سازه‌های آبی شوشتر
سازه‌های آبی شوشتر
سازه‌های آبی شوشتر افتخاری تاریخی و ملی برای ایرانیان به حساب می‌آید و نماد قدمت تمدن و صنعت در سرزمین ماست. شوشتر شهری تاریخی در جنوب ایران است که قدیمی‌ترین آثار تاریخی آن، به دوران پارینه سنگی و پیش از تاریخ برمی‌گردند. این شهر در دوره‌ی ایلامی اعتباری جدی به علت نزدیکی به زیگورات چغازنبیل داشت. در دوره‌ی هخامنشی کاخ آپادانا در نزدیکی زیگورات به عنوان مقر زمستانی شناخته شد و شوشتر اهمیت بیشتری یافت. سازه‌های آبی شهر در همین زمان پایه‌ریزی شدند. در زمان اشکانیان و ساسانیان نیز شوشتر وسازه‌های آبی‌اش نقش مهمی داشتند.
ساختار سازه‌های آبی شوشتر
پل‌ها، بندها، آسیاب‌ها، آبشارها، کانال‌ها و تونل‌های بزرگ به منظور هدایت آب، بخش‌های اصلی این سازه‌ها هستند. تمامی قسمت‌های این مجموعه در ارتباط با یکدیگر کار می‌کنند. از اوایل دوران هخامنشی تا پایان سلسله‌ی ساسانی، بهره‌گیری مفید از آب با کمک این سازه‌ها انجام می‌شد. از این سازه‌ی عظیم به عنوان بزرگ‌ترین مجموعه‌ی صنعتی پیش از انقلاب صنعتی یاد شده‌است. این مجموعه، تحت عنوان “نظام آبی تاریخی شوشتر” در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.
قسمت‌های مختلف سازه
بعضی قسمت‌های اصلی و ثبت‌شده‌ی این سازه‌ی عظیم عبارت‌اند از:
- بند میزان: رودخانه‌ی کارون را به دو شاخه با نسبت ۴ و ۲ (از ۶) تقسیم می‌کند.
- رودخانه دست کند گرگر: شاخه‌ای مصنوعی از کارون که توسط بند میزان از رود کارون جدا می‌شود و به سمت شوشتر می‌رود.
- مجموعه آبشارها و آسیاب‌های آبی: تونل‌هایی سه‌گانه آب را به مجموعه هدایت می‌کنند. آب به کانال‌های متعددی تقسیم می‌شود که پس از گرداندن چرخ آسیاب‌ها، به صورت آبشارهایی به محوطه‌ای حوضچه مانند سرازیر می‌شود.
- بند ماهی بازان: به منظور بالا نگه داشتن سطح آب ساخته شده است.
- نهر داریون: داریوش اول آن را برای آبیاری دشت‌های شوشتر ساخت.
- بند شرابدار: در جنوب شوشتر روی شاخه‌ای از یک نهر، بین پل بند لشکر و پل بند ماهی‌بازان قرار دارد.
بند خاک، پل بند لشکر، پل شاه علی، برج کلاه فرنگی، پل بند گرگر، بند برج عیار، قلعه سلاسل و پل بند شادروان بعضی دیگر از قسمت‌های این سازه است.
سازه‌ی عظیم و باشکوه شوشتر یکی از دیدنی‌های غرورآفرین نواحی جنوبی ایران است که نشانگر صنعت کهن این مرز و بوم می‌باشد.
تاریخچه ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو
با تشکیل پایگاه سازه‌های آبی و گسترش فعالیت‌های پژوهشی پیرامون این سازه‌ها ابتدا پرونده مجموعه آسیاب‌های شوشتر که سال‌ها در لیست پیشنهادی ثبت جهانی ایران قرار داشت تهیه گردید. اما به پیشنهاد و نظر کارشناسان میراث جهانی یونسکو مبنی بر اینکه محوطه آسیاب‌ها تنها بخشی از مجموعه به‌هم پیوسته سازه‌های آبی در شوشتر است تهیه پرونده منظومه آبی تاریخی شوشتر در دستور کار قرار گرفت. این پرونده پس از تکمیل و رقابت موفقیت‌آمیز در مقایسه با آثار پیشنهادی دیگر، از سوی سازمان میراث فرهنگی کشور به عنوان دهمین اثر ایران به کمیته میراث جهانی یونسکو ارائه شد. سرانجام در نشست سالانه اعضای این کمیته در ۲۶ ژوئن ۲۰۰۹ (۵ تیرماه ۱۳۸۸) در شهر سویل اسپانیا، این پرونده با احراز معیارهای ۱، ۲ و ۵ با عنوان نظام آبی تاریخی شوشتر در فهرست میراث جهانی یونسکو با شماره ۱۳۱۵ به ثبت رسید.
برگرفته از ویکی پدیا
ویدئو سازه های آبی شوشتر
