نقش رستم شیراز

یکی از مهمترین مناطق باستانی ایران به شمار می‌رود که آثار به جای مانده با ارزشی از دوره هخامنشیان، ساسانیان و ایلامیان در آن وجود دارد. حاصل کاوش‌های باستان شناسان در این محوطه تاریخی اطلاعات بسیار ارزشمندی از این سه دوره تاریخی ایران باستان خواهید دید. در نقش رستم آرامگاه‌های تاریخی، کتیبه‌ها، نقش برجسته‌ها و آثار به جای مانده از کاخ‌ها و بناهای کهن ایرانی مشاهده می‌شوند. اما بیشترین شهرت این منطقه به خاطر قرار گرفتن آرامگاه‌های پادشاهان هخامنشی است.

تاریخ نقش رستم شیراز از سه دوره تاریخ ایران باستان، شامل دوره های ایلامی، هخامنشی و ساسانی است. کعبه زرتشت، آرامگاه چهار پادشاه هخامنشی، نقوش برجسته ای از وقایع مهم دوره ساسانیان، نقش خدایان ایلامی و نقش برجسته پادشاهان ساسانیان در این مجموعه کنار هم جمع شده اند. قدمت نقش رستم شیراز برای اولین بار توسط ارنست هرتسفلد در سال ۱۹۲۳ بررسی شد.

به رهبری وی و بررسی های انجام شده کتیبه شاپور و بعضی از سنگ نگاره های مربوط به دوره ساسانی، یک آب انبار چند ضلعی از زیر خاک بیرون آورده شد. با وجود این اکتشافات رازهای بسیار دیگری درباره نقش رستم شیراز همچنان باقی مانده اند. درباره تاریخچه نقش رستم گفته می شود این مقبره ایده داریوش کبیر بوده است.

نگاره های این مقبره تاریخی مربوط به سه دوره ساسانی، هخامنشی و عیلامی می باشد، اما نگاره های نقش رجب تنها متعلق به دوره ساسانی است.در هیچ منبع تاریخی راجع به علت نام گذاری این مقبره به نام نقش رستم گفته نشده است. در مورد نقش رستم شیراز و ثبت جهانی آن باید بگوییم که نقش رستم شیراز هنوز به ثبت جهانی نرسیده است. این سازه تاریخی در ۲۴ شهریور سال ۱۳۱۰ به ثبت ملی رسید.

حسین کوه به راحتی از سکوی تخت جمشید قابل مشاهده است، کوهی که به شکل سه تپه یا صخره بزرگ روی زمین جا خوش کرده است. حسین کوه با نام‌های دیگری از جمله کوه حاجی آباد، کوه استخر یا کوه نِفِشت (به معنی کوه نبشته‌دار) نیز شاخته می‌شود. به خاطر ساختار سه تپه‌ای، این کوه در دوران پیشین با نام «سه گنبدان»شناخته می‌شد. روی هرکدام از این سه تپه، دژ و باروئی به نام‌های استخر، دژ شکسته و دژ اشکنون قرار داشته است.

کتِ زیاس، مورخ یونانی، در بخشی از نوشته‌های خود عنوان کرده است «کالبد پادشاهان ایران را به پارس برده، در کوه دو گنبدان بدرون آرامگاه می‌گذارند.» البته منظور از دو گنبندان همان حسین کوه است که یا در آن زمان فقط دو تا از صخره‌ها مورد استفاده بوده و یا نام را به اشتباه عنوان کرده است.

تاریخچه نقش رستمدر این محوطه، آثار باستانی ارزشمندی مثل سنگ‌تراشی‌های مربوط به دوران ساسانیان و آرامگاه‌های درون کوه یا گوردخمه‌های متعلق به دوران هخامنشی قرار دارد. در دوران اسلامی حجاری‌های روی سنگ را به جمشید و پادشاهان کیانی نسبت دادند، سپس با توجه به اینکه جنگ و پیروزی پهلوانان ایرانی مثل رستم زبانزد خاص و عام بود، نقش‌ونگارهای مورد بحث را به شخصیت رستم پهلوان نسبت دادند و پس آن این اثر باستانی با نام نقش رستم شناخته شد.