بازتاب جاذبه‌های گردشگری بوشهر در اسناد دوران پهلوی اول

آنچه بوشهر را در طول تاریخ ایران زمین پر اهمیت نشان می‌دهد،
موقعیت ویژه ای است که این بندر در خلیج فارس داشته و نقشی است که
در این محور مواصلاتی و از راه دریا ایفا می کرده است. از قِبَلِ
همین اهمیت است که ارزشش در عرصه های گوناگون سیاسی، اقتصادی،
فرهنگی و ترکیب بندی های اجتماعی در تعامل با سایر نواحی خلیج
فارس خاص و ویژه است. تاریخ بندر بوشهر در مقاطعی از دوران قاجار،
به ویژه دوران ناصری از اهمیت درخوری برخوردار بود . نقش محوریی
که بوشهر در معادلات سیاسی و اقتصادی حاکمیت وقت ایفا می کرد بر
نقش و جایگاه این بندر هم در عرصه داخلی و هم در تعاملات بین
المللی می افزود.

حضور و فعالیت نمایندگی های سیاسی دولت های قدرتمند آن روز
اروپایی در بوشهر بر آمدن و رفتن های بازرگانی و سیاسی آن عصر، که
عمدتا با کشتی های غول پیکر انگلیسی، هلندی و سایر دولت های وقت
صورت می پذیرفت چهره و سیمای خاصی داده بود . سوای از تردد کشتی
های تجاری فرنگیان در خلیج فارس و بوشهر که عمده ترین لنگرگاه
آنان محسوب می شد؛ گشت زنی های کشتی های پرسپولیس و مظفری به
منظور تأمین امنیت کشتی های شراعی بومی و همچنین آرام نمودن نواحی
ساحلی خلیج فارس با مرکزیت بوشهر که سواحل بندرعباس، بندر لنگه و
قشم و کیش را شامل می شد . نشان از تحرک و تکاپوی ایرانیان در
خلیج فارس با هدف تعیین سرنوشت سیاسی خویش به دور از هرگونه
استبداد و استعمار بود.

در یک گذار تاریخی و در پی انتقال قدرت از قاجار به پهلوی، بوشهر
نیز متأثر از این تحول سیاسی گردید .با جابه جایی کانون تجاری از
بوشهر به آبادان و خرمشهر که به دنبال سیاست های اعمال شده از سوی
پهلوی اول صورت پذیرفت، بوشهر دیگر آن بندر پر رونق قاجار و میانه
های عصر ناصری نبود.

سیاست های پهلوی اول که مبتنی بر نوسازی ایران بود، خیل عظیمی از
مهاجران را از بوشهر و نواحی پس کرانه ای خلیج فارس به سوی خرمشهر
و آبادان کشید و گشایش و افتتاح مسیر ریلی خرمشهر نیز به این امر
سرعت بخشید.

 بوشهر عصر پهلوی اول با اینکه دیگر آن رونق دوران قاجار را
نداشت، اما کماکان نمایندگان سیاسی دولت های اروپایی از فرانسه
گرفته تا هلند و نروژ و انگلستان و شوروی هرچند بصورت محدود تا
اواسط دوران رضاشاه در آن فعالیت داشتند.

عمده اقدامات صورت گرفته در این زمان در بوشهر معطوف بود به
نوسازی توسعه زیرساخت های شهری با محوریت تأمین بودجه مالی بلدیه
از طریق وزارت داخله وقت و همچنین تجهیز و به روزآوری بهداری و
قرنطینه (اداره صحیه ) شهر بود. به طوری که به نقل از روزنامه
اطلاعات در سال 1307 هجری قمری بندر بوشهر با دستور اداره صحیه
وظیفه اصلی را در رسیدگی و توزیع دارو به مناطقی در خلیج فارس از
جمله میناب و بندر عباس و لنگه ایفا می نمود که درین سالها گرفتار
بیماری وبای دامنگیری شده بودند.

نکته قابل ذکر آنکه با بررسی اسناد مربوط به بوشهر در دوران پهلوی
اول علاوه بر مشاهده اقداماتی که در زمینه بهداشتی، عمرانی و
توسعه شهری هرچند به صورت مختصر صورت پذیرفته است اسنادی نیز از
توجه دولت وقت به بحث معرفی و توصیف جاذبه های گردشگری بوشهر در
این دوران به چشم می خورد که در این اسناد وزارت داخله خواستار
تصویربرداری و مستند سازی از آثار، عمارت ها، چشم انداز زیبای
دریای بوشهر و ابنیه تاریخی این شهر شده بود.تا با معرفی این
جاذبه ها در نمایندگی سیاسی ایران در خارج از کشور بر جذب گردشگر
و رونق گردشگری بوشهر و نیز خلیج فارس بیفزایند.

در یکی از این اسناد خطاب به حکومت جلیله بنادر در بوشهر این گونه
آمده است که «غالبا از سفارتخانه ها و قنسولگری ها و موسسات خارجه
تقاضا می‌شود، عکس هایی از ابنیه تاریخی و منظره های طبیعی و
تأسیسات جدید در ایران به عمل آمده است برای آنها فرستاده شود تا
در ممالک خارجه طبع نموده و در دست عموم بگذارند و چون انتشار این
قبیل عکسها برای جلب اتباع خارجه به ایران خیلی مفید خواهد بود
مقتضی است دستور فرمائید عکس های خوبی از موضوعات فوق تهیه بجهت
هر قطعه عکس توضیحات و اطلاعات کافی ذکر نمایند و بفرستند یک عده
کلکسیون مرتب و بخارجه ارسال شود.

راجع به حوزه بوشهر تصور کنیم مناظر طبیعی خود شهر از دریا و چند
نقطه از بهمنی و خارج شهر در این فصل زمستان جالب توجه باشد . از
مناظر و بندر عکسهای بزرگ برداشته با صورت آن بدهند .»

آری؛ به درستی و با گشت و گذار در کوچه پس کوچه های محلات
چهارگانه بوشهر و با الهام از تاریخ و تجسم روحیه تاریخیگری به
راحتی می توان تاریخ را در تاروپود زمان به نظاره نشست.

• * مجتبی محمدی، کارشناس میراث فرهنگی استان بوشهر