سیستم کهنه مدیریت آب در کشاورزی مازندران

بسیاری از کارشناسان معتقد هستند که، طبق بررسی‌ها تنها ۱۹ درصد آب‌های سطحی استان مازندران ذخیره می‌شود، آنها به این نکته اشاره می‌کنند که، به دلیل فاصله کوتاه کوهستان تا دریا و بارندگی‌ها با شدت بالا، فرصت ذخیره سازی منابع آب سطحی و روان آب‌ها وجود ندارد و این امر باعث می‌شود در زمان کشاورزی که به آب نیاز است دچار بحران شویم.

اکثر مردم فکر می‌کنند چون مازندران جزء استان‌های شمالی است هیچ گاه دچار خشکی نمی‌شود در حالی‌که به گفته کارشناسان طبق تعریف، سال‌هایی که میانگین بارندگی در بلندمدت کمتر باشد به عنوان سال‌های خشک در نظر گرفته می‌شوند.

ذخیره سازی آب در فصل بارندگی را برای جلوگیری از کمبود آب کشاورزی مهم است اما لزوماً نیاز نیست که از سد استفاده شود چرا که این دست ساز بشر عوارض زیست محیطی زیادی از جمله تخریب جنگل، جاده سازی و هزینه بالا را به دنبال دارد.

در این زمینه، بابک مومنی عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور مازندران که اعتقادی به کمبود نزولات جوی در مازندران ندارد، اظهار کرد: طی سال های ۹۵ و ۹۶ که با اوج پرآبی در کشور مواجه بودیم و حتی بعضی از زیرحوزه ها حتی تا ۳۰۰ درصد کاهش نزولات جوی را تجربه کردند، مازندران بر اساس اعلام داده های رسمی شرکت مدیریت منابع آب ایران و سازمان هواشناسی کشور بین ۱۰ تا ۲۰ درصد کاهش نزولات جوی داشت.

وی عدم مدیریت آب در مازندران را مسئله اصلی دانست و افزود: الگو و سیستم کشت در مازندران کشت و کار بهاره است اما بارش نزولات جوی در فصل های پاییزی و زمستانه اتفاق می افتد به همین دلیل زمانی که ما به آب احتیاج داریم این منابع آبی وارد دشت ها شده وبا ایجاد ماندآب خسارت تولید می کند و در نهایت به دریا ملحق می شود.

مومنی خاطرنشان کرد: عدم فراهم کردن ظرفیت های لازم در مدیریت آب باعث می شود تا در فصل نیاز کشت و کار بهاره با کمبود آب مواجه شویم.

برخی کارشناسان معتقد هستند که، مدیریت منابع آب شامل مجموعه اقدامات از سطح حوزه آبریز، ارتفاعات، سرشاخه‌ها تا نقطه خروجی به دریا است، همچنین عملیات سازه‌ای و غیر سازه‌ای که در رودخانه‌ها و حوزه‌های آبریز برای ذخیره سازی آب می‌توان انجام داد را نیز شامل می‌شود، مومنی در این زمینه می‌گوید، تقویت مخازن درون دشتی و مدیریت آب و سد های تنظیمی مهمترین نیاز استان مازندران است تا بتوان منابع آبی را باز چرخانی کرد و قبل از اینکه بخش عمده از منابع آبی به دریا بریزد.

وی خاطرنشان کرد: متاسفانه با توجه به اینکه اراضی شالیزاری عمده فصول سال تحت کشت برنج و یا تحت ماندآب زمستانه قرار می‌گیرند و عملا فرصتی برای تنفس خاک وجود ندارد، حاصلخیزی خود را از دست می دهد و از سوی دیگر این زهکشی فرصت کشت های زمستانه و بهره برداری مجدد را از زمین می گیرد و آن فرصت منابع آبی به تهدید زهکشی و تهدید ماندآب و سیل آب تبدیل می شود.

مومنی با اشاره به اینکه برنج دومین غله استراتژی کشور است، افزود: علیرغم نگاه های غلط درسال گذشته به واردات برنج، کشور ایران به لحاظ کیفی و موقعیت ژئوپولیتیک حتما باید محصولات استراتژیک را براساس نظر مشخص امامین انقلاب (استقلال، خود اکتفایی و خودکفایی) کشت شود. مسئله کشت برنج در استان مازندران اگر توسعه پیدا نکند، کاهش آن اصلا منطقی نیست اما می توان به سراغ بهبود روش های کشت و کار حرکت کرد.

عضوهیئت علمی دانشگاه پیام نور مازندران با اشاره به اینکه هنوز دو سوم ار اراضی شالیزاری بهینه سازی نشده و کشت به صورت سنتی در حال انجام است، گفت: دنیا آبیاری روباز را فراموش کرده و از سیستم های آبیاری کم فشار استفاده می کنند اما ما هنوز سیستم های اولیه را در اختیار نداریم، بنابراین روش های مدیریت کشت و کار باید تغییر کند.

وی تاکید کرد: با تغییر الگوی کشت در سراسر مازندران حتی با ساختار درست موافق نیستم اما با کشت دوم منطقی محصولات زراعی مانند کلزا می توان استفاده کرد.

مومنی افزود: استان مازندران با احیای اراضی پس از کشت برنج این ظرفیت را دارد که سطح زیر کشت کل کشور دانه های روغنی را برآورده کند و یقینا با بهبود کشت و کار می توان راندمان های بهره وری و اثر بخشی تولید را ارتقا داد.

عضوهیئت علمی دانشگاه پیام نورمازندران با اشاره به اینکه مازندران قطب کشاورزی کشور است، بیان کرد: حدود ۶۰ درصد مولد در بخش کشاورزی استان مازندران است که و بیش از ۵۰ درصد جامعه شغلی به سمت خدمات حرکت کرده و جامعه مولد کشاورز نیز پیر و هم جمعیتش به شدت کاهش پیدا کرده است درحالی که هنوز بالاترین سهم تولید ناخالص استان را بخش کشاورزی تشکیل می دهد.

وی گفت: راه پیشرفت و توسعه استان مازندران با تغییر تفکرات، روش ها و حرکت به سمت روش های دانش بنیان و صنعتی از کشاورزی می گذرد که اگر این اتفاق بیفتد کشاورزی این استان از وضعیت موجود رها خواهد شد و می تواند بار امنیت غذایی کل کشور را به دوش بکشد.

پایان خبر / تاریخ ما