جنگ جهانی دوم چگونه شروع شد و پیامد آن چه بود؟

علی‌رغم این واقعیت که آلمان و ژاپن متحد یکدیگر بودند، اما اهداف و انگیزه‌های بسیار متفاوتی داشتند و سطح همکاری آن‌ها عمدتاً منحرف کردن توجه دشمنان به‌جای دستیابی به هرگونه اهداف مشترک بود؛ بنابراین، اکثر مطالعات در مورد جنگ، درگیری‌های آلمان و ژاپن را به‌طور جداگانه بررسی کرده و بین صحنه‌های نبرد در اروپا و منطقه‌ی پاسیفیک تمایز قائل می‌شوند.

ظهور آلمان نازی و نشانه‌های تخاصم آن را می‌توان مستقیماً از دل جنگ جهانی اول بیرون کشید. آلمان پس از جنگ جهانی اول از نظر اقتصادی به‌شدت آسیب دید. پیمان ورسای به طرز ناعادلانه‌ای تمام تقصیرهای جنگ را بر گردن آلمان می‌انداخت و به‌موجب آن غرامت سنگینی از این کشور طلب می‌کرد.

اگرچه آلمان هرگز بخش عمده‌ای از این مطالبات را پرداخت نکرد، اما این پیمان آلمانی‌ها را خوار می‌شمرد و مانعی برای تلاش‌های این ملت در جهت بازسازی و حرکت روبه‌جلو از نظر اقتصادی و فناوری بود. به‌علاوه، رکود بزرگ اقتصادی در اواخر دهه‌ی ۱۹۲۰ و اوایل دهه‌ی ۱۹۳۰ فشارهای بیشتری بر کشور آلمان وارد آورد.

با گسترش خشم و ناامیدی در آلمان، احزاب سیاسی رادیکال به محبوبیت رسیدند. آن‌ها شامل طیف گسترده‌ای از احزاب، از کمونیست‌ها گرفته تا راست‌های افراطی ملی‌گرا، می‌شدند. در میان افراطی‌ترین فعالان ملی‌گرا، نام آدولف هیتلر، مؤسس حزب ملی کارگران سوسیالیست آلمانی (همان حزب نازی)، نیز دیده می‌شد.

حزب هیتلر در زمان رکود اقتصادی در آلمان، بیش از صد هزار عضو داشت و به‌سرعت در حال گسترش بود. این حزب شروع به مشارکت در انتخابات مجلس کرد و سریعاً به موفقیت رسید. هیتلر در سال ۱۹۳۳ رئیس‌جمهور آلمان، پاول فون هیندنبورگ، را مجبور کرد تا او را به سمَت صدارت اعظم برساند. موقعیتی که هیتلر به‌موجب آن توانست قدرت خود را تحکیم بخشد.

آلمان در سال ۱۹۳۵ به رسمیت شناختن پیمان ورسای همراه با تمامی محدودیت‌ها و تحریم‌های آن را ملغی کرد. به‌خصوص اینکه هیتلر در سخنرانی خود از بازسازی تمام‌عیار نیروهای ارتش آلمان خبر داد. آلمان در سال ۱۹۳۸ شروع به الحاق قلمروهای کشورهای همسایه، نظیر اتریش و بخش اعظم خاک چکسلواکی، به سرزمین خود کرد.

وقتی‌که آلمان در سال ۱۹۳۹ به لهستان یورش برد، بریتانیا و فرانسه باهم علیه آلمان متحد شدند و جنگ جهانی دوم به راه افتاد.

روند جنگ جهانی دوم در جبهه های مختلف

تخاصم آلمان

آتش جنگ جهانی دوم پس از حمله‌ی آلمان به لهستان در سپتامبر ۱۹۳۹ به صدراعظمی هیتلر و اتحاد میان فرانسه و بریتانیا علیه این کشور، شعله‌ور شد. طی چند ماه، آلمان از اهداف خود پرده برداشت و به دانمارک و نروژ حمله کرد. آلمان‌ها اندکی بعد حملات خود را به‌سوی بلژیک، هلند و فرانسه گسترش دادند و تمامی این کشورها را به‌سرعت فتح کردند.

نبرد بریتانیا

آلمان در تابستان ۱۹۴۰ شروع به حملات گسترده‌تر علیه بریتانیا کرد؛ با این تفاوت که این حملات منحصراً از راه آسمان بود. نبرد بریتانیا اولین شکست نظامی آلمان بود، زیرا نیروی هوایی این کشور، لوفت‌وافه (Luftwaffe)، توانایی مقابله با نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا را نداشت.

یونان و شمال آفریقا

با آشکار شدن گام‌های بعدی هیتلر، ایتالیا به‌عنوان متحد آلمان، با حمله به یونان و شمال آفریقا، جبهه‌های نبرد را بیش از این گسترش داد. لشکرکشی به یونان با شکست روبه‌رو شد و آلمان به‌ناچار در اوایل سال ۱۹۴۱ به کمک متحد خود شتافت.

اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی

آلمان در سال ۱۹۴۱، به‌تازگی به سراغ جاه‌طلبانه‌ترین اقدام نظامی خود برای یورش به اتحاد جماهیر شوروی رفته بود. اگرچه آلمانی‌ها در ابتدا پیشرفت‌های برق‌آسایی داشتند و تا عمق خاک روسیه و منطقه‌ی مرکزی آن پیش رفتند، اما حمله به اتحاد جماهیر شوروی را می‌توان نقطه‌ی سقوط آلمان در جنگ دانست.

روسیه کشوری بسیار بزرگ بود و اگرچه مقاومت‌های اولیه‌ی این کشور چندان قدرتمند نبود، اما قدرت و عزم راسخ این ملت همراه با زمستان‌های وحشتناک آن به‌مراتب فراتر از آن چیزی بود که ارتش آلمان می‌بایست آن را فتح می‌کرد.

آلمان در سال ۱۹۴۳ و پس از نبردهای استالینگراد و کورسک (Kursk)، مجبور به یک عقب‌نشینی تمام‌عیار شد. آلمان‌ها در سال ۱۹۴۴ به‌آرامی، اما به‌طور پیوسته، مجبور به عقب‌نشینی کامل از خاک روسیه شدند. پس از این عقب‌نشینی، روس‌ها آن‌ها را در سال ۱۹۴۵ تا اروپای شرقی و خود آلمان دنبال کردند.

پرل هاربر

جنگ در منطقه‌ی پاسیفیک در هفتم دسامبر ۱۹۴۱ و زمانی آغاز شد که هواپیماهای جنگی ژاپنی اقدام به حمله‌ای غیرمنتظره به پایگاه نیروی دریایی آمریکا در بندر پرل هاربر کردند. تا پیش از این اتفاق، ژاپن چندین سال بود که وارد جنگ با چین شده بود و مناطقی چون منچوری را در تصرف خود داشت. ژاپن پس از حمله به پرل هاربر، یک لشکرکشی گسترده در تمام منطقه‌ی جنوب شرقی آسیا-پاسیفیک را در دستور کار قرار داد.

ورود آمریکا به جنگ جهانی دوم و نبرد میدوی

اگرچه حمله به پرل هاربر عاملی برای اعلان‌ جنگ ایالات‌متحده به ژاپن در روز بعد از این اتفاق بود، اما چندین ماه طول کشید تا نیروهای آمریکایی به‌طور جدی وارد درگیری نظامی شوند. در اواخر بهار ۱۹۴۲، ایالات‌متحده و ژاپن در یک سری از نبردهای دریایی با نام نبرد میدوِی (Midway) از سوم تا ششم ژوئن ۱۹۴۲، به مبارزه با یکدیگر پرداختند و ژاپن در این‌ بین متحمل شکست سختی شد.

جزایر سلیمان و گوادال کانال

سال بعد، ایالات‌متحده با ژاپن که از مدت‌ها پیش به دنبال تصاحب جزایر سلیمان، در نزدیکی شاهراه حیاتی کشتی‌های متفقین بود، درگیر شد. نیروهای متفقین بین اوت ۱۹۴۲ تا فوریه ۱۹۴۳ حمله‌ای را به جزیره گوادال‌کانال (Guadalcanal) ترتیب دادند.

این سرآغازی بر طیف گسترده‌ای از حملات مداوم نیروهای متفقین شد که سرانجام ژاپن را مجبور به خروج از جزایر سلیمان و سپس عقب‌نشینی از دیگر جزایر منطقه‌ی پاسیفیک کرد؛ جزایری که در تصرف نیروهای ژاپنی بودند. در این میان، نیروهای بریتانیا و هند به نبرد با ارتش ژاپن در برمه رفتند.

نبرد نرماندی

در ژوئن ۱۹۴۴، نیروهای بریتانیایی و آمریکایی با پیاده کردن سربازان خود در ساحل نرماندی در خاک اشغال‌شده‌ی فرانسه، نبرد نرماندی را آغاز کردند. ارتش آلمان خیلی زود مجبور به عقب‌نشینی از این جبهه نیز شد؛ بنابراین، نیروهای متفقین در اوایل سال ۱۹۴۵ از شرق و غرب خود را به آلمان نزدیک‌تر کردند.

روس‌ها اولین نیروهایی بودند که خود را به پایتخت آلمان، برلین، رساندند و این کشور، اندکی پس از خودکشی آدولف هیتلر، خود را در مه ۱۹۴۵ تسلیم کرد.

بمباران اتمی ژاپن

در سال ۱۹۴۴ و اوایل سال ۱۹۴۵، نبرد در سراسر منطقه‌ی پاسیفیک، شامل میدان‌های نبرد اصلی لیته (Leyte)، ایوو جیما (Iwo Jima) و اوکیناوا (Okinawa)، ادامه داشت. در اواخر بهار سال ۱۹۴۵، اکثر متصرفات ژاپن آزاد شد و نیروهای متفقین در حال نزدیکی به جزایر ژاپنی بودند. وقتی‌که آن‌ها کاملاً به ژاپن نزدیک شدند، شروع به بمباران سنگین شهرهای اصلی ژاپن نظیر توکیو کردند.

این فرآیند تا تابستان ۱۹۴۵ ادامه داشت تا اینکه در اوایل اوت همین سال، ایالات‌متحده دو بمب اتمی را بر سر شهرهای هیروشیما و ناکازاکی انداخت. ژاپن که از خرابی‌های غیرمنتظره‌ی این دو بمب در شوک فرو رفته بود، چند روز بعد خود را تسلیم کرد.

جنگ جهانی دوم در یک نگاه

شروع جنگ: اول سپتامبر ۱۹۳۹

پایان جنگ: دوم سپتامبر ۱۹۴۵

جبهه‌های نبرد: اروپا، حوزه‌ی پاسیفیک، حوزه‌ی اقیانوس اطلس، جنوب شرق آسیا، چین، خاورمیانه، حوزه‌ی مدیترانه و شمال آفریقا

فرماندهان نیروهای متفقین: ژوزف استالین، فرانکلین روزولت، وینستون چرچیل، چیانگ کای شِک و شارل دو گل

فرماندهان نیروهای محور یا متحدین: آدولف هیتلر، بنیتو موسولینی و هیروهیتو

کشته‌شدگان جنگ: از آمار دقیق کشته‌شدگان جنگ جهانی دوم، به‌عنوان ویرانگرترین جنگ تاریخ بشریت، رقمی در دست نیست، اما قربانیان این جنگ ممکن است در مجموع به بیش از ۶۰ میلیون نظامی و غیرنظامی برسد. کشورهایی که بیشترین آمار قربانیان را از خود به‌جای گذاشتند، به ترتیب در زیر آمده‌اند:

• اتحاد جماهیر شوروی: ۴۲,۰۰۰,۰۰۰ نفر
• آلمان: ۹,۰۰۰,۰۰۰ نفر
• چین: ۴,۰۰۰,۰۰۰ نفر
• ژاپن: ۳,۰۰۰,۰۰۰ نفر

پیامد جنگ جهانی دوم

نیروهای متفقین در این جنگ به پیروزی رسیدند؛ جنگ جهانی دوم در اروپا با اعلام خبر تسلیم آلمان در تاریخ هفتم مه ۱۹۴۵ به پایان رسید. ژاپن نیز در دوم سپتامبر ۱۹۴۵ شکست در جنگ را پذیرفت. پس از پایان جنگ جهانی دوم، رایش سوم در آلمان سقوط کرد و ایالات‌متحده و اتحاد جماهیر شوروی سابق به ابرقدرت‌های دنیا تبدیل شدند.

اتحاد جماهیر شوروی در بخش تحت سلطه‌ی خود در آلمان یک حکومت کمونیستی روی کار آورد و به‌موجب آن، این کشور به دو بخش شرقی و غربی تقسیم شد. این حکومت تا لحظه‌ی فرو ریختن دیوار برلین در سال ۱۹۸۹ پابرجا ماند. از دیگر پیامدهای این جنگ می‌توان به تأسیس سازمان ملل متحد اشاره کرد.