مرور کوتاه بر تاریخ سوریه

احتمالا نام قدیمی سوریه  (به یونانی Συρία  ) از نام امپراتوری «نوآشوری» گرفته شده باشد که در قرن ۱۰ پیش از میلاد در این خطه تأسیس شد. مدرن سوریه امروزی پس از اشغال به دست فرانسوی‌ها (۱۹۱۷–۱۹۲۰) و قیمومیت (۱۹۲۰–۱۹۴۶) فرانسوی‌ها در سال ۱۹۴۶ مستقل شد. در سال ۱۹۵۸ جمهوری سوریه بخشی از جمهوری متحده عربی شد، اما در سال ۱۹۶۱ از این فدراسیون کناره‌گیری کرد. از سال ۱۹۶۳ تا به امروز جمهوری عربی سوریه به دست حزب بعث و از سال ۱۹۷۰ به دست خانواده اسد اداره می‌شود.

تاریخ سوریه را می‌توان به بخش های زیر تقسیم کنیم:

پیش از تاریخ

دوران باستان شرق نزدیک: ابلا، میتانی، امپراتوری نوآشوری، ایالات سریانی هیتی

دوران باستان کلاسیک: امپراتوری نوبابل، سوریه هخامنشی، سوریه هلنی، سوریه رومی، سوریه اشکانی، سوریه ساسانی

پس از اسلام: تسخیر به دست مسلمانان، خلافت اموی، دوران سلجوقی، شهر ادسا، شهر انطاکیه، حملات مغولان، ایلخانیان، سلطنت مملوک (قاهره)

اوایل دوره مدرن: سوریه عثمانی

تاریخ مدرن سوریه: قیمومت فرانسه، جمهوری سوریه (۱۹۳۰–۱۹۵۸)، کودتای ۱۹۶۳ سوریه، کودتای حزب بعث، جنگ سوریه

بقایایی از دوران پارینه سنگی یعنی هشتصدهزار سال قبل از میلاد مسیح در سوریه یافت شده است. در ۲۳ آگوست سال ۱۹۹۳ یک تیم باستان‌شناسی متشکل از متخصصان اهل ژاپن و سوریه فسیل انسانی را مربوط به دوران پارینه سنگی در غار ددریه در ۴۰۰ کیلومتری شمال دمشق پیدا کردند. استخوان‌های پیدا شده در این غار متعلق به یک بچه نئاندرتال بوده‌است که تخمین زده می‌شود حدود دو ساله بوده و در دوران پارینه سنگی میانی (۲۰۰٬۰۰۰ تا ۴۰٬۰۰۰ سال پیش) زندگی می‌کرده است. تاکنون استخوان‌های بسیاری ازنئاندرتال‌ها کشف شده‌است ولی این عملاً برای اولین بار بود که اسکلت تقریباً کامل یک کودک در حالت دفن شده پیدا شد.

آنظور که مورخان و پژوهشگران اعلام کرده اند، یکی از کهن ترین و قدیمی ترین تمدت های روی زمین تمدن سوریه بوده است. سوریه بخشی از هلال خصیب است و از ۱۰٬۰۰۰ سال قبل از میلاد یکی از مراکز تمدن نوسنگی بوده است که کشاورزی و دامداری را برای اولین بار راه انداختند. ویژگیاصلی دوره نوسنگی خانه‌های مستطیل شکل مربوط به تمدن موریبت است. در اوایل دوره نوسنگی مردم از سنگ، گچ و آهک سوخته ظرف می‌ساخته‌اند. یافته‌هایی از جنس ابزار ابسیدین از آناتولی نشان می‌دهد روابط تجاری با هم داشته‌اند. شهرهای تل حموکار و امار در اواخر دوران نوسنگی و عصر برنز رونق گرفت.

باستان شناسان در سال ۱۹۷۵ خرابه های ابلا ( تل مردیخ) را مورد بررسی باستان شناسی قرار دادند. و به نظر می‌رسد مردم این شهر که در حدود ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد تأسیس شده بود، به زبان سامی شرقی صحبت می‌کردند. امپراتوری ابلایی در دوران اوج خود، از حدود ۲۴۰۰ تا ۲۵۰۰ قبل از میلاد، از شمال به آناتولی، از شرق به بین‌النهرین و از جنوب به دمشق می‌رسیده‌است و با دولت‌های سومر در بین‌النهرین، اکد و آشور و نیز مردم شمال غرب داد و ستد می‌کرده است. هدایایی که از فراعنه در حفاری‌ها پیدا شده‌است نشان می‌دهد این تمدن با مصر در ارتباط بوده‌است. محققان بر این باورند که زبان مردم ابلا، زبان سامی شرق اکدی بین‌النهرینی بوده‌است که از قدیمی‌ترین زبان‌های نوشته شده در جهان است. از هزاره سوم قبل از میلاد سوریه محل اشغال و مبارزه متوالی سومری‌ها، ابلاییان، آکادی‌ها، آشوری‌ها، مصری‌ها، هیتی‌ها، هوری‌ها، میتانی‌ها، اموری‌ها و بابلی‌ها بوده‌است.

احتمالا سارگون اکد در حدود دوهزار سال پیش از میلاد مسیح اقدام به فتح ابلا کرده است. . چند قرن بعد این منطقه دوباره به عنوان بخشی از سرزمین اموریان که به سامی شمال غربی صحبت می‌کردند تجدید حیات کرد تا این که در اوایل هزاره دوم قبل از میلاد هیتی‌های هند و اروپایی آن را فتح کردند. سومریان، آکادیان و آشوری‌های بین‌النهرین از عنوان اوایل قرن ۲۴ قبل از میلاد این منطقه را مار تو یا سرزمین آمورو (اموریان) می‌نامیدند.بین سده‌های ۲۲ تا ۱۸ قبل از میلاد بخش‌هایی از سوریه تحت امر امپراتوری نوسومری، آشوری قدیمی و بابلی بوده‌است.بین سده‌های ۱۵ و ۱۳ قبل از میلاد امپراطوری‌های رقیب هیتی، مصری، آشوری و میتانی بر سر این منطقه مبارزه می‌کردند تا این که امپراتوری آشوری میانه (۱۳۶۵–۱۰۵۰ قبل از میلاد) در نهایت کنترل سوریه را به دست گرفت.

کنعانیان و فنیقی‌ها در اواخر سده ۱۱ قبل از میلاد امپراتوری آشوری متزلزل را شکست داده و سوحل سوریه را اشغال کردند و در چارچوب ناآرامی‌های اواخر عصر برنز وهجوم اشوبگران دریانورد، آرامیان و سوتانیان در داخل کشور جای اموریان را گرفتند. در این مدت بخش عمده سوریه به نام آثورا (ابرنهرا، فرارود، ابرناری) و ارامیه  شناخته شد.از سده دهم قبل از میلاد امپراتوری نوآشوری (۹۳۵–۶۰۵ قبل از میلاد) به وجود آمد و سوریه تا اواخر ۷ قرن قبل از میلاد به مدت سه سده به دست آشوریان اداره شد که نام آن هنوز آثورا و آرامیه بود. از این دوره به بعد برای اولین بار نام سوریه پدیدار شد که البته این نام بر سوریه امورزی اطلاق نمی‌شد بلکه بر بخش هند و اروپایی امپراتوری آشور، یعنی شمال عراق امروزی، شمال شرق سوریه، جنوب شرق ترکیه و حاشیه شمال غربی ایران اطلاق می‌شد.بعد از سقوط این امپراتوری، بین‌النهرین برای مدت کوتاهی تحت امر امپراتوری نوبابلی (۶۱۲–۵۳۹ قبل از میلاد) قرار گرفت که شاید ۷۰ سال به حکومت خود ادامه داد.