر شحات در بین ۵ مستعمره یونان، مهمترین بوده که امروزه در لیبی است. معبد زئوس در ارتفاع بالایی از شهر قراردارد که به قرن ۵ قبل از میلاد مسیح بر می گردد. این معبد در زمان شورش یهودیان در سال ۱۱۵ بعد از میلاد مسیح ویران شد و ۵ سال بعد به دستور امپراطور رومی، هادریان بازسازی گردید. در سال ۳۶۵ بعد از میلاد یک زلزله دوباره آن را ویران کرد و تا دوران مدرنیته و توسط باستان شناسان انگلیسی و ایتالیایی بازسازی نشد. این معبد بزرگتر از پارتنون (Parthenon) است و بازتابی از ثروت و اهمیت شحات در یونان باستان می باشد.
۴. ارکتیوم
ارکتیوم یک معبد یونان باستان به سبک ایونی در قسمت شمالی آکروپلیس آتن می باشد. این معبد همانطور که امروزه دیده می شود، بین سالهای ۴۲۱ و ۴۰۷ قبل از میلاد ساخته شده است. نام و محبوبیت اصلی آن از یک حرم اختصاص داده شده به اریکتونیوس (Erichthonius) که یک قهرمان قومی است گرفته شده. این معبد احتمالا بدلیل ایوان متمایز خود که توسط مجسمه ۶ زن حمایت می شود بنام کارایا تیدس (Caryatids) یا ستون زن پیکر شناخته شده است.
۵. معبد آپولو اپیکیوریس
معبد آپولو اپیکیوریس در بِسی (Bassae) واقع در بخش کوهستانی پلوپونز (The Peloponnese)، یک معبد حفاظت شده و غیر معمول یونان است که بین سالهای ۴۵۰ و ۴۰۰ قبل از میلاد ساخته شد. معبد در راستای شمال به جنوب و برخلاف اکثر معابد یونان که در جهت شرق به غرب هستند، بنا شد. غیر معمول بودن آن به دلیل وجود سه مدل ستونی است که در معماری یونان باستان بکار می رفته است. ستونهای دوریک برای فضای بیرونی، ستونهای سبک ایونی که ایوان و ورودی را حمایت می کنند و ستونهای شیوه کورینتی که در بخش داخلی معبد بکار رفته اند. این معبد در حال حاضر با چادر پوشیده شده است تا در برابر تخریب عوامل طبیعی در امان باشد.
۶. معبد دوریک سگستا
این معبد در بخش شمال غربی سیسیلی (Sicily) واقع شده است. سگستا یکی از شهرهای اصلی الیمیان هاست (Elymian) که یکی از سه گروه بومی ساکن سیسیلی می باشند. جمعیت سگستا ترکیبی از الیمیان و یونانیان بوده که الیمیان ها خیلی زود تغییر کرده و ویژگیهای سبک زندگی یونانی را برگزیدند. معبد دوریک که در خارج از بخش قدیمی و در اواخر قرن ۵ قبل از میلاد ساخته شده، دارای ستونهایی با ابعاد ۶ در ۱۴ است که کاملا محفوظ مانده اند. شواهد زیادی وجود دارد که ساخت این معبد در واقع هیچگاه تمام نشد. ستونهای دوریک آنطور که می بایست پایه ریزی نشده اند و همچنین کمبود سقف تالار اصلی نیز دیده می شود.
۷. پِستوم
پِستوم یک شهر باستانی یونانی رومی در جنوب ایتالیا و نزدیک به ساحل می باشد که به همجواری با سه معبد یونانی بخود می بالد. قدیمی ترین معبد در پِستوم که حوالی سال ۵۵۰ قبل از میلاد توسط مستعمره نشینان یونان ساخته شده، معبد هرا (Hera) می باشد. یک قرن دیرتر معبدی نزدیک به آن ساختند که به هرا اختصاص داده شد و خانه الهه ازدواج و تولد گردید. کمی دورتر، معبد آتنا (Athena) در سال ۵۰۰ قبل از میلاد ساخته شد.
۸. معبد هفائستوس
این معبد واقع در ۵۰۰ متری شمال غرب آکروپولیس معروف و یکی از سالم ترین معابد یونانی در دنیاست. هرچند به مراتب کمتر از همسایه برجسته خود، شناخته شده است. معبد در قرن ۵ قبل از میلاد در منطقه ای حاوی مغازه های ریخته گری و فلزکاری ساخته و به خدای فلزکاری یا همان هفائستوس اختصاص داده شد. این معبد توسط ایکتینوس (Ictinus) طراحی گردیده که یکی از معمارانی بود که در پارتنون نیز کار کرده است.
۹. دره معابد
در مرز شهر آگریجنتو (Agrigento) و سیسیلی بقایای ۷ معبد یونانی وجود دارند که دره معابد نامیده می شود. معبد کنکوردیا (Concordia) در قرن ۵ قبل از میلاد ساخته شده که سالم ترین و یکی از بزرگترین معابد سبک دوریک این دره است و هنوز هم پابرجاست. ستونهای دوریک ۷ متر ارتفاع و ۱.۳ متر قطر دارند. از دیگر معابد این دره می توان به معبد جونو (Juno) که برای جشنهای ازدواج استفاده می شد و معبد هرکول (Heracles) قدیمی ترین معبد این مکان اشاره کرد که امروزه تنها ۸ ستون دارد.
۱۰. پارتنون
این معبد بر بالای آکروپولیس یکی از محبوب ترین جاذبه های توریستی در یونان واقع شده است و بازدید از آتن بدون دیدن آن کامل نیست. پارتنون که ساختش در سال ۴۴۷ قبل از میلاد آغاز شد و در ۴۳۲ قبل از میلاد پایان یافت، جایگزینی بود برای معبد قدیمی تر که توسط ایرانیان تخریب شده بود. هدف از ساخت پارتنون، اسکان مجسمه عظیم ساخته شده از عاج، نقره و طلای آتنا پارتنوس بود. در قرن پنجم این مجسمه توسط یکی از امپراطوران
روم به غارت رفت و به
قسطنطنیه برده شد و درنهایت از بین رفت. پارتنون در زمان زندگی طولانی خود بعنوان قلعه، کلیسا، مسجد و باروت خانه خدمت کرده است.