نگاهی به موزه آیین های پهلوانی خراسان رضوی

آیین های پهلوانی و زور خانه ای توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع
دستی و گردشگری در سال 1389  مطابق با 2010 میلادی در فهرست
میراث فرهنگی معنوی، ثبت جهانی یونسکو شده است.

پوریای ولی  پهلوان نام آشنای ایرانی است که از قرن هفتم
هجری تا بحال جوانمردی او، بر زبان ها جاری است؛ و صد ها نام
پهلوان  جوانمرد دیگر .مانند او از افتخارات این سرزمین
هستند.

حضرت علی(ع)  از الگوهای اصلی در دوره اسلامی است که 
به درستی ورد زبان ورزشکاران زورخانه ای و باستانی و عموم است که
با «یاعلی» گفتن و تأسی  با نام مبارک ایشان سر آغازی به
امور روزمره دارند.

ورزش زورخانه ای، پرورش روح و جسم است که هر یک حرکات این ورزش
همچون، چرخ زدن، میل گرفتن، نمایش میل و … دارای معنای خاص خودش
است.

شاید امروزه این نام و نشان ها کمرنگ شده یا شکل دیگری به خود
گرفته اند ولی هنوز هم در گوشه  و کنار ایران زمین بازمانده
هایی از این نام و نشان ها هستند که رخ می نمایند .

مرشد علی اکبر قاسمی معروف به پهلوان رستم یکی از این جوانمرد
پهلوانانی است که الگوی کاملی از این ورزش، جوانمردی و
مردانگی  است، روزگاری وقتی این پهلوان به گود مقدس باستانی
وارد می شده، همگان به احترام این جوانمرد، برپا می شدند
.

او درون سینه ی خود، موزه ایی ازخاطرات  78سال زندگی ورز شی
خود دارد.و به تنهایی خود یک موزه است .

گذر عمر، نتوانسته او را به مشاغل و حرفه ی دیگری ببرد و همچنان
استواردر این ورزش، مشغول و  استوار است و  فعالیت های
رزنده ای  هم دارد.

به همت او، موزه آیین های پهلوانی در سال 1384 کلنگ زنی و 
در عرض دو سال ساخته و آماده ی بازدید عموم شده است .

این موزه در بلوار شاهنامه و در مسیر  آرامگاه فردوسی، قرار
داد و قطعا روح حماسی و پهلوانی اشعار حکیم توس در برپایی این
موزه و در نزدیکی آرامگاه فردوسی، تاثیرگزار بوده است.

بخش اصلی این موزه اطراف یک گود باستانی است که این گود فعال است
و در چند روز هفته فعالیت دارد .

  با توضیحات برخاسته از دل این پهلوان، حد اقل سه 
ساعت باید وقت گذاشت و به راهنمایی و همراه با خاطرات او گوش فرا
داد .

موزه آیین های پهلوانی از بخش های مختلفی تشکیل شده است. بخش اصلی  این مجموعه اختصاص دارد  به
تصاویر و عکس ها و وسایل ورزشی پهلوانان معاصر تا حدود صد سال پیش
که اکثر آنها همدوره ی پهلوان رستم بودند .

پهلوان حاجی فخار  کوره پز که  میل های او به نمایش در
آمده، کباده پهلوان حاج حسن لواسانی که شغل گاری و درشکه سازی
داشته، عکس پهلوان پنبه، تصاویر پهلوان مفرد اصفهانی، پهلوان
رمضان آهنگر ، پهلوان جاوید توسی، پهلوان دامدار،لباده ی
پهلوان توالی، لباس های ورزش کهنه سواران شهر،  پهلوان
شعبان بی مخ، میل های ورزشی پهلوان رستم که هر کدام75 کیلو گرم
وزن دارند و ضرب زور خانه وسایل کاری پهلوانان قصاب مانند میل،
کفش، ساطور و شاخ شکن بسیاری از پهلوانان به خاطر زور زیاد،در
کشتارخانه ها، مشغول به  کار بوده اند.

کباده، تخته، ترازو، زنگ ورزشی گود زورخانه، کفش های شاخ گاوی
مربوط به پهلوان محمد علی ادیبی، همه و همه بخشی از این موزه ی
ارزشمند است.

از بخش های مورد توجه عکس  و وسایل شخصی شهید حجت 
قاسمی برادر پهلوان رستم است که در دفاع مقدس به  درجه رفیع
، شهادت نائل شده است.

دیگر بخش های موزه، وسایل مردم شناسی هستند که به  زندگی
روزمره پهلوانان و حتی عموم مرتبط می شوند مانند، باسکول و قپان،
وسایل و کوره آهنگری، لباس و کلاه  داروغه شهر، جهاز شتر،
زیور آلات، وسایل  سوارکاری، رادیو و تلویزیون، وسایل علم که
به نمایش در آمده است . تنبک  جیگی جیگی نوازنده ی 
دوره گرد مشهدی  یکی از اثار دیدنی این موزه است .

جیگی جیگی  در دهه چهل که ساکن منطقه نوعان مشهد بوده
و  می گویند هر روز پس از سلام دادن به حرم امام رضا(ع )
با  تنبک و یا  دایره ی زنگی خود  می نواخت و شعر
می خواند، که با اتفاقات عجیبی جسدس عوض شد و به جای دفن در 
گورستان عمومی، در حرم مطهر به خاک سپرده شد .

از دیگر  آثار به نمایش در آمده در این موزه باید اشاره کرد
به موتورسیکلت دکترشیخ بنیان گزار بیمارستان تخصصی کودکان در
مشهد، دوچرخه ی پهلوان رستم که با آن مسیر مشهد کربلا را طی کرده،
وسایل مرحوم بابا قدرت و ده ها اثر ارزشمند تاریخی و فرهنگی
 کالج جهانی لسانی  (سازمان جهانی  فنون رزمی و
تربیت بدنی حرفه ایی) از  علی اکبر قاسمی (پهلوان رستم) به
عنوان مرشد اعظم و پیشکسوت ورزش باستانی ایران یاد کرده و با
اهدای لوح به پاس زحمات  بی‌دریغ و تلاش عاشقانه و دلسوزانه
این پهلوان، تقدیر و تشکر کرده است.

* رئیس گروه موزه های اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی