یک هفته پس از سیلاب در خرم‌آباد/ کارهای کوچکی که سد راه بحران است
سایت «تاریخ ما»– گروه استان ها: جمعه هفته گذشته بود که بارش های سیل آسا در لرستان به ویژه در خرم آباد مرکز این استان خسارت هایی را به بار آورد. خسارت در روستای های بخش مرکزی خرم آباد بیشتر بود و طغیان آب منجر به وارد شدن سیلاب به خانه های مردم شد.
اما امروز که بیشتر از یک هفته از وقوع سیلابی که به گفته به مسئولان به ۲۵۰ خانه روستایی در خرم آباد، پلدختر، رومشکان، چگنی، دلفان، سلسله، الیگودرز و دورود خسارت وارد کرد؛ گذشته است. سری به روستاهای خسارت دیده از سیلاب در بخش مرکزی خرم آباد زدیم تا در جریان جزئیات خسارت ها و اقدامات دستگاه های ذی ربط قرار بگیریم.
ریزش جاده در روستای «چوب تراش»
به روستای «چوب تراش» رفتیم؛ جایی که سیلاب جریان یافته در بستر رودخانه فصلی منجر به ریزش جاده شده است؛ موضوعی که مردم روستا را نگران کرده که مبادا در بارش های بعدی جاده دسترسی به روستا تخریب شود و راه ارتباطی مردم قطع شود.
موضوع چندان پیچیده به نظر نمی رسد؛ زمین های باغات به سمت حریم رودخانه پیشروی کرده اند و بستر رودخانه نیز از قطعات بزرگ سنگ پاکسازی نشده است؛ در چنین شرایطی وقوع کمترین بارش نیز منجر به پر شدن بستر رودخانه و شسته شدن دیوارهای اطراف خواهد شد. شاید با یک اقدام به موقوع در لای روبی بستر رودخانه و همکاری مردم روستا در آزادسازی حریم آن، می شد از وارد شدن خسارت به جاده جلوگیری کرد.
طغیان آب به درون خانه اهالی «سالی بزرگ»
از چوبتراش که می گذریم به روستای «سالی بزرگ» می رسیم؛ جایی که سیلاب خسارت های بیشتری داشته و آب به درون خانه مردم طغیان کرده است. اهالی روستا می گویند سیلاب از بالادست روستا جریان یافته و به درون روستا راه یافته است. کانال های با عرض کمی در مسیر سیلاب دیده می شود که قطعا برای هدایت آب ناشی از سیلاب مناسب نیستند و دستگاه های ذی ربط در تلاش برای وسیع کردن کانال های جریان آب و جبران خسارت وارد شده به مردم هستند.
خبری از طرح های آبخیزداری نیست
اما بازهم رد پای عواملی در بروز سیلاب دیده می شود که می شد با اقدامی مناسب در سال های گذشته و یا پیش از بارندگی های پاییز، با برطرف کردن خطر آن ها مانع از ورود سیلاب به درون روستا شد. سیلاب جاری شده در مراتع و جنگل های بالادست روستا در مسیر رودخانه ای فصلی جریان می یابد و در مسیر آن خبری از طرح های آبخیزداری برای جلوگیری از بروز سیلاب دیده نمی شود. درخت های بلوط نیز قربانی سیلاب شده اند و شدت جریان آب خاک زیر پای آن ها را شسته است.
اهمیت طرح های آبخیزداری را در این حوادث می توان مشاهده کرد؛ جایی که با احداث یک یا دو بند می شد از شدت یافتن جریان آب باران جلوگیری کرد و سیلاب را با کمترین سرعت و در مسیر مناسب هدایت کرد.
ماشین آلات منابع طبیعی در منطقه مستقر شده اند و تلاش می کنند حالا با احداث سد، از بروز سیلاب و خسارت های آن در بارش های بعدی جلوگیری کنند.
اهالی «سالی بزرگ» به همراه دهیار و اعضای شورای روستا در منزل یکی از اهالی روستا جمع می شوند و راه حل رفع مشکلات را به همراه مسئولان بررسی می کنند و در نهایت با همکاری دستگاه های اجرایی و دهیاری تصمیم هایی گرفته می شود که همه تاکید می کنند اجرای این تصمیم ها نیازمند مشارکت اهالی روستا است.
کانال های هدایت آب با عرض کم یا نیمه کاره
از «سالی بزرگ» که می گذریم به روستای «ده باقر» می رسیم؛ بار دیگر کانالی نیمه کاره کار دست مردم داده است. کانال هدایت آب روستا که از میان روستا و در همجواری با خانه اهالی روستا می گذرد تا انتها تکمیل نشده و سیلاب به همراه گل و لای و شاخه های شکسته شده به درون کانال جریان یافته و در نهایت در بخش نیمه کاره کانال خسارت به بار آورده است.
دهیار روستا از پیگیری های متعدد برای تکمیل کانال می گوید و یادآور می شود که این پیگیری ها هنوز نتیجه نداده است؛ از کمبود اعتبارات دستگاه ها برای تکمیل کانال می گوید و در نهایت همه به این نتیجه می رسند که تنها راه حل کوتاه مدت لای روبی و وسیع کردن کانال هدایت آب روستا است؛ راه حلی که هر چند موقتی است اما دست کم از بروز خسارت در بارش بعدی جلوگیری می کند.
در روستای «دارایی» نیز پای کانال هدایت آب نامناسب در بروز سیلاب و خسارت دیده می شود. کانالی که در ابتدای مسیر تنگ است و سیلاب و گل و لای همراه آن را شدت می دهد و در ادامه مسیر منجر به ایجاد مشکل شده است.
همه این مسائل نشان دهنده آن است که دستگاه های اجرایی ذی ربط در بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، منابع طبیعی و آبخیزداری، آب منطقه ای، دهیاری ها، فرمانداری، راه و شهرسازی و … باید پیش از آغاز بارندگی های پاییزه که پیش از این نیز نسبت به سیلابی بودن آن ها هشدار داده شده بود، در راستای چک کردن روستاهای در معرض خطر اقدام می کردند.
اما امروز هم برای پیشگیری از بروز بحران های دیگر دیر نیست؛ جلسات و بازدید های میدانی با حضور معاون عمرانی استانداری لرستان، مدیرکل مدیریت بحران استانداری لرستان، مدیرکل امور روستایی استانداری لرستان، سازمان همیاری شهرداری ها، مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و دیگر دستگاه های ذی ربط برگزار شده و تصمیماتی برای مقابله با بحران های بعدی و جبران خسارت ها گرفته شده است.
خسارت سیلاب به ۱۳ روستای خرم آباد
مدیرکل مدیریت بحران استانداری لرستان در این رابطه به خبرنگار «تاریخ ما» گفت: دستگاه های اجرایی استان خیلی خوب پای کار آمده اند تا خسارت های ناشی از سیلاب جبران شود.
غلامرضا آقامیرزایی با بیان اینکه ۲ روز است که دستگاه های ذی ربط فعال شده اند و با اختصاص ماشین آلات در حال انجام کار هستند، تصریح کرد: درپی بارش های پاییزی جمعه گذشته تعداد ۱۳ روستای بخش مرکزی خرم آباد آسیب دیده است.
وی ادامه داد: روستاهای گیلوران، بدرآباد سفلی، تکانه، سالی بزرگ، ده باقر، دارایی، سرخه ده، تلوری علیا و … از جمله روستاهای آسیب دیده در سیل هستند.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری لرستان خاطرنشان کرد: با اجرای تصمیمات اتخاذ شده، انتظار می رود که روستاهای مذکور در بارندگی های بعدی دچار مشکل نشوند.
شرایط زمین شناسی حوضه آبریز جنوب شرقی خرم آباد و وجود سازندهای ریزدانه و نفوذ ناپذیر کشکان مزید بر علت بروز سیلاب بوده است
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای لرستان نیز در سخنانی اظهار داشت: در وقوع سیلاب اخیر علل و عوامل متعددی دخیل بوده که عملکرد آنها در مجموع باعث بروز سیلاب و خسارات به تعدادی از روستاهای بخش های شمالی و جنوبی شهرستان خرم‌آباد شده که مهمترین آنها شرایط اقلیمی و شدت بارش‌ها، وضعیت توپوگرافی و فیزیو گرافی زیر حوضه های آبریز شمالی و جنوبی خرم آباد، شرایط زمین‌شناسی و وجود سازند های ریزدانه نفوذ ناپذیر، تخریب پوشش گیاهی منطقه طی سال های گذشته، ساخت و سازهای غیرمجاز اهالی در بستر و حریم مسیل ها و در بخش شمالی بر هم زدن رژیم آبراهه ها و مسیل های حوضه آبریز در اثر احداث خط راه آهن در حال ساخت است.
رضا میرزایی با بیان اینکه شدت بارش ها به گونه‌ای بوده که در زمانی کوتاه بخش عمده بارش ها تبدیل به روان آب شده است، افزود: شرایط زمین شناسی حوضه آبریز جنوب شرقی خرم آباد و وجود سازندهای ریزدانه و نفوذ ناپذیر کشکان نیز مزید بر علت تولید رواناب و بروز سیلاب بوده است.
تخریب شدید پوشش گیاهی منطقه
وی با بیان این که پوشش گیاهی مناسب باعث طولانی شدن نقطه تمرکز رواناب و افزایش نفوذ پذیری می شود، گفت: متاسفانه در طی سال‌های گذشته پوشش درختی منطقه به شدت تخریب و بخش زیادی از مساحت حوضه آبریز به اراضی کشاورزی تبدیل شده است که این موضوع باعث افزایش تولید رواناب و سیلاب می شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای لرستان افزود: شرایط توپوگرافی و شیب تند و کوهستانی حوضه آبریز، فیزیوگرافی و شکل حوضه که گرد و دارای آبراهه های کوتاه و هم شکل و هم اندازه است باعث می شود روان آب های تولید شده در یک زمان کوتاه و به طور همزمان به خروجی های حوزه‌های آبریز واقع در روستاهای بخش جنوبی از جمله سالی بزرگ، ده باقر، تکانه و … برسند و سیلابی وحشتناک ایجاد شود.
میرزایی در خصوص تشدید خسارات سیل در این مناطق اظهار داشت: طی سال‌های اخیر اهالی روستاهای منطقه به طور غیر مجاز اقدام به تصرف و تجاوز به بستر و حریم مسیل ها کرده و بخش زیادی از منازل مسکونی دقیقاً در داخل بستر و حریم مسیل ها ساخته شده که این وضعیت سبب می شود با هر بارندگی و وقوع سیلاب در معرض تهدید قرار گیرند.
وی مناسب ترین راه علاج مشکلات را انجام اقدامات آبخیزداری مناسب مکانیکی و بیولوژیکی در قسمت علیای حوضه آبریز پس از انجام مطالعات دقیق توسط مشاور ذیصلاح به کارفرمایی منابع طبیعی و آبخیزداری دانست.
به هر روی، پیشگیری از بروز سیلاب و بحران نیازمند برنامه ریزی منسجم و همکاری همه دستگاه ها است؛ اما در این بین مردم نیز نقش موثری در پیشگیری از بحران دارند. رعایت قوانین و مقررات ساخت و ساز، همکاری با دستگاه ها، مشارکت در رفع مشکلات روستا و … از وظایفی است که اهالی روستاها در انجام آن ها باید همت کنند.