موزه آب یزد
معرفی
یکی از جاذبه های دیدنی در استان یزد که هر ساله پذیرای گردشگران و مسافران بسیاری از داخل و خارج کشور است، موزه آب است. اگر تا به حال از این موزه دیدن نکرده‌اید به شما پیشنهاد می‌کنیم که در صورت سفر به استان یزد به این موزه نیز سری بزنید. با مجله گردشگری تاریخ ما در این مقاله همراه باشید تا درباره‌ی موزه آب یزد بیشتر بدانیم.
موزه آب یزد سال ۱۳۷۹ افتتاح شد. موزه آب در یکی از ارزشمندترین آثار معماری سنتی یزد یعنی خانه کلاهدوزها و در سمت شمالی میدان امیرچخماق یزد قرار گرفته است. پنج طبقه بودن و گذشتن یک رشته کاریز صدها ساله از میان این خانه تاریخی، ویژگی خاص این بناست.
ساختمان این بنا ۷۲۰ متر مربع می باشد و در سال ۱۲۶۶ به دستور حاج علی اکبر کلاهدوز که تاجر معروفی بوده ساخته شده است. در گذشته دو قنات رحیم آباد و زارچ از زیر این خانه عبور می کردند و هنوز هم قنات دو هزار ساله زارچ در زیر این خانه در جریان می باشد.
این موزه محل مناسبی برای شناخت آثار و ابنیه های تاریخی مربوط به آب است و لوازم مختلف حفر قنوات، ابزار و ادوات اندازه گیری حجم آب، وسایل تامین روشنایی در قنات، اسناد و مدارک خرید و فروش آب و وقف نامه های قدیمی، کتابچه میراب ها و اسناد توزیع آب، ظروف نگهداری و حمل آب و لوازم ارزشمند دیگری در آن دیده می شود.
معماری موزه آب یزد
این بنا حدود ۵ طبقه دارد که به شرح زیر می باشد:
سطح اول موزه آب یزد
در پایین ترین طبقه ی خانه انشعابات دو کاریزی رحیم آباد و زارج قرار دارد و امروزه قنات زارچ با بیش از ۲۰۰۰ سال قدمت و ۷۵ کیلومتر طول، هنوز هم فعالیت خودش را ادامه می دهد.
طبقه ی دوم موزه محل نگهداری مواد غذایی
در بخش بعدی که از در واقع طبقه ای بر روی پایین طبقه است به اصطلاح پایاب است. انباری برای خوراکی های متفاوت بود که در آن فضا مواد غذایی مختلفی را با روش های خاص نگهداری می کردند. پایاب در واقع یک ساحتمان با عمق ۱۰ متری بود که فضای آن به صورت هشت ضلعی ساخته می شد و از دمای ثابت که تقریبا همواره در تمام فصول سال ۱۴ درجه می شد برخوردار بود. در میان این سطح حوضی دیده می شود که گذر آب کاریز از آن هوا را مطبوع نگه می دارد.
سطح سوم اقامتگاه تابستانه موزه
خوب به سطح بعدی می‌رسیم جایی که اتاق‌ها و دالان‌های متعددی در آن وجود داشت و برای گذراندن روزهای گرم و طاقت فرسای تابستان گزینه مناسبی به شمار می‌رفت. زیر زمین در چهار طرف حیاط و قسمت زیر هر اتاق مخصوص به یکی از ساکنان بود و فقط آن شخص در فصل گرما از آن استفاده می‌کرد.
محل سکونت
بعد از اقامتگاه تابستانه به سطح چهارم خانه می‌رسیم جایی که اتاق‌های پنج دری، تالار، اتاق ارسی، آشپزخانه و محل زندگی خدمتکاران خانه نیز بود.
اتاق هایی که در این خانه و برای استفاده ساکنان تعبیه شده اند، عبارتند از:
اتاق ارسی: پنجره های این اتاق از پایین به بالا باز می‌شوند. می گویند در آن زمان دو نفر از خدمتکاران، هر پنجره را روی شانه‌های خود قرار می دادند و به سمت بالا می کشیدند تا بتوانند چفت های آن را ببندند. این اتاق در هنگام ازدواج به عنوان حجله خانه و مهمان خانه مورد استفاده قرار می گرفت. در زیرزمین و درست زیر اتاق ارسی، اتاقی وجود دارد که در گذشته جهت نگهداری خمره‌ها، شیشه های ترشی و سرکه از آن استفاده می شد.
اتاق پنج دری: خیاط خانه و اتاق خدمه در این بخش برپا بود. زیر اتاق پنج دری اتاقی نیز وجود دارد که اهالی خانه در فصل تابستان نهار و شام را در آنجا صرف می کردند و جایی برای خواب نیز به شمار می رفت.
اتاق دالان: اتاقی در کنار پنج دری که محل سکونت آقای کلاهدوز بود و پس از مرگ ایشان، همسرش در آن سکونت یافت.
اتاق بادگیر: اتاقی در کنار پنج دری که قبلا دارای بادگیر بود و دختر بیوه آقای کلاهدوز در آن زندگی می کرد.
تالار: محوطه‌ای با سقف بلند و قوسی شکل است که یزدی‌ها آن را خنک جای می خوانند؛ یعنی مکانی برای استراحت در ایام تابستان.
هر اتاق، فضای کوچکی به نام بالاخانه دارد که اشیای باارزش را در آن نگهداری می کردند. یک انباری نیز برای هر اتاق تعبیه شده است.
پشت بام معروف به چاه خانه
قسمت پایانی خانه یا همان سطح پنجم پشت بام خانه که به آن چاه خانه می‌گفتند نیز بود. از طریق این چاه خانه و با استفاده از چرخ چاه، آب چاههای معروف به چهل گز را بر می‌داشتند و برای آشامیدن و موارد بهداشت اهل خانه استفاده می‌کردند. دو نفر مامور برداشت آب از قناتی بودند که رحیم آباد نام داشت. آن‌ها آب را بالا می‌کشیدند و به منبعی می‌ریختند تا اعضای خانواده در طبقه همکف آن را برداشت کنند. نکته‌ای که قابل توجه است این است که در این خانه می‌توانید لوله کشی‌های مربوط به آب را که در حدود ۱۵۰ سال پیش انجام شده نیز مشاهده کنید.
معماری خانه کلاهدوزها
به طور کلی معماری قدیم ایران و به خصوص شهر یزد بی نظیر بوده و بسیار چشم نواز بوده است. خانه کلاهدوزها هم یکی از مواردی است که به این ادعا صحه می گذارد. گچ کاری های خانه کلاهدوز نقوش گل و گیاه و جانوران را دارند و همین خود دلیلی شده تا چهره ی خاصی به بنا بخشیده شود. زمینه گچ کاری ها در طبقه چهارم دارای زمینه ای از کاهگل بسیار ظریف می باشد و زیبایی خاصی دارند. از دیگر نقاط بسیار زیبای این خانه تالار آیینه است که مورد تحسین بسیاری از معماران و هنرمندان آن دوره نیز قرار گرفته است. پنجره های اُرسی و شیشه های رنگین از جمله دیگر زیبایی های این خانه هستند که دنیای رنگارنگی را در آن ایجاد کرده اند.
موزه آب یزد کجاست؟
آدرس: استان یزد، شهر یزد، خیابان امام، شمال میدان امیرچخماق، خیابان قیام
ساعات بازدید موزه آب یزد
همه‌ی روزهای هفته از ۸ صبح تا ۱۹
ویدئوی موزه آب یزد
سایر منابع
موزه آب یزد | گنجینه ای در خانه تاریخی کلاهدوزها – کارناوال
