کشف «دژ سفید کوه» شاهنامه فردوسی و «آتشکده کوه‌گبری» ایرج افشار در ابرکوه
به گزارش «تاریخ‌ما» به نقل از میراث آریا به نقل از سایت خبری چمدان، با توجه به تشکیل
کمیته داخلی بررسی و شناسایی آثار فرهنگی، تاریخی در معاونت میراث
فرهنگی استان یزد از اواخر تابستان سال ۱۳۹۷ که به بررسی،
مستندسازی و یافتن آثار، بناها و محوطه‌های شناخته نشده براساس
متون تاریخی یا تاریخ شفاهی در گوشه و کنار استان یزد می‌پردازد.
در عملیات مکان‌یابی تاریخی در پاییز سال جاری چهار محوطه تاریخی
مهم از دوران پیش از اسلام تا دوران ایلخانی با نام‌های کاخ شاهی
سودابه، آتشکده کوه گبری، شکارگاه شاه نشین ساسانی و دژ کهن
سپیدکوه با حضور مسئول باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی استان
یزد، کارشناس حوزه ثبت آثار و دیگر اعضای واحد مطالعات معاونت
میراث فرهنگی در شهرستان ابرکوه کشف شد.
ساشا ریاحی مقدم معاون میراث فرهنگی استان یزد در گفت‌وگو با
خبرنگار چمدان گفت: «محوطه تاریخی دژ سپید کوه در فاصله اندکی از
شهر ابرکوه قرار دارد و قدمت آن به دوره تاریخی پیش از اسلام
(اشکانی و هخامنشی) باز می‌گردد. در مورد محوطه دژ سفید کوه در
شاهنامه فردوسی ضمن داستان فرود پسر سیاوش ابیاتی ذکر شده که
کاملا با موقعیت این دژ و اطلاعات باستان‌شناسی آن هماهنگی دارد.
لازم به ذکر است این محوطه دارای اهمیت تاریخی بوده و قابلیت ثبت
را دارا است و پرونده پیشنهاد ثبت آن در حال تدوین و تکمیل
است.»
او توضیح داد: «محوطه تاریخی کاخ سودابه با وسعت چند هکتار در
منطقه بین شهر آباد و بداف و در منطقه‌ای که به نام کاخ سودوبه
(سودابه) خوانده می‌شود، قرار دارد. این محوطه دارای تپه‌های
باستانی است که از خشت‌های با اندازه ۶۵* ۴۵ تشکیل شده است.
همچنین در این محوطه تاریخی انواعی از سفال‌های مختلف در گستره‌ای
بسیار وسیع پراکنده بوده که همگی از نوع سفال‌های تاریخی با قدمت
پیش از اسلام هستند.»
او تأکید کرد: «این محوطه تاریخی نیاز به بررسی کامل باستان‌شناسی
دارد تا قدمت و ارزش آن مشخص شود. نکته دیگر در مورد این محوطه
تاریخی کاوش‌های غیرمجازی است که در جای جای این محوطه توسط
غارتگران آثار تاریخی انجام شده است و در صورتی که از این سایت
تاریخی حفاظت و حراست مداوم صورت نگیرد بی‌شک بدان آسیب فراوان
خواهد رسید.»
معاون میراث فرهنگی استان یزد گفت: «آتشکده کوه گبری در میان
کوه‌های یزد و فارس قرار گرفته است و در بسیاری از منابع تاریخی
مانند سفرنامه جکسن و حدود العالم و حتی کتاب یادگارهای یزد ایرج
افشار از آن نام برده شده است. این آتشکده، آتشکده‌ای باستانی
مربوط به ادوار پیش از اسلام در ایران است.»
او به خبرنگار تاریخ ما گفت:: «در بنای این آتشکده دو نوع خشت تاریخی بکار رفته است.
خشت‌هایی که در سطح بالاتر قرار دارد دارای اندازه ۴۲*۴۲*۱۱ بوده
و در لایه زیرین دارای خشت‌هایی با اندازه ۵۰*۵۰*۱۳ سانتیمتر است.
این آتشکده روی یک تپه تاریخی با ارتفاع ۲۵۰ متر قرار
دارد.»
ریاحی مقدم در مورد محوطه تاریخی شکارگاه شاهن شین نیز گفت:
«شکارگاه شاه نشین مجموعه دو بنای تاریخی در ارتباط با هم است که
در فاصله حدود ۵ کیلومتری از یکدیگر قرار دارد. بنای ابتدایی که
بسیار شبیه به کاروانسرا است خود از دو بنا یکی در سمت جنوب غربی
و دیگری در شمال شرقی تشکیل شده است. شگارگاه شاه نشین در مسیر
جاده ابرکوه به جرقویه و در مجاورت رشته کوه‌های زاگرس مرکزی
ایران در جنوب و کویر فلات مرکزی ایران در شمال و در کنار یک رود
فصلی به نام شاه نشین قرار دارد.»
او ادامه داد: «این شکارگاه موقعیت بسیار مناسبی برای شکار
حیوانات منطقه در گذشته داشته است لذا جهت شکار توسط پادشاهان در
ادوار مختلف استفاده می‌شده است. این شکارگاه در منطقه مرزی بین
سه استان یزد و فارس و اصفهان واقع شده است. بنای جنوب غربی شباهت
بسیار به آثار تاریخی سروستان فارس که مربوط دوره ساسانی است دارد
و بنای کاروانسرای شمالی شباهت بسیار به آثار دوره مغول دارد. بخش
دوم آثار تاریخی شکارگاه به اتاق‌های شکار تعلق دارد و است دارای
تیرکش‌هایی جهت شکار است.»