انقلاب علمی قرن هفدهم: زایش جهان مکانیکی و روش تجربی

گسست از جهان کیفی

انقلاب علمی قرن هفدهم نه تنها تحولی در دانش، بلکه دگرگونی بنیادین در نگرش بشر به جهان بود. جایگزینی جهان کیفی ارسطویی با جهان کمّی مکانیکی، تغییر نقش انسان از تماشاگر طبیعت به کاشف قوانین آن، و تبدیل علم از فعالیتی انفرادی به پروژه‌ای جمعی، از دستاوردهای این عصر طلایی بود. این مقاله به تحلیل عوامل، بازیگران و پیامدهای این دگرگونی بزرگ فکری می‌پردازد.

 

زمینه‌های فکری و نهادی

۱. میراث رنسانس و اومانیسم

• بازگشت به متون یونانی: ترجمه آثار ارشمیدس و اقلیدس

• تأثیر هنر: پرسپکتیو و دقت مشاهده در نقاشی

• کتاب‌های چاپی: گسترش ایده‌ها با سرعت بی‌سابقه

۲. نهادهای جدید علمی

• انجمن‌های علمی: آکادمی dei Lincei در رم (۱۶۰۳)

• جامعه سلطنتی لندن (۱۶۶۰): با شعار “Nullius in verba”

• آکادمی علوم پاریس (۱۶۶۶): تحت حمایت لوئی چهاردهم

۳. تحولات تکنولوژیک

• تلسکوپ و میکروسکوپ: گسترش مرزهای مشاهده

• ابزارهای دقیق: vernier، barometer، thermometer

• چاپ و correspondence: شبکه‌سازی دانشمندان

 

بازیگران کلیدی و دستاوردها

۱. اخترشناسی نوین

• گالیله گالیله (۱۵۶۴-۱۶۴۲):

  • رصد قمرهای مشتری و phases ناهید

  • دفاع از heliocentrism و محاکمه توسط کلیسا

  • پایه‌گذین سینماتیک مدرن

• یوهانس کپلر (۱۵۷۱-۱۶۳۰):

  • قوانین حرکت سیارات

  • ترکیب ریاضیات و مشاهده

  • مفهوم orbits بیضوی

۲. فیزیک و مکانیک

• ایزاک نیوتن (۱۶۴۳-۱۷۲۷):

  • اصول ریاضی فلسفه طبیعی (۱۶۸۷)

  • قوانین حرکت و گرانش جهانی

  • حساب دیفرانسیل و انتگرال

• کریستیان هویگنس (۱۶۲۹-۱۶۹۵):

  • نظریه موجی نور

  • pendulum ساعت

  • نظریه احتمال

۳. علوم زیستی

• ویلیام هاروی (۱۵۷۸-۱۶۵۷):

  • گردش خون (۱۶۲۸)

  • روش تجربی در پزشکی

• رابرت هوک (۱۶۳۵-۱۷۰۳):

  • میکروگرافیا (۱۶۶۵)

  • کشف سلول

• آنتونی van Leeuwenhoek (۱۶۳۲-۱۷۲۳):

  • مشاهده میکروارگانیسم‌ها

  • پایه‌گذین میکروبیولوژی

 

تحول روش‌شناختی

۱. روش علمی جدید

• تأکید بر کمیت: جایگزینی کیفیت با quantity

• experiment سیستماتیک: به جای مشاهده passive

• mathematization طبیعت: زبان ریاضی برای描述 قوانین

۲. فلسفه طبیعی نوین

• رنه دکارت (۱۵۹۶-۱۶۵۰):

  • دوگانگی mind-body

  • جهان ماشین‌وار

  • روش شک systematic

• فرانسیس بیکن (۱۵۶۱-۱۶۲۶):

  • Novum Organum (۱۶۲۰)

  • تأکید بر استقراء

  • idolaهای ذهن

۳. نقد و تضاد viewpoints

• مناظره Newton-Leibniz: بر سر حسابان

• بحث نور: particle در برابر wave theory

• مکانیسم در برابر vitalism: در زیست‌شناسی

 

تأثیرات بر جامعه و فرهنگ

۱. دین و علم

• تنش با کلیسا: محاکمه گالیله و censorship

• طبیعت‌گرایی دینی: در بین پروتستان‌ها

• الهیات طبیعی: استدلال از طریق design

۲. اقتصاد و تکنولوژی

• پیشرفت دریانوردی: navigational instruments

• صنعت معدن: pumps و ventilation

• کشاورزی علمی: selective breeding

۳. هنر و ادبیات

• نقاشی دقیق: anatomical drawings

• ادبیات utopian: شهرهای علمی-تخیلی

• طبیعت‌گرایی: در توصیف landscape

پیامدهای درازمدت

۱- روشنگری

• ایمان به پیشرفت: through علم و عقل

• نقد اقتدار: سنت و مذهب

• ایدئولوژی علمی: به عنوان model برای جامعه

۲. انقلاب صنعتی

• پایه‌های تئوریک: برای اختراعات

• نگرش instrumental: به طبیعت

• همکاری علم و تکنولوژی: به شکل سیستماتیک

۳. جهان‌بینی مدرن

• جهان مکانیکی: قابل پیش‌بینی و کنترل

• انسان به عنوان سوژه: جدا از طبیعت

• تخصصی‌شدن دانش: از فلسفه طبیعی به علوم مجزا

 

انقلاب یا تحول تدریجی؟

۱. دیدگاه‌های historiographic

• توصیف انقلابی: توسط Butterfield و Koyré

• تداوم‌گرایی: تأکید بر roots medieval

• تلفیقی: ترکیب innovation و continuity

۲. عوامل چندگانه

• اجتماعی: patronage و نهادها

• فکری: میراث رنسانس و Reformation

• تکنولوژیک: instruments و چاپ

۳- درس های معاصر

• اهمیت freedom تحقیق: برای نوآوری

• interdisciplinary collaboration:

• انتقال دانش: بین فرهنگ‌ها

 

نتیجه‌گیری: تولد جهان مدرن

انقلاب علمی قرن هفدهم نشان داد که:

• دانش می‌تواند انباشتی و پیشرونده باشد

• روش systematic می‌تواند بر حدس و گمان غلبه کند

• همکاری بین‌المللی می‌تواند پیشرفت را شتاب بخشد