مجموعه عمارت نصریه سلطان حسن تبریز در مسیر احیا

به‌گزارش «تاریخ ما» به نقل از میراث‌آریابه‌نقل از روابط‌عمومی میراث‌فرهنگی،
صنایع‌دستی و گردشگری آذربایجان شرقی، این مجموعه در بر شمالی
“میدان صاحب آباد” قرار دارد که در سالهای گذشته خیابان دارایی
این میدان را بریده است. باقیمانده این مجموعه که امروزه به نام
صاحب‌الامر میدانی(میدان صاحب الامر) معروف است از مجموعه‌های
تاریخی و ارزشمند ایران است.

طبق بررسی‌های انجام شده این مجموعه حدود یک قرن مرکز حکومت ایران
و مقر فرماندهی پادشاهان قراقویونلو و آق قویونلو تا زمان شاه
طهماسب دومین پادشاه صفوی بوده است.

محل استقرار میدان صاحب آباد در واقع باغی مربوط به صاحب دیوان
وزیر ایران در دوره ایلخانی بود که جهانشاه قراقویونلو دولتخانه
حکومت ایران را از ششگلان به این محل منتقل کرد و سلطان حسن و
سلطان یعقوب آق قویونلو در دولتخانه ساخت و سازهای بسیاری کردند و
در این زمان میدان صاحب آباد که در شرق دولتخانه قرار داشت با
اتصال به بازار و بناهای مذهبی و حکومتی، سرآغاز شیوه ای کامل از
میدانهای ایرانی شد که بعدها در قزوین و اصفهان ایجاد شد.

مجموعه نصریه که در داخل میدان صاحب آباد قرار داشت در دوره حکومت
آق قویونلو‌ها ایجاد شده است. سلطان حسن آق قویونلو قصد ساختن این
مجموعه را داشت اما مرگ وی مانع از این اقدام گردید و سپس پسرش
سلطان یعقوب موفق به این کار شد و آن را به نام پدرش “نصریه سلطان
حسن” نام نهاد. این مجموعه از مسجد جامع، مدرسه، بیمارستان، مقبره
و زاویه، غسالخانه و باغ تشکیل شده است.

مرتضی آبدار مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری آذربایجان
شرقی در ارتباط با این مجموعه بیان کرد: «عمر مجموعه حسن پادشاه
به ۵۵۰ سال قبل می‌رسد که بر اثر زلزله، 200 سال پیش این مجموعه
تخریب و در اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجار، این ویرانه‌ها
با کیفیت پایینی بازسازی شد.»

آبدار با بیان اینکه عملیات مرمت و بازسازی مجموعه صاحب آباد
تبریز به طور رسمی از اواخر دهه 80 آغاز شده است، ادامه داد: «پس
از مطالعات و پژوهش های تخصصی، مرمت و بازسازی این مجموعه پس از
تصویب  شورای فنی اداره کل و شورای راهبردی مجموعه جهانی
بازار تبریز، عملیات مرمت آناستیلوز (بازسازی و بازپیرایی شکل
اصلی بنا با قراردادن پازلی قطعات باقی مانده از بنای تخریب شده
بر روی هم) در بخش گنبدخانه این مجموعه با مشارکت تیم فنی معاونت
میراث فرهنگی استان آغاز شد.»

او با اشاره به اینکه عملیات مرمتی این مجموعه در سال های اخیر با
فراز و فرود های متعددی به سبب کمبود اعتبارات مواجه بوده، سال 97
را آغازی دوباره در راستای احیا و مرمت این مجموعه تاریخی بیان
کرد و گفت: «در سال  97 با مدیریت اعتبار سال 96 و 97 مرمت
معماری بخش شمالی و جنوب غربی مدرسه این مجموعه آغاز شده است. »

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری آذربایجان شرقی در
ادامه به مراحل در حال انجام در مجموعه تاریخی عمارت نصریه واقع
در میدان صاحب آباد اشاره کرد و گفت: «در حال حاضر طبق مصوبات
شورای فنی اداره کل و شورای راهبردی بازار تبریز، پژوهش ها و
عملیات مرمتی لازم برای آناستیلوز ایوان و حجره و غرفه های که پیش
از این تخریب شده بود آغاز شده است.»

آبدار افزود: «مرمت حجره های جنوب شرقی و مسجد شرقی ( مسجد شاه
طهماسب) و غسالخانه و مقبره دارای پیشرفت بیش از پنجاه درصد است و
همچنین ادامه مرمت این بخش ها پس از گذراندن مراحل پژوهشی از دیگر
برنامه های در حال اجرا در مجموعه نصریه عنوان کرد.»

او ادامه داد: پس از تایید شورای فنی و راهبردی بازار تبریز،
عملیات ایجاد پوشش حفاظتی موقت بخش ایوان و حجره های شرقی، همچنین
پوشش حفاظتی گنبد خانه برای جلوگیری از آسیب های احتمالی بر اثر
بارش آغاز و تکمیل خواهد شد.»

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری آذربایجان
شرقی در ادامه دلیل طولانی بودن مدت زمان عملیات مرمتی این
مجموعه را پژوهش های تخصصی و فنی به لحاظ اهمیت تاریخی این مجموعه
عنوان کرد و گفت: «با توجه به اینکه تبریز در دوره های ایلخانی،
آق قویونلو و قره قویونلوها پایتخت بوده، این مجموعه در ادوار
مذکور نقشی مهم در حوزه های حکومتی، هنری و علمی داشته لذا برای
مرمت و بازسازی بقایای آن مجوزهای لازم پیرو پژوهش های تخصصی و
مطالعات و اقدامات فنی و کارشناسی لازم است.»

آبدار در پایان سخنان خود به برنامه آتی مرمتی تا پایان سال جاری
اشاره کرد و گفت: «مرمت ایوان شرقی، ادامه مرمت حجره های جنوب
شرقی مدرسه و تداوم پژوهش و مرمت بخش شرقی مجموعه که شامل مسجد
شاه طهماسب در دوره صفوی و مقبره و غسالخانه دوره آق قویونلو است
با اقدامات پژوهشی در ایوان غربی، ادامه خواهد داشت.»