جنگ‌های پونی: رومیان چگونه کارتاژ را در هم شکستند؟
سه جنگ پونی بین کارتاژ و روم به مدت نزدیک به یک قرن رخ داد که در ۲۶۴ قبل از میلاد آغاز شد و به پیروزی روم با ویرانی کارتاژ در ۱۴۶ ق.م ختم شد. در زمان شروع اولین جنگ پونی، رم به قدرت برتر در سراسر شبه جزیره ایتالیا تبدیل شده بود، در حالی که کارتاژ – یک دولت شهر قدرتمند در شمال آفریقا – خود را به عنوان قدرت برتر دریایی در جهان تثبیت کرده بود. در جنگ دوم پونی، سربازان رومی به رهبری شیپیو آفریکانوس، هانیبال را پس از تهاجم شوکه کننده او به ایتالیا شکست دادند. در سال ۱۴۶ قبل از میلاد، درجنگ سوم پونی، رومیان شهر کارتاژ را ویران کردند و شمال آفریقا را به استان دیگری از امپراتوری قدرتمند روم تبدیل کردند.
کارتاژ و رم
این عقیده رایج است که در حدود سال ۸۱۴ قبل از میلاد مهاجران فنیقی از بندر صور (در لبنان کنونی) در دریای مدیترانه، دولت شهر کارتاژ را در ساحل شمالی آفریقا تأسیس کردند. این شهر درست در شمال تونس امروزی قرار دارد. (کلمه “Punic” که بعدها نام سلسله جنگ‌های بین کارتاژ و روم بود، از کلمه لاتین فینیقی گرفته شد.)
تا سال ۲۶۵ قبل از میلاد، کارتاژ ثروتمندترین و پیشرفته ترین شهر منطقه و همچنین قدرت دریایی پیشرو آن بود. اگرچه کارتاژ با چندین قدرت دیگر در منطقه، به ویژه یونان، به شدت درگیر شده بود، اما روابط آن با رم از قدیم دوستانه بود و در طول سال ها شهرهای آنها چندین معاهده برای تعریف حقوق تجاری امضا کرده بودند.
**پولیبیوس مورخ یونانی، یکی از منابع اصلی اطلاعات در مورد جنگ های پونی، در حدود ۲۰۰ سال قبل از میلاد به دنیا آمد. او که دوست و مرشد اسکیپیو امیلیانوس() کنسول جمهوری روم در جنگ سوم کارتاژ در برابر فنیقی‌ها ) ،شاهد عینی محاصره و ویرانی کارتاژ در سال ۱۴۶ قبل از میلاد بود.
اولین جنگ پونی (۲۶۴-۲۴۱ قبل از میلاد)
در سال ۲۶۴ قبل از میلاد، رم تصمیم گرفت در یک نزاع در ساحل غربی جزیره سیسیل که شامل حمله سربازان شهر سیراکوز به شهر مسینا میشد، مداخله کند. این مکان در آن زمان استان کارتاژی بود. در حالی که کارتاژ از سیراکوز حمایت می کرد، روم از مسینا حمایت می کرد و این مبارزه خیلی زود به درگیری مستقیم بین دو قدرت منفجر شد درحالی که کنترل سیسیل در خطر از دست رفتن بود.
سال ۲۶۰ قبل از میلاد، در مدت نزدیک به ۲۰ سال، رم تمام ناوگان خود را برای مقابله با نیروی دریایی قدرتمند کارتاژ بازسازی کرد و اولین پیروزی دریایی خود را در”میله” Mylae در به دست آورد. او همچنین یک پیروزی بزرگ دیگر در نبرد اکنوموس در سال ۲۵۶ قبل از میلاد را رقم زد.
اگرچه حمله رم به شمال آفریقا در همان سال با شکست به پایان رسید، اما تسلیم نشدند و در سال ۲۴۱ قبل از میلاد ناوگان رومی توانست پیروزی قاطعی را در برابر کارتاژنی ها در دریا به دست آورد و نیروی دریایی قدرتمند و برتر آنها را شکست دهد. در پایان جنگ اول پونی، سیسیل اولین استان برون مرزی رم شد.
جنگ دوم پونی (۲۱۸-۲۰۱ قبل از میلاد)
در طول دهه‌های بعدی، رم کنترل کورس و ساردینیا را نیز به دست گرفت، اما دراوایل سال ۲۳۷ قبل از میلاد، کارتاژ توانست تحت رهبری ژنرال قدرتمند هامیلکار بارکا و بعدها دامادش، هاسدروبال ، پایگاه نفوذ جدیدی در اسپانیا ایجاد کند. پولیبیوس و لیوی در تاریخ خود از رم، ذکر می کند که “هامیلکار بارکا”، که در سال ۲۲۹ قبل از میلاد درگذشت، پسر کوچکترش هانیبال را زمانی که پسر جوانی بود وادار کرد علیه رم سوگند خون بخورد. پس از مرگ هاسدروبال در سال ۲۲۱ قبل از میلاد، هانیبال فرماندهی نیروهای کارتاژینی در اسپانیا را بر عهده گرفت. هانیبالدو سال بعد، هانیبال ارتش خود را از رودخانه ابرو به ساگونتوم، شهری در ایبری که تحت حفاظت رومیان بود، رساند و عملاً به رم اعلام جنگ کرد. در جنگ دوم پونی، هانیبال و سربازانش را که شامل ۹۰۰۰۰ پیاده نظام، ۱۲۰۰۰ سواره نظام و تعدادی فیل بود از اسپانیا واز آلپ عبور داد و به ایتالیا رساند، در انجا آنها سربازان رومی در تیسیتوس، و تربیا و تراسیمن را شکست دادند.در سال ۲۱۶ قبل از میلاد تهاجم جسورانه و عظیم هانیبال به رم در نبرد “کنا” به اوج خود رسید. اودر این نبرد سواره نظامهای پیشرفته خود برای محاصره ارتش رومی که دو برابر بزرگتر از ارتش خود بود استفاده کرد و تلفات زیادی به آنها وارد کرد.
شیپیو آفریکانوس
با این حال، پس از این شکست فاجعه بار، رومی‌ها موفق به بازگشت شدند و کارتاژنی‌ها تسلط خود را بر ایتالیا از دست دادند، زیرا روم در اسپانیا و شمال آفریقا با رهبری ژنرال جوان و درحال ترقی،” شیپیو آفریکانوس ،به پیروزی هایی دست یافت.
در سال ۲۰۳ قبل از میلاد، سربازان هانیبال برای دفاع از شمال آفریقا مجبور به ترک مبارزه در ایتالیا شدند و سال بعد شیپیو آفریکانوس و سربازانش کارتاژنی ها را در نبرد “زاما” شکست دادند.
شکست هانیبال در جنگ دوم پونی عملاً به امپراتوری کارتاژ در غرب مدیترانه پایان داد و روم را تحت کنترل اسپانیا گذاشت و به کارتاژ اجازه داد فقط قلمرو خود را در شمال آفریقا حفظ کند. کارتاژ نیز مجبور شد ناوگان خود را رها کند و غرامت زیادی به نقره به روم بپردازد. سومین جنگ پونی (۱۴۹-۱۴۶ قبل از میلاد)سومین جنگ پونی، که تا حد زیادی بحث برانگیزترین جنگ از میان سه درگیری بین روم و کارتاژ بود،و با تلاش‌های کاتو بزرگ و دیگر اعضای جنگ‌طلب سنای روم بوجود آمد.آنها سعی داشتند همکاران خود را متقاعد کنند که کارتاژ (حتی در وضعیت ضعیف‌شده‌اش) تهدیدی دائمی برای قدرت اول بودن رم است.کاتو به دلیل حمایت از شعار «کارتاژ باید نابود شود» مشهور شد که برخی از مورخان از آن به عنوان پشتوانه اولیه نسل کشی یاد کرده اند.
در سال ۱۴۹ قبل از میلاد، کارتاژ با اعلان جنگ علیه ایالت همسایه “نومیدیا”عملا پیمان خود را با روم شکست. رومیان ارتشی را به شمال آفریقا فرستادند و جنگ سوم پونی را آغاز کردند.کارتاژ تا قبل از اینگه فرماندهی روم، ژنرال جوان شیپو املیانوس- Scipio Aemilianus -که بعدها به عنوان شیپو جوان شناخته شد) را مسئول لشکرکشی آفریقای شمالی در سال ۱۴۷ قبل از میلادکند در برابر رم ایستادگی کرد. سقوط کارتاژپس از اینکه رومیان مواضع خود را در اطراف کارتاژ محکم کردند ، آمیلیانوس در بهار ۱۴۶ قبل از میلاد به سمت بندر آنجا حمله کرد و نیروهایش را به داخل شهر آورد و خانه به خانه آنجا را ویران کرد و تا نزدیک قلعه دشمن پیش رفت. پس از هفت روز خونریزی وحشتناک، در ۵ فوریه، کارتاژنی ها یک شهر باستانی را که حدود ۷۰۰ سال زنده مانده بود،تسلیم رم کردند و عملا آن را از بین بردند.طبق افسانه، هنگامی که شیپو املیانوس شاهد سقوط و ویرانی کارتاژ بود اشک می ریخت زیرا که زمانی این شهر صاحب قدرت بود.
وقتی معلمش پولیبیوس دلیلش را پرسید، او پاسخ داد: «لحظه ای باشکوه، پولیبیوس. اما پیش‌بینی وحشتناکی دارم که روزی همان عذاب بر کشور من نیز جاری خواهد شد.»او با تصور سقوط نهایی روم، سپس یک جمله باستانی از هومر را نقل کرد: “روزی فرا خواهد رسید که تروای مقدس از بین خواهد رفت و پریام و قومش کشته خواهند شد.”با پایان یافتن جنگ های پونی، ۵۰۰۰۰ شهروند کارتاژ که زنده مانده بودند به بردگی فروخته شدند. همچنین در سال ۱۴۶ قبل از میلاد، نیروهای رومی به سمت شرق حرکت کردند تا فیلیپ پنجم پادشاه مقدونیه را در جنگ های مقدونیه شکست دهند و تا پایان سال رم بر امپراتوری سلطنتی که از سواحل اقیانوس اطلس اسپانیا تا مرز بین یونان و آسیای صغیر (ترکیه کنونی) امتداد داشت، سلطنت کرد.
