مروری بر بیش از سه دهه فعالیت قضایی آیت الله رئیسی

به گزارش خبرنگار «تاریخ ما»، آیت الله دکتر سید ابراهیم رئیسی در آذرماه سال ۱۳۳۹ هجری شمسی در خانواده‌ای روحانی در شهر مشهد و در محله نوغان دیده به جهان گشود. پدر و مادر ایشان از سلاله سادات حسینی هستند و نسبتش از هر دو طرف به حضرت زید بن علی بن الحسین (ع) می‌رسد. او در ۵ سالگی پدر خود را که از روحانیون مشهد بود از دست داد.

ایشان تحصیلات ابتدایی را در مدرسه جوادیه گذرانده و تحصیل در علوم حوزوی را در مدرسه نواب و سپس در مدرسه آیت الله موسوی‌نژاد شروع نمود. در سال ۱۳۵۴ جهت ادامه تحصیلات به دوز علمیة قم، مدرسه آیت الله بروجردی رفت و مدتی نیز در مدرسه‌ای که با مدیریت آیت الله پسندیده و در واقع با نظر امام خمینی (ره) اداره می‌شد، اشتغال به تحصیل داشت.

آیت الله رئیسی در حوزه علمیة قم، اصول فقه را نزد آیت الله مروی، لمعتان را محضر آیت‌الله فاضل هرندی، رسائل را نزد آیت‌الله موسوی تهرانی، مکاسب محرمش را خدمت آیت الله دو زد وزانی، کتاب البیع مکاسب را نزد آیت‌الله خزعلی، خیارات مکاسب را نزد آیت الله ستوده و آیت‌الله طاهری خرم‌آبادی و کفایه را خدمت آیت‌الله سید علی محقق داماد، تفسیر قرآن کریم را نزد آیت الله مشکینی و آیت الله خزعلی، شرح منظومه و فلسفه را نزد آیت‌الله احمد بهشتی و دوره شناخت را نزد آیت الله مطهری و نهج البلاغه را محضر آیت الله نوری همدانی آموخت.

وی از درس خارج اصول آیت الله سید محمدحسن مرعشی شوشتری و آیت الله هاشمی شاهرودی و خارج فقه آیت الله آقا مجتبی تهرانی و آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انفلاب استفاده کرده است علاوه بر این ایشان با اتمام دوره سطح حوزه توانست به دوره کارشناسی ارشد رشته حقوق خصوصی راه یافته و پس از دفاع از پایان نامه خویش با عنوان «ارث بلا وارث» در سال تحصیلی ۱۳۸۰ با قبولی در کنکور دکترای مدرسه عالی شهید مطهری در رشته فقه و حقوق خصوصی ادامه تحصیل دهد.

آیت الله رئیسی با تکمیل تحقیقات خود در حوزه فقه و حقوق، موفق به اخذ مدرک عالی‌ترین سطح آموزشی حوزه (سطح چهار) شد و در نهایت رساله دکترای خود را با عنوان «تعارض اصل و ظاهر در فقه و حقوق» دفاع نمود.

دکتر رئیسی بدنبال هتک حرمت امام خمینی (ره) در روزنامه اطلاعات و آغاز حرکت‌های مردمی، در اجتماعات اعتراضی که مبدأ اغلب آنها مدرسه آیت الله بروجردی (مدرسه خان) بود، شرکت داشته و در قالب هسته‌ای از طلاب انقلابی فعالیت می‌نمود. وی در این دوران فعالیت‌های مبارزاتی خود را در قالب ارتباط برقرار کردن با علمای انقلابی که از زندان ازاد شده بودند و یا در تبعید به سر می‌بردند پی گرفت.

همچنین در تجمعاتی مثل تحصن علما و روحانیون در دانشگاه تهران، شرکت داشت.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در دوره تربیتی خاصی که مرحوم شهید بهشتی جهت کادرسازی برای تأمین نیازهای مدیریتی نظام اسلامی برگزار می‌نمود، شرکت داشت.

وی به دنبال شورش‌های مارکسیستی و ایجاد مشکلات متنوع در شهر مسجد سلیمان، جهت شرکت در فعالیت‌های فرهنگی همراه با گروهی از طلاب عازم آن منطقه شد. پس از بازگشت از مسجد سلیمان، مجموعه سیاسی-عقیدتی پادگان آموزشی صفر- دو در شاهرود را تأسیس و برای مدت کوتاهی آن را اداره کرد.

ورود آیت الله رئیسی به عرصه مدیریت از سال ۱۳۵۹ و با حضور در جایگاه دادیاری شهرستان کرج آغاز شد و پس از چندی با حکم شهید آیت الله قدوسی، به سمت دادستان کرج منصوب شد. موفقیت ایشان در ساماندهی وضعیت پیچیده این شهر موجب شد تا پس از دو سال خدمت در این جایگاه مهم (در سالهای ۱۳۵۹،۱۳۶۰) ایشان در سال ۱۳۶۱ همزمان با دادستانی کرج مسؤولیت دادستانی شهر همدان را نیز عهده دار شود. حضور همزمان ایشان در این دو مسؤولیت برای مدتی ادامه یافت تا آنکه به عنوان دادستان استان همدان معرفی شد و از سال ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۳ به مدت سه سال در این سمت خدمت نمود.

آیت الله رئیسی در سال ۱۳۶۴ به عنوان جانشین دادستان انقلاب تهران منصوب شد و به این ترتیب، دوره مدیریت قضائی ایشان در تهران آغاز شد سپس ایشان مورد توجه حضرت امام خمینی (ره) قرار گرفت و احکام ویژه و مستقیمی را برای رسیدگی به مشکلات اجتماعی در برخی استان‌ها از جمله لرستان، کرمانشاه و سمنان از بنیانگذار انقلاب اسلامی دریافت کرد که این احکام در صحیفه امام ثبت شده است.

بعد از رحلت امام (ره) رئیسی با حکم رئیس قوه قضائیه به سمت دادستان تهران منصوب شد و از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۳ به مدت پنج سال این مسئولیت را برعهده داشت. ایشان از سال ۱۳۷۳ به ریاست سازمان بازرسی کل کشور منصوب شد که خدمت ایشان در این سمت تا سال ۱۳۸۳ ادامه یافت.

تحولات ایجاد شده در حوزه نظارت بر دستگاه‌های اداری مربوط به این دوره است که همزمان با روی کار آمدن دولت ششم و هفتم می‌باشد.

رئیسی از سال ۱۳۸۳ تا سال ۱۳۹۳، به مدت ده سال معاون اول قوه قضائیه بوده و از سال ۱۳۹۳ تا اواخر سال ۱۳۹۴ نیز مسئولیت دادستانی کل کشور را برعهده داشته است همچنین ایشان از سال ۱۳۹۱ تا کنون با حکم مقام معظم رهبری به عنوان دادستان کل ویژه روحانیت می‌باشد.

او در ۱۷ اسفند ۹۴، با حکم مقام معظم رهبری عهده دار تولیت آستان قدس رضوی علیه السلام شده و تا کنون نیز مفتخر به خدمت در آن آستان رفیع است.

گفتنی است در سال ۱۳۷۶، ایشان به پیشنهاد برخی اعضای مؤثر جامعه روحانیت مبارز از جمله آیت الله مهدوی کنی و تصویب شورای مرکزی جامعه روحانیت به عضویت در آن شورا در آمد.

آیت الله رئیسی در سال ۱۳۸۵، از طرف جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و جامعة روحانیت مبارز و به توصیة نخبگان استان خراسان جنوبی برای عضویت در چهارمین دوره مجلس خبرگان رهبری خود را در معرض انتخاب مردم شریف ان دیار قرار داد و با نظر مثبت بیش از ۸۰ درصد مردم این استان وارد مجلس خبرگان شد. دو سال پس از حضور در این مجلس با رأی خبرگان ملت به عنوان عضو هیأت رئیسه انتخاب و عضویت ایشان در این جایگاه تا اتمام دوره چهارم با رأی نمایندگان محترم مجلس خبرگان تمدید شد.

همچنین ایشان در دوره پنجم مجلس خبرگان رهبری نیز با کسب اکثریت قاطع آرا برای دومین بار به عنوان نمایندة مردم شریف خراسان جنوبی برگزیده شد و عضویت ایشان در هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری همچنان ادامه دارد.

آیت الله رئیسی علاوه بر مسؤولیت های کلان کشوری، بنا به توصیه مکرر آیت الله مهدوی کنی و آیت الله حاج آقا مجتبی تهرانی مبنی بر حفظ ارتباط درسی خود با طلاب، از سال ۸۰ تا کنون به عنوان مدرس در مدارس علمیه تهران از جمله مدارس مجد، امیرالمومنین علیه السلام، امام حسین علیه السلام و مروی به تدریس دروس سطوح عالی: رسائل و مکاسب، کفایتین و درس خارجه فقه (قواعد فقهیه) مشغول بوده‌اند ایشان بعد از انتقال به مشهد مقدس از ابتدای سال تحصیلی ۱۳۹۵ در مدرسه عالی نواب مشهد و پس از ان در مدرسه علمیه ۲ درب حرم مطهر تدریس در موضوع «فقه وقف» را آغاز کرد و طی دو سال تحصیلی موضوع وقف و نذر را به صورت کامل تدریس نمود و در ادامه (سال تحصیلی ۹۷) درس خارج فقه با موضوع امر به معروف و نهی از منکر را شرع کرد که مورد استقبال باشکوه فضلا حوزه علمیه مشهد نیز قرار گرفت تا کنون یک دوره از درس‌ها حوزوی ایشان در زمینه قواعد فقه در قالب سه جلد کتاب با عنوان قواعد فقه عبادی قواعد فقه قضائی و قواعد فقه اقتصادی به رشته تحریر درآمده است و کتاب وقف و امر به معروف و نهی از منکر ایشان نیز که طی سه سال اخیر در حوزه علمیه مشهد تدریس کرده‌اند در حال تدوین می‌باشد.

رئیسی علاوه بر این در دانشگاه نیز در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه امام صادق (علیه السلام) و دانشگاه شهید مطهری و دانشگاه آزاد اسلامی به تدریس دروس تخصصی فقه قضا، فقه اقتصاد، اصول فقه و قانون مدنی پرداخته است.

خلاصه سوابق آیت الله ابراهیم رئیسی

تحصیلات حوزوی

حوزه‌ی علمیه مشهد، دوره مقدمات، درمدرسه نواب و مدرسه آیت الله موسوی نژاد.

حوزه‌ی علمیه قم، سطوح متوسطه و عالیه، درمحضر حضرات آیات مروی، فاضل هرندی، موسوی تهرانی، دوزدوزانی، ستوده، خزعلی، طاهری خرم آبادی و محقق داماد، تفسیر قرآن نزد آیت الله مشکینی و ایت الله خزعلی، فلسفه در محضر حضرات آیات احمد بهشتی، شهید مطهری و نهج البلاغه در محضر آیت الله العظمی نوری همدانی

حوزه‌ی علمیه تهران، خارج فقه و اصول، در محضر آیات عظام سید محمد حسن مرعشی شوشتری، سید محمود هاشمی شاهرودی، آقا مجتبی تهرانی و مقام معظم رهبری مدظله العالی.

تحصیلات دانشگاهی

-مدرسه (دانشگاه) عالی شهید مطهری، کارشناسی ارشد حقوق خصوصی.

-مدرسه (دانشگاه) عالی شهید مطهری، دکترای فقه و حقوق خصوصی.

(پذیرش سال ۱۳۸۰ با قبولی در کنکور و در نهایت فارغ التحصیل با دفاع از رساله‌ی دکتری باعنوان تعارض اصل و ظاهر در فقه و حقوق)

تدریس:

-حوزه علمیه تهران، رسائل، مکاسب، کفایتین (سطوح عالیه) در مدارس مجد، امیرالمومنین (ع) و امام حسین (ع)، و قواعد فقهیه (درس خارج) درمدرسه مروی.

-حوزه علمیه مشهد، تدریس درس خارج در موضوعات، وقف، نذر، امر به معروف و نهی از منکر.

-دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی، تدریس دروس تخصصی فقه قضا، فقه اقتصاد، اصول فقه، و حقوق مدنی در دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری در دانشگاه‌های امام صادق (ع) شهید مطهری و آزاد اسلامی.

تألیفات:

کتب منتشر شده:

۱- قواعد فقه (بخش قضائی) تقریرات درس خارج خارج قواعد فقه.

۲- قواعد فقه (بخش عبادی) تقریرات درس خارج خارج قواعد فقه.

۳- ارث بلا وارث در فقه و حقوق (پایان نامه دوره کارشناسی ارشد).

۴- تعارض اصل و ظاهر در فقه و حقوق (رساله‌ی دوره‌ی دکتری)

کتب در دست انتشار:

۱- سیر تحول نظارت و بازرسی.

۲- کتاب الوقف .

۳- کتاب الامر بالمعروف و النهی عن المنکر.

سوابق قضائی:

۱. دادیار دادسرای کرج سال ۱۳۵۹.

۲. دادستان کرج، ۱۳۶۰.

۳. دادستان استان همدان، ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۳.

۴. جانشین دادستان تهران، ۱۳۶۴.

۵. دادستان تهران، ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۳.

۶. رئیس سازمان بازرسی کل کشور، ۱۳۷۳ تا ۱۳۸۳.

۷. معاون اول قوه‌ی قضائیه، ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۳.

۸. دادستان کل کشور، ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۴.

۹. دادستان کل ویژه روحانیت از سال ۱۳۹۱.

مسئولیت‌های اجرایی و نظارتی:

تولیت آستان قدس رضوی، از ۱۷ اسفنده ۱۳۹۴.

نماینده مجلس خبرگان رهبری از استان خراسان جنوبی دوره چهارم و پنجم (دوره فعلی).

عضو هیأت رئیسه مجلس خبرگان رهبری (دوره چهارم و پنجم).

عضو شورای عالی فضای مجازی.

عضو شورای پول و اعتبار

عضو ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی و…

سایر فعالیت‌های اجتماعی:

شرکت در مبارزات قبل از پیروزی انقلاب به همراه روحانیت مبارز، و شرکت در تحصن علما و روحانیون در دانشگاه تهران.

نمایندگی حضرت امام (ره)، جهت بررسی موردی مشکلات قضائی و اجتماعی در استان‌های لرستان، کرمانشاه و سمنان.

عضویت در هیأت امنای ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) و…

مؤسس حوزه علمیه فاطمه الزهرا (س) (کوی نصر تهران).

مؤسس مرکز تخصصی شیعه شناسی امام هادی (ع) زیر نظر حوزه علمیه قم.

حضور در ده‌ها اجلاس بین‌المللی در کشورهای مختلف و ارائه مقاله و سخنرانی