بحران گردشگری و انتقاد از ۳ وزارتخانه
به گزارش خبرگزاری تاریخ ما، کوچ بزرگ متخصصان گردشگری، وام‌های حمایتی که به بدهکاری کلان گردشگری تبدیل شده، دخالت‌های بخش دولتی در امور بخش خصوصی، واگذاری مسؤولیت نمایشگاه‌های خارجی با دستور حاکمیتی، ماجرای مقاومت بدنه وزارت خارجه با لغو ویزای ایران برای عمان و بی‌توجهی به گردشگری از جمله مباحث و دغدغه‌هایی بود که فعالان گردشگری در گفت‌وگویی حدودا پنج‌ساعته در کلاب‌هاوس، با حضور تعدادی از رؤسای تشکل‌های خصوصی به بحث گذاشتند. در این گفت‌وگوی چالشی، مدیرعامل کانون جهانگردی و اتومبیلرانی به نوعی تنها مدیر دولتی حاضر بود که خود نیز نسبت به بی‌توجهی‌های حاکمیت به موضوع گردشگری انتقاد کرد.
امیدوارم یک رفت و روب اساسی انجام دهیم
حرمت‌الله رفیعی ـ رییس هیأت مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران ـ در این گفت‌وگو که با موضوع «کوچ شغلی متخصصان گردشگری» برگزار شد، تخمینی گفت: مجموع نیروی انسانی که مستقیم در گردشگری شاغل است احتمالا به بیش از ۱۲۰ هزار نفر برسد که اکنون نیمی از آن‌ها از صنعت گردشگری خارج شده‌اند. ما بیشتر از ۵۰ درصد نیروی شاغل مستقیم و غیرمستقیم در این صنعت را از دست داده‌ایم که بازگرداندن آن‌ها سخت خواهد بود. تقاضای ما این است که اجازه دهند بخش خصوصی کار کند. تشکل‌های خصوصی هم باید توجه کنند تا ید واحد نشوند نمی‌توانند کاری را از پیش ببرند.
او ادامه داد: گردشگری لطمه بزرگی خورده، در همه دنیا از آن حمایت شده است، ولی اینجا پای این صنعت را گرفته‌ایم و کشان‌کشان می‌بریم که زخم دیگری به آن وارد شود.
رفیعی همچنین از ورود و نفوذ بخش‌های غیرمرتبط به حوزه گردشگری انتقاد کرد و با اشاره به توافق وزارت امور خارجه و وزارت بهداشت برای برخورد انحصاری در صدرو ویزای ایران و محدود کردن آن فقط به بیماران خارجی، اظهار کرد: صدور ویزای توریستی بیشتر از یک سال است که متوقف شده و درحال حاضر ویزا فقط برای شرکت‌های تسهیل‌گر وزارت بهداشت صادر می‌شود. بررسی کنید افرادی که ویزای درمانی ایران را درخواست کرده‌اند، برای چه به ایران آمده‌اند. امیدوارم روزی در محکمه‌ای پاسخگو باشند.
آیا همه آن دغدغه‌هایی که وزارت بهداشت برای بیمار خارجی دارد و از قبل تا بعد از سفر، وضعیت او را رصد می‌کند، برای بیمار ایرانی هم دارد؟ وی اضافه کرد: به بهانه نام‌های مختلفی که روی گردشگری گذاشته‌اند، همه دستگاه‌ها وارد این حوزه شده‌اند؛ از وزارت ورزش گرفته تا بهداشت. هر گردشگری که به ایران می‌آید قطعا برای سلامت روان خود سفر کرده، پس یعنی کار آن را باید وزارت بهداشت انجام دهد!؟ این دخالت‌ها مخل درآمد اقتصادی گردشگری و معضلی برای ما شده است.
او با اشاره به اظهارات رییس اداره گردشگری سلامت وزارت بهداشت در همایش دانشگاه امام صادق درباره فرایند جذب بیمار خارجی، اظهار کرد: آیا همه آن دغدغه‌هایی که وزارت بهداشت برای بیمار خارجی دارد و از قبل تا بعد از سفر، وضعیت او را رصد می‌کند، برای بیمار ایرانی هم دارد؟
رفیعی مدعی شد: شواهد و گزارش‌ها نشان می‌دهد این وزارتخانه بیشتر دنبال کسب‌وکار و منافع مادی خود است.
او عملکرد معاونت گردشگری در دوران کرونا را نیز به نقد کشید و بیان کرد: به نظرم این معاونت دغدغه‌ای برای کار ندارد و اتفاقا دنبال آینده کاری خود با پایان عمر دولت است. متاسفانه در این دوران سخت، به اندازه ارزنی به گردشگری کمک نشده است. چه حمایتی کردند؟ چه وامی دادند؟ همه بدهکارتر شده‌اند. از اول هم گفته بودم که این وام عده‌ای سودجو را پروار می‌کند. قبول داریم که متولی توان حمایت ندارد. به هر حال، باید این یکی دو ماه را صبر کنیم و امیدواریم جاروی خوبی دستمان باشد تا بعد یک رفت و روب اساسی انجام دهیم.
او سپس با این شعر که «گوش اگر گوش تو و ناله اگر ناله من/ آنچه البته به جایی نرسد فریاد است»، گفت: ما نباید از دولت خواهش کنیم که به گردشگری کمک کند، بخش خصوصی باید دستور بدهد، با استدعا کار پیش نمی‌رود. تا بخش خصوصی به این نتجیه نرسد که ولی نعمت گردشگری است، وضع تغییر نمی‌کند و همه وزارتخانه‌ها برای ما تصمیم می‌گیرند.
بی‌توجهی حاکمیت به گردشگری
حسین اربابی ـ مدیرعامل کانون جهانگردی و اتومبیلرانی ـ که جزو مجموعه‌های اقماری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به شمار می‌آید، در دفاع از عملکرد این وزارتخانه در دوران کرونا با بیان این‌که هر کاری از دست این وزیر میراث فرهنگی و گردشگری برآمده انجام داده است، مشکل را متوجه بی‌توجهی حاکمیت به صنعت گردشگری دانست و با ذکر یک مثال گفت: زمانی که می‌خواستیم ویزای ایران را برای عمان لغو کنیم، به شدت با بدنه وزارت امور خارجه درگیر بودیم، چون اعتقادی به این کار نداشت و عاقبت آقای ظریف و مونسان پشت درهای بسته، تفاهم‌نامه لغو ویزای ایران برای عمان را امضا کردند.
او ادامه داد: تجربه ما نشان می‌دهد در مجموعه حاکمیتی هیچ اولویتی برای گردشگری وجود ندارد. همه می‌دانند کسب و کار گردشگری خراب است، اما آیا سازمان تامین اجتماعی از حق بیمه کارمندان می‌گذرد؟ وقتی گفته می‌شود تعطیل کنید آیا دولت حاضر است درآمد بخش تعطیل گردشگری را تامین کند؟ واقعیت این است که اهمیتی ندارد. زمانی در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی متوجه شدیم همه دستگاه‌ها از صندوق توسعه ملی برداشت می‌کنند، ما هم گزارشی در حوزه خود تهیه کردیم و گفتیم اگر یک میلیارد یورو در این صنعت تزریق شود بسیاری از مشکلات را می‌توان حل کرد، اما آن درخواست ما در پیچ و خم آب و برق و نان گم شد. وقتی برنامه ششم توسعه را آماده کردند، هیچ اثری از گردشگری نبود، با کمک یکسری دلسوز صنعت گردشگری، چند ماده به این سند اضافه شد.
زمانی که می‌خواستیم ویزای ایران را برای عمان لغو کنیم، به شدت با بدنه وزارت امور خارجه درگیر بودیم، چون اعتقادی به این کار نداشت و عاقبت آقای ظریف و مونسان پشت درهای بسته، تفاهم‌نامه لغو ویزای ایران برای عمان را امضا کردنداربابی نقد ظریفی هم به بخش خصوصی کرد و افزود: این بخش تنها است. وزارت میراث فرهنگی و گردشگری، دولت است، یک گردشگر هم وارد نکرده. ما حلقه مفقوده داریم، با این حال فکر می‌کنیم سیاست‌مان عالی بوده است. این حلقه مفقوده در ارتباط با بخش خصوصی است. اعتقادم بر این است که سیستم معیوب است و بخش خصوصی از آنچه هست باید قوی‌تر شود تا بر دولت غالب شود. بخش خصوصی گردشگری باید رشد کند.
رفیعی ـ رییس هیأت مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی ایران ـ در ادامه این اظهارات که با واکنش تند فعالان بخش خصوصی حاضر در این گفت‌وگو مواجه شد، گفت: دولت اجازه نمی‌دهد بخش خصوصی بلند شود. همه گرفتاری ما از این است. پای ما را گرفته‌اند و اجازه نمی‌دهند بلند شویم. یک جا را درست می‌کنیم، در جای دیگر سنگ می‌اندازند. همین دولت که به بخش خصوصی انتقاد می‌کند چرا بیشتر گردشگر از کشور خارج می‌کند، مگر خودش مجوزهای آژانس‌ها را نداده است؟ خودش ۹۹.۵ درصد آژانس‌ها را خروجی کار کرده و نیم درصد را ورودی کار کرده است، حالا که سه‌هزار آژانس بنا به سیاست غلط بخش دولتی، در گردشگری خروجی فعال شده‌اند، ایراد می‌گیرد. دولت عامل این اتفاق بوده، نه بخش خصوصی.
اربابی هم در پاسخ گفت: اصلا همین پافشاری و مطالبه‌گری بخش خصوصی باعث شده وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بخشنامه مربوط به صدور مجوز را اصلاح کند و فرآیند صدور مجوز آژانس را تغییر دهد. وقتی مطالبه از سوی بخش خصوصی قوی باشد، دولت در مقابل مجبور به سر خم کردن است.
رفیعی به این اقدام هم اعتراض کرد و سوال پرسید بخش خصوصی کجای تدوین چنین بخشنامه‌ای بوده است، و در ادامه گفت: زمانی که برنامه گردشگری را به مجلس دادند، این نمایندگان مجلس بودند که به بخش خصوصی خبر دادند. آن برنامه از نظر ما هیچ ارزشی ندارد، وقتی در تدوین آن هیچ نظری از ما گرفته نشده است.
ـ نیز در ادامه درباره دخالت دولت در گردشگری، گفت: زمانی برگزاری نمایشگاه‌های خارجی بین کانون جهانگردی و اتومبیلرانی و این جامعه تقسیم مسؤولیت شده بود، اما چرا سال ۹۸ با زور و دستور حاکمیتی همان چند نمایشگاه را از ما گرفتند و به یک شرکت دیگر دادند، نمایشگاه هم برگزار نشد و پول آژانس‌ها را هم بعد از دو سال هنوز برنگردانده‌اند. این همان دخالتی است که پای ما را گرفته.
بعد از ۴۰ سال چه پیش‌بینی‌هایی برای مدیریت بحران شده؟
سهراب شرفی از اتاق بازرگانی استان فارس نیز گفت: بخش خصوصی به اندازه‌ای که قوانین اجازه داده، سرمایه‌گذاری کرده است. این وزارتخانه است که از ابزار و دانش باید استفاده کند. وزارتخانه‌ای که نمی‌داند چگونه از ابزار موجود استفاده کند، وجودش چه معنایی دارد؟ وزارتخانه باید در بدنه دولت قدرت داشته باشد که جریان را هدایت کند. این وزارتخانه که تازه متولد شده و گرفتار پیچیدگی‌های چند ده ساله نیست، از آن انتظار می‌رود در مجلس با قدرت و شهرت بیشتری حضور پیدا کند و بتواند صنایع دیگر را متقاعد کند که روی گردشگری تاثیر بگذارند.
او استراتژی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی را زیر سوال برد و افزود: از زمانی که سازمان به وزارت تبدیل شده هیچ برنامه و استراتژی توسعه‌ای نداشته و تحولی ایجاد نکرده است. اگر ۵۰ درصد آن نگاهی که در ترکیه و مالزی به گردشگری دارند، در ایران وجود داشت وضع ما این‌گونه نبود و این صنعتِ ارزشمند به کما نمی‌رفت.
محمدرضا اکبری ـ کارشناس ارشد و پژوهشگر گردشگری ـ نیز این سوال را پرسید که بعد از گذشت ۴۰ سال چه پیش‌بینی‌هایی برای مدیریت بحران در گردشگری شده است، و در ادامه گفت: با این‌که سند راهبردی توسعه گردشگری اوایل همه‌گیری کرونا تصویب شد، ولی متاسفانه در آن، برنامه‌ای برای مدیریت بحران درنظر گرفته نشده است، چه از جانب بخش خصوصی و دولتی. ما سال‌هاست در حوزه گردشگری کار می‌کنیم و همیشه نقد کرده‌ایم حالا باید راه‌کاری برای خروج از بحران داشته باشیم.
آقای نمکی مسؤول دفاع از گردشگری نیست. این موضوع به ما برمی‌گردد، تا کنون به کجا برنامه داده‌ایم و حقانیت خود را چگونه اثبات کرده‌ایم که اگر مردم سفر بروند به مشکل برنمی‌خوریماو درباره مطالبه بخش خصوصی برای مذاکره با ستاد ملی کرونا با هدف تغییر سیاست‌ها، اظهار کرد: وظیفه وزیر بهداشت دفاع از بهداشت کشور است، آقای نمکی مسؤول دفاع از گردشگری نیست. این موضوع به ما برمی‌گردد که تا کنون به کجا برنامه داده‌ایم و حقانیت خود را چگونه اثبات کرده‌ایم که اگر مردم سفر بروند به مشکل برنمی‌خوریم. اگر برنامه داشتیم می‌توانستیم آن‌ها را قانع کنیم.
محمدرضا پوینده، مدیرعامل گروه هتل‌های ایرانگردی و جهانگردی متعلق به سازمان تامین اجتماعی نیز درباره تعطیلی و بیکاری گسترده در گردشگری، اظهار کرد: وزارت بهداشت تصویر درستی از گردشگری ندارد، چرا سایر صنایع شاهد تعطیلی‌های گسترده نبودند، چون در سطح حاکمیت و دولت جایگاه تعریف‌شده‌ای دارند که حتی وزارت بهداشت هم نمی‌تواند مانع آن‌ها شود.
او همچنین تبلیغات و بازاریابی گردشگری را نقطه صفر دانست و با طرح این سوال که در دوران کرونا، کدام دستگاه چه بازاریابی‌ای داشته است، گفت: بازاریابی گردشگری به حضور چند نمایشگاه خارجی و شرکت انحصاری ۱۰۰ آژانس واردکننده توریست محدود شده است. گردشگری باید به گفتمان ملی تبدیل شود.
پورفرج، رییس هیأت مدیره جامعه تورگردانان ایران در پاسخ به این اظهارنظر گفت: ما سالی ۱۱ نمایشگاه خارجی می‌رویم که پول آن را خودمان می‌دهیم. دو سال پیش وزیر میراث فرهنگی و گردشگری گفت پول زمین را می‌دهد و ما غرفه را برپا کنیم. وقتی نمایشگاه برگزار شد و هزینه صرف‌شده را مطالبه کردیم، پول را ندادند. بازاریابی گردشگری وسیع‌تر از نمایشگاه است. بعضی از آژانس‌ها سالی ۲۰ سفر می‌روند تا شرکت خارجی را ببینند و گفت‌وگو کنند. نمایشگاه فقط یکی از ابزارهای کار ما است. بخش دولتی این را بداند، نمایشگاه ابزار خوبی برای بازاریابی گردشگری است. آیا در آلمان همه ۲۰۰ کشور که در نمایشگاه شرکت می‌کنند، اشتباه کرده‌اند و فقط ما درست فکر می‌کنیم که حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی را زیر سوال می‌بریم!؟
خروج ۹۰ درصد راننده‌ها از صنعت گردشگری
حسین بهرامی، مدیر یک شرکت خدمات حمل و نقل توریستی هم با اشاره به موضوع این گفت‌وگو، اظهار کرد: از یک سال پیش، ۹۰ درصد نیروهای شاغل در بخش حمل و نقل گردشگری تغییر حرفه داده‌اند، وامی هم به این بخش تعلق نگرفته است. بیشتر ماشین‌ها هم اقساطی بودند که فقط سه ماه تعویق در پرداخت وام داشتند. این صنف که یادی هم از آن نمی‌شود، با همه زحمتی که برای آموزش راننده‌های ترمینالی آن کشیده بودیم، از بین رفته است.
سهند عقدایی، عضو جامعه تورگردانان نیز با اشاره به دغدغه جهانی برای افزایش حجم تقاضای سفر در سال ۲۰۲۲، گفت: محرومیت مردم از سفر به مدت دو سال، واکسیناسیون و بازگشت به برجام، مجموعه عواملی است که احتمال افزایش تقاضا برای سفر به ایران را در ماه‌های ابتدایی سال ۲۰۲۲ مطرح کرده و به تبع آن، این نگرانی وجود دارد که با بی‌برنامگی اتفاقات سال ۹۲ تکرار نشود، که قیمت هتل‌ها با سرازیر شدن گردشگران به ایران، یکباره افزایش چشمگیری پیدا کند و از سوی دیگر، با کمبود زنجیره تأمین خدمات مواجه شویم. باید از حالا فکری برای آینده داشته باشیم.
همچنین علیرضا رییسی ـ عضو جامعه هتلداران اصفهان ـ نگاهی داشت به محدودیت‌هایی که در این استان بر اثر تصمیم‌های سلیقه‌ای اعمال شده است و گفت: با این‌که هتل‌ها در یک سال گذشته پروتکل‌ها را به‌درستی رعایت کردند و حتی کارت ایمنی تهیه شده، ولی متاسفانه اداره بهداشت با سیستم گردشگری جنگ دارد. از طرفی، اقساط وام‌ها که امهال نشد، مشکلات عدیده‌ای را به وجود آورده است. اداره برق هم اگر یک ماه پول نگیرد، سریع برق هتل را قطع می‌کند. حمایت‌ها فقط در حد شعار بوده است.
اقساط وام که امهال نشد، پول برق را هم ندهیم سریع برق را قطع می‌کند. چه حمایتی شده؟ فقط در حد شعار بودهامیرمسعود لوافان، عضو دیگر جامعه هتلداران اصفهان نیز این سوال را مطرح کرد که بعد از کوچ متخصصان گردشگری چه اتفاقی خواهد افتاد و پروژه‌هایی که در پایه متوقف شده چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد، و در ادامه گفت: وزیری که در آینده می‌آید لطف کند کاری با تشکل‌های خصوصی گردشگری نداشته باشد و اجازه دهد کار کنیم.
او با اشاره به توقف آموزش‌ها به‌ویژه در هتل‌ها همزمان با شیوع ویروس کرونا و کاهش تقاضا برای تحصیل در رشته‌های دانشگاهی گردشگری ادامه داد: واکسن برای گردشگری خیلی مهم است و مشاغل این حوزه باید در اولویت قرار گیرند. چرا کارشناسِ هتل نباید واکسن بزند اما همان نیرو وقتی به کارخانه کنسروسازی می‌رود، واکسن می‌زند. وقتی همکاران ما می‌بینند در این حوزه آینده‌ای نیست، برای خروج از آن تردید نمی‌کنند.
محمدابراهیم لاریجانی ـ مدیرکل اسبق دفتر بازاریابی و تبلیغات گردشگری ـ هم درباره خروج نیروهای متخصص از گردشگری، گفت: شنیده‌ام برخی از نیروها در املاک مسکن مشغول شده‌اند و کسی را که طعم پول املاک را چشیده باشد مگر می‌شود به گردشگری برگرداند؟
او همچنین خواست درباره افرادی که در بخش دولتی مانع فعالیت بخش خصوصی شده‌اند شفاف‌تر صحبت شود و گفت: بخش خصوصی از یک طرف از حمایت‌های دولت تشکر می‌کند و از طرف دیگر آن را عامل نفاق می‌داند. شفاف بگوید آن‌هایی که دست و پای این بخش را بسته‌اند چه کسانی هستند.
فرید جواهرزاده، رییس انجمن علمی طبیعت‌گردی ایران و دکترای اقتصاد گردشگری نیز گفت: وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در موضوع کرونا بسیار منفعل عمل کرد، اما تشکل‌ها چه کار شایسته‌ای انجام دادند؟ در تشکل‌ها یک‌دستی و یک‌صدایی نداشتیم. چرا وقتی وام حمایتی کرونا را دادند با علم به مشکلات بعد، بنگاه‌ها زیر بار آن تسهیلات رفتند و مقاومت نکردند؟
او درباره پیشنهاد انتخاب وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی توسط بخش خصوصی، بیان کرد: وزیر گردشگری باید از حالت شعاری خارج شود. تا وقتی گردشگری برای دولت دغدغه و اولویت نیست، وزیر چه از بیرون و یا دورن باشد، فرقی نمی‌کند.
عطا فرزام از فعالان گردشگری هم درخواست کرد انتظاری از بخش دولتی نداشته باشند و روی آینده متمرکز شوند، چرا که مذاکرات برجام، تغییراتی را در حجم تقاضای سفر به ایران ایجاد کرده است. او گفت: باید آمادگی پذیرش را پیدا کنیم. جدی فکر کنیم اگر با رشد زیاد گردشگر مواجه شدیم چه کنیم؟ اگر همان اتفاق برجام در سال ۹۲ دوباره تکرار شود چه برنامه‌ای داریم؟
همچنین هومر برقانی، نماینده بازاریابی وازت گردشگری تایلند در ایران پیشنهاد کرد روی ظرفیت گردشگری ایران بیشتر کار شود، در شرایطی که از دولت نمی‌توان انتظار حمایت و کمک داشت، همان‌طور که در چهار دهه اخیر کاری برای این صنعت نکرده است. بخش خصوصی فکری به حال گردشگری کند.
پیشنهاد استفاده از سهمیه ویزای تجاری در شرایط توقف صدور ویزای توریستی برای برگزاری تورهای آشناسازی، خلاء آمار نیروی شاغل در گردشگری که سنجش اثر اقتصادی این صنعت را بی‌اعتبار کرده است، برنامه بخش خصوصی برای واکسیناسیون نیروی انسانی شاغل در این حوزه خارج از برنامه دولت، دستمزد راهنمایان و تلاش برای انتخاب وزیر میراث فرهنگی و گردشگری در کابینه بعدی توسط بخش خصوصی، از دیگر پیشنهادها و مباحثی بود که از سوی دیگر فعالان گردشگری مطرح شد.
پایان خبر / تاریخ ما