روستایی پر از اسرار نهفته عصر مفرغ/ زندگی روی ابرها جریان دارد

سایت «تاریخ ما» – گروه استان‌ها: برای رفتن به «سنگ تراشان» باید از خرم‌آباد ۴۵ کیلومتری را دل به جاده سپرد و به قلب دهستان «کشور» در بخش پاپی رفت، روستایی که هر آنچه از طبیعت و تاریخ سراغ داری را به تو عرضه می‌کند.

این روستای پلکانی که برای خودش ماسوله‌ای دیگر است در غرب زیبای ایران، دامنی از زیبایی و رمز و راز را گسترانده تا برای مشتاقان پر از اسرار نهفته باشد، اسراری از عصر آهن تا عصر مفرغ!

از پشتِ‌بامی به پشت بام دیگر و از خانه‌ای به خانه دیگر، راه کوتاهی است که بدون حصار و دیوار می‌توانی طی کنی و سراغ همسایه‌ها و فامیل را بگیری، اینجا خبری از تکلف‌های معمول نیست تا به قول شاعر «بی‌گمان در ده بالادست، چینه‌ها کوتاه است…»

روستایی بکر در دل دره شگفت‌انگیز «کشور»

درواقع روستای سنگ تراشان مرکز دهستان «کشور» بوده و مرکز آموزشی، خدمات بهداشتی و تعاون روستایی این دهستان در این روستا قرار دارد، در جای‌جای روستا همچنان ردپای زندگی جاریست و پویایی و نشاط در بافت آن جریان دارد.

همچنین سنگ تراشان مرکز خرید روستاهای مجاور بوده و جاده اصلی نیز از مرکز این روستا عبور می‌کند، جاده‌ای که در بالادست روستا جلوه‌ای زیبا به آن بخشیده و راهنمای گردشگرانی است که راه به این روستای دل‌انگیز اسرارآمیز یافته‌اند.

عطا حسن پور کارشناس میراث فرهنگی بابیان اینکه نام «سنگ تراشان» در دوره پهلوی اول بر این روستا نهاده شده است، یادآور می‌شود: نام قدیم این روستا «او شه» و دو کیلومتر پایین‌تر از محل روستای فعلی بوده اما زمانی که مهندسان راه‌آهن می‌خواهند که از دره کشور راه‌آهن را عبور بدهند به دنبال معادن سنگ می گردند و این روستا به محلی برای تراشیدن سنگ‌ها و ساخت پل‌های راه‌آهن و زیر ریل تبدیل می‌شود.

وی که با خبرنگار «تاریخ ما» گفتگو می‌کند بابیان اینکه دست‌اندرکاران وقت راه‌آهن از روستاهای اطراف به‌خصوص روستای «او شه» برای ساختن راه‌آهن کارگر می‌گیرند؛ روایت را این‌گونه ادامه می‌دهد: در این راستا کارگران روزانه مجبور می‌شوند که از این معدن سنگ بتراشند و به‌مرورزمان کارگران در کنار این معدن سنگ خانه‌های گلی می‌سازند و روستای فعلی با عنوان «سنگ تراشان» شکل می‌گیرد و مردم از محل روستای «او شه» کوچ می‌کنند.

روستایی با خانه‌های پلکانی

حسن‌پور بابیان اینکه آنچه امروز باعث شده روستای سنگ تراشان جزو روستاهای هدف گردشگری میراث فرهنگی قرار گیرد ویژگی توپوگرافی و ساخت منازلی بوده که به شکل پلکانی در یک شیب تند قرارگرفته است، یادآور می‌شود: در این روستا حیاط یک‌منزل پشت‌بام خانه بالایی محسوب می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: منازل به یکدیگر راه دارند و همه اهالی روستا به نوعی باهم فامیل هستند و دیوار و حصاری در این روستا وجود ندارد.

این کارشناس میراث فرهنگی بابیان اینکه در داخل روستا چند درخت کهن‌سال بلوط وجود دارد، ادامه می‌دهد: این درختان قبل از سکونت مردم در این روستا بوده و احتمالاً قدمت آن‌ها حدود ۴۰۰ سال بوده و ارتفاع آن‌ها بسیار بلند و قطور است.

بیرون آمدن محوطه‌ای تاریخی از دل‌سنگ تراشان

هر چند بخشی از شهرت سنگ‌تراشان به خاطر ساختار خانه‌های پلکانی آن است ولی در محافل علمی دنیا این روستا را با کشف یک محوطه پیش از تاریخ در سال ۸۳ می‌شناسند، جایی که عطا حسن پور به عنوان سرپرست تیم کاوش سرنخ‌های جدیدی از مهم‌ترین مکتب فلزکاری این دیار کشف کرد.

وی در گفتگو با مهر می گوید: در سال ۸۴ کاوش‌های باستان‌شناسی این منطقه آغاز شد و تا سال ۹۳ شش فصل مدام کاوش انجام گرفت که منجر به کشف دو هزار قطعه از مفرغ‌های اصلی لرستان و همچنین قطعات آهن، سفال و استخوان شد.

حسن پور ادامه می‌دهد: آخرین فصل کاوش نشان داد که این محوطه بقایای یک معبد پیش‌ازتاریخی مربوط به سه هزار سال پیش و مورداستفاده اهالی منطقه و عشایر کوچ رو بوده و برای عبادت به آن مراجعه می‌کرده‌اند.

این کارشناس میراث فرهنگی لرستان بابیان اینکه این معبد بر سر راه یکی از بزرگ‌ترین ایل راه‌های استان لرستان قرار دارد، می‌افزاید: در آخرین کاوش‌های ما یک سازه مدور «سنگ‌چین» و «خشک چین» به دست آمد و هر آنچه مفرغ از دل این محوطه تاریخی به دست آمد از درون این سنگ‌چین مدور پیدا شد.

روستایی که ثابت کرد سازندگان مفرغ مربوط به لرستان بوده‌اند

حسن‌پور بابیان اینکه اهمیت این محوطه تاریخی ازآن‌جهت بوده که برای اولین بار در طول تاریخ مفرغ‌های لرستانی و سبک لری از این محوطه به دست آمد، می‌گوید: هرچه که مفرغ در لرستان به‌دست‌آمده به جز محوطه تاریخی «سرخ دم» کوهدشت همه از طریق حفاری قاچاق به‌دست‌آمده است.

وی ادامه می‌دهد: در روستای سنگ تراشان ثابت شد که سازندگان مفرغ در لرستان زندگی می‌کرده اند.

جنگل و دریای ابری که دره تاریخی را فرامی‌گیرد

این کارشناس میراث فرهنگی بابیان اینکه همچنین جنگل‌های بسیار انبوه، چشم‌انداز بسیار زیبای دره پیرامون و پدیده نادر طبیعی دریا یا جنگل ابر که در فصل بهار و بعد از بارش باران عموماً رخ می‌دهد و همه دره کشور را به طول ۲۷ کیلومتر دربرمی گیرد ازجمله ویژگی‌های منحصربه‌فرد این روستا است، ادامه می‌دهد: همچنین ویژگی دیگر منطقه سنگ تراشان وجود دو آبشار بزرگ دائمی «وارک» و «نوژیان» و یک آبشار فصلی «اوتی» است.

حسن‌پور همچنین به گونه‌های جانوری این منطقه اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: زیستگاه عمده سنجاب کوهی نیز در منطقه سنگ تراشان بوده که اگر اول صبح و غروب به این منطقه بروی به‌وفور این سنجاب‌ها را در آن می‌توان مشاهده کرد.

کشف غاری «دست کند» با پله‌ها و تالارهای بزرگ

وی همچنین یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعی در دره کشور را غار باستانی و دست کند «اراز» عنوان کرده و می‌گوید: این غار یکی از غارهای دست کند در لرستان بوده که پله‌های زیادی داشته و چندین طبقه را به هم وصل و دو تالار بسیار بزرگ دارد.

این کارشناس میراث فرهنگی لرستان همچنین به وجود کوه‌های «هشتاد پهلو»، «توی»، «دوش سرخ» کوه بزرگ «جی لنگ» در ضلع جنوبی دره کشور اشاره‌کرده و یادآور می‌شود: همچنین در ضلع شمال دره کشور نیز کوه بزرگ «تاف»، «کوه کلا» و «اوتی» قرار دارد که این دره در پست‌ترین نقطه دارای ارتفاع حدود ۵۰۰ متر بوده و بلندترین ارتفاع آن نیز دو هزار و ۷۰۰ متر است.

کشف دو هزار شی تاریخی در سایت کاوش روستای سنگتراشان

مشاور استاندار لرستان در امور میراث فرهنگی در سخنانی با اشاره به اینکه روستای «سنگ تراشان» از روستاهای هدف گردشگری است، اظهار داشت: سنگ تراشان روستایی پلکانی است، در کنار آن یک سایت تاریخی وجود دارد و کاوشی در آنجا انجام شد و در دو تا سه مرحله حدود ۲ هزار قطعه شی تاریخی کشف شد.

سیروس ابراهیمی با تاکید بر اینکه سنگ تراشان یک روستای آیینی بوده و در تاریخ مورد توجه بوده است، یادآور شد: در سمت راست آن آبشار وارک و در سمت چپ آن آبشار نوژیان قرار دارد.

لزوم تعریض جاده دسترسی روستای سنگتراشان

وی با بیان اینکه این روستا می تواند یک مسیر طبیعت گردی هم باشد، تصریح کرد: مسیر و جاده دسترسی این روستا باریک است و باید تعریض شود.

مشاور استاندار لرستان در امور میراث فرهنگی با اشاره به لزوم نصب تابلوهای گردشگری در مسیر این روستا ادامه داد: سنگ تراشان می تواند مقصد گردشگری خیلی خوبی باشد؛  باید یک طرح مطالعاتی مشترک بین میراث فرهنگی و بنیاد مسکن در این خصوص تهیه شود و مدیریت امور نیز با دهیار باشد.

می شود با یکسری کارهای محلی و کار با مردم و راه اندازی خانه های بوم گردی و… گردشگری را در این روستاها رونق بخشید

استاندار لرستان نیز با اشاره به اینکه بخشی از بحث های مربوط به روستای سنگ تراشان به زیرساخت های مشترک این روستا و آبشارهای مسیر آن برمی گردد، گفت: اگر جاده این مسیر را درست کنیم، راه دسترسی به آبشارها نیز هموار می شود.

سید موسی خادمی با بیان اینکه کارهای مربوط به داخل روستا موارد خاصی نیست و می شود بدون هزینه خاصی آن ها را انجام داد، تصریح کرد: می شود با یکسری کارهای محلی و کار با مردم و راه اندازی خانه های بوم گردی و… گردشگری را در این روستاها رونق بخشید.

دهیاری می تواند بخشی از امور گردشگری را به عهده بگیرد

وی با تاکید بر اینکه دهیاری می تواند بخشی از این امور را به عهده بگیرد، افزود: بازارچه محلی برای عرضه محصولات اهالی روستا نیز باید راه اندازی شود.

استاندار لرستان با اشاره به اینکه باید ظرف شش ماه حداقل ۵ واحد بوم گردی در روستای سنگ تراشان ایجاد شود، گفت: هدایت فکری مردم روستا و ارائه کمک های تسهیلاتی را باید در دستور کار قرار دهیم.

بازنگری طرح هادی روستا با رویکرد گردشگری

مسعود رضایی مدیرکل بنیاد مسکن لرستان در سخنانی با اشاره به ظرفیت های روستای سنگ تراشان در حوزه گردشگری گفت: پیش از این نیز طرحی برای این روستا تهیه شده بود و در حال حاضر بازنگری طرح آن با رویکرد گردشگری در دستور کار است.

وی یادآور شد: در بحث بهسازی روستا اقدام خواهد شد و امکان پرداخت تسهیلات در این حوزه نیز وجود دارد.

احمد مرادپور معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری لرستان با اشاره به اینکه بافت روستای «سنگ تراشان» از سنگ و گل است، اظهار داشت: در طرحی که تهیه می شود باید این موضوع لحاظ شود و اجازه ندهیم ساختمان های جدید را به شکل امروزی بسازند؛ بلکه همه باید سنگی باشند ولی نکات مهندسی و ایمنی نیز رعایت شود.

به هر روی، روستاهای هدف گردشگری طی سال های اخیر مورد توجه ویژه قرار گرفته اند تا ضمن توسعه صنعت گردشگری در کشور، معیشت روستاییان تقویت شود و هر روستا بتواند چرخ بخشی از اقتصاد درون زای ایران اسلامی را بچرخاند؛ تحقق این امر مستلزم ایجاد زیرساخت های گردشگری است که متاسفانه در لرستان با وجود روستاهای با ظرفیت بالای گردشگری این امر مهم مغفول مانده است. «سنگتراشان» حالا قدم های نخست خود را برای حضور در صنعت گردشگری برمی دارد تا به عنوان الگویی از روستاهای هدف گردشگری در این استان مطرح شود.