برای رفع موانع اقتصاد دانش بنیان چه کنیم؟
میزگرد خبرگزاری تاریخ ما در خصوص «اقتصاد دانش بنیان» با حضور علیرضا کشاورز قاسمی از فعالان بخش خصوصی، مصطفی مافی، رئیس پارک علم و فناوری قزوین و علی رحمانی، معاون هماهنگی برنامه‌ریزی و بودجه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان قزوین برگزار شد. در این میزگرد که امین خاکباز، معاون پژوهشی جهاددانشگاهی قزوین به عنوان مجری کارشناس در آن حضور داشت در ابتدا مولفه‌های اقتصاد دانش بنیان و حرکت به این سمت مورد بررسی قرار گرفت و سپس به موانع اقتصاد دانش بنیان پرداخته شد.
قوانین نیاز به بازنگری دارند
در ادامه بحث درخصوص راهکارهای رفع موانع اقتصاد دانش‌بنیان؛ مافی تأکید می‌کند: قوانین نیاز به بازنگری دارند و باید زنجیرهایی را که جلوی حرکت شرکت‌های دانش‌بنیان را می‌گیرند باز کنیم تا بتوانند به حرکت خود ادامه دهند. اما در کشور برنامه خاصی وجود ندارد.
وی توضیح می‌دهد: شرکت‌های دانش‌بنیان نباید صادرات داشته باشند بلکه باید تحت یک برند تولید داشته باشند و بدین‌گونه صادرات نیز انجام خواهد شد؛ یک شرکت دانش‌بنیان باید فناوری را تولید کرده و به واحدهای تولیدی واگذار کند. نمونه داروی آیورمکتین اینگونه بود، هیچ دارویی داخل پارک علم و فناوری تولید نشد تنها با فناوری نمونه اولیه این دارو تولید و به شرکت داروسازی داده شد و شرکت داروسازی در نقش کشنده برای این شرکت دانش‌بنیان عمل کرد.
رئیس پارک علم و فناوری استان قزوین در ادامه بیان می‌کند: اگر واحدی فناور خودش شرکت تأسیس کند دوام نخواهد آورد چون فشارهای اقتصادی شرکت‌ها را به سمت رانت خواهد کشاند و از مسیر اصلی منحرف خواهد کرد.
خاکباز نیز در این خصوص می‌گوید: پیشران‌ها همان شرکت‌هایی هستند که باید در پارک پذیرش شوند، شرکت‌هایی باید بیایند تا به بقیه شرکت‌ها کمک کنند؛ تیم تحقیق و توسعه شرکت‌هایی که در نقش کشنده هستند باید در پارک علم و فناوری مستقر شوند و نگاهشان کشف ایده‌های جدید باشد. نقش خدمات تخصصی بسیار مهم است و ای کاش نیمی از بودجه به این سمت سوق داده می‌شد.
کشاورز اشاره می‌کند: صاحبان ایده ارزش کار خود را خیلی فراتر از میزان واقعی دیده و به همین دلیل با مانع برخورد می‌کنند؛ بسیاری از صاحبان ایده متوجه زمان تولید نیستند بنابراین اگر به حداقل‌ها راضی باشند باز هم برنده هستند.
خاکباز تصریح می‌کند: پارک بیشتر از اینکه هزینه کند تا فناوری انجام شود بهتر است هزینه کند تا متقاضیان به این فهم برسند که چگونه حرکت کنند و ارزش‌ها را بشناسند.
کشاورز فعال بخش خصوصی بیان می‌کند: بهتر است کشنده‌هایی مانند ستاد اجرایی فرمان حضرت امام(ره) در جلسات پذیرش پارک علم و فناوری حضور داشته باشند و ایده‌هایی پذیرش شوند که اسپانسر داشته باشند.
مافی خاطرنشان می‌کند: سخن آقای کشاورز صحیح است اما وقتی جلو می‌رویم تیم‌هایی که پذیرش نمی‌شوند به وزارت علوم شکایت و اعتراض می‌کنند و وزارت علوم می‌گوید اگر این تیم‌ها پذیرش شود و بعد از یکسال شکست بخورد مگر چه اتفاقی می‌افتد؟! گاهی مسئولین رده بالا این ایده را دارند که وزارت علوم، پارک علم و فناوری را ایجاد کرده است و ۸۰ درصد خدمات باید به دانشجویان و ۲۰ درصد به غیر ارائه شود.
رئیس پارک علم و فناوری استان قزوین تأکید می‌کند: برای رونق اقتصاد دانش بنیان تجربه باید در داخل دانشگاه اتفاق بیفتد و شرکت‌های دارای جایگاه طبقه‌بندی شده و با فراهم شدن شرایط افراد دارای ایده و اسپانسر در پارک علم و فناوری پذیرش شوند، این امر شدنی است و دانشجویان و افراد دارای ایده می‌توانند در کانون‌های شکوفایی خلاقیت تجربه کسب کنند.
دانشجویان بیکار، چگونه بدهکار می‌شوند؟
وی اضافه می‌کند: الان دانشجویان بیکار را وارد پارک می‌کنیم که تجربه ندارند و به دانشجوی بیکار و بدهکار تبدیل می‌شوند. راهکار من است که این ایده‌ها را محدود نکنیم و ۵۰ درصد ظرفیت را به تیم‌های دارای اسپانسر و ۵۰ درصد را به افراد دارای ایده و حرفه‌ای اما بدون اسپانسر اختصاص دهیم و تیم‌های دارای ایده بدون تجربه را نیز به سمت دانشگاه‌ها سوق دهیم تا تجربه کسب کنند.
مافی توضیح می‌دهد: در حال حاضر در پارک فضایی وجود ندارد و ۳۰ نفر در صف ورود به فضا هستند، یک راه حل این است که یک ساختمان دیگر بنا کرده و آنان را مستقر کنیم اما می‌دانم شرکت‌هایی که در پارک مستقر هستند حدود ۴۰ درصد کارایی لازم را ندارند، چطور می‌توانیم آنان را قانع کنیم وقت خود را هدر ندهند، کسی که وارد پارک می‌شود باید ۲۴ ساعته تلاش کند نه اینکه کلید بگیرد و در هفته سه روز کار کند.
خاکباز در این خصوص اظهار می‌کند: به نظر من بهتر است پارک‌ها تمام حمایت خود را به سمت مراکز رشد خصوصی و تخصصی ببرند و ارزیابی شرکت‌ها را به آن مراکز بسپارند.
مافی می‌گوید: در حال حاضر بسیاری از شرکت‌ها رشد کردند و در مرحله جذب سرمایه‌گذار باقی ماندند. الان با بنیاد برکت همین کار را انجام می‌دهیم، از روز اول بنیاد شرکت‌ها را پذیرش کند و ما بدانیم این شرکت‌ها سرمایه‌گذار دارند؛ شرکت تولیدکننده داروی آیورمکتین به بنیاد برکت وصل شد و به سمت جلو حرکت کرد.
خاکباز بیان می‌کند: یکی از مباحث اقتصاد ما است و شکل گرفتن اقتصاد دانش بنیان در این سیستم اقتصادی دشوار است؛ مشکل بعدی عدم جذابیت تولید و فرهنگ کسب و کار است و صاحبان ایده با فضای کسب و کار آشنا نیستند. فراموش نکنیم که فرهنگ ما روی اقتصاد ما اثر می‌گذارد. یکی از مشکلات اساسی و چالش‌های جدی استانداردها و استانداردسازی است، به این صورت که ما در گفتمان‌ها اتحاد نداریم و گفتمان‌هایمان استاندارد ندارد.
وی خاطرنشان می‌کند: شرکت‌ها تا TRL۶ حمایت می‌شوند و این در حالی است که یک ایده در TRL۹ به فناوری تبدیل می‌شود و این مانند آن است که اتوبان قزوین به تهران تا کرج ساخته شده است و از آنجا به بعد مسیر ادامه ندارد.
معاون پژوهشی جهاددانشگاهی اشاره می‌کند: مشکل بعدی تجاری‌سازی و انتشار محصول در اقتصاد است و یکی از چالش‌ها نهادسازی است؛ نهادسازی‌ها به سمت تولید ایده و محصول می‌رود ولی به سمت تجاری‌سازی نمی‌رود. دخالت و تصدی‌گری دولت در بخش اقتصاد، معضلات جدی را ایجاد کرده است؛ مشکل بعدی نیز ارزش افزوده زمین است و تعارض منافع نیز از دیگر مشکلات است.
وی تصریح می‌کند: متأسفانه در رقابت و در کارهای اقتصادی نیاز به نوآوری حس نمی‌شود و تولیدکنندگان با خود می‌گویند هرچه که تولید می‌کنند را می‌فروشند.
کشاورز قاسمی در ادامه بیان می‌کند: فکر می‌کنم در فرآیند و بازار محصولات داخلی مشکلی نداشته باشیم مشکل اساسی ما در صادرات است و مطمئنا محصولات مازاد داریم، در صادرات حلقه‌های فرهنگی و اقتصادی و ساختاری بسیار ضعیف هستند. حاکمیت باید ساختارهای صادراتی را تقویت کند و این امر در ظرفیت‌های مازاد تولید به جهت ایجاد اشتغال و ارزآوری موثر خواهد بود.
ضرورت وجود بخش تحقیق و توسعه در واحدهای تولیدی
وی در خصوص تحول در تکنولوژی شرکت‌های امروزی می‌گوید: در سال آینده عمر شرکت‌ها بیش از ۵ سال نخواهد بود مگر اینکه واحد تحقیق و توسعه بسیار قوی و فعال داشته باشند و اکثر شرکت‌های فاقد واحد تحقیق و توسعه عمری نخواهند داشت. مثلاً سامسونگ ۴۰۰ میلیارد دلار در سال فروش دارد، این شرکت در مقابل رقبای به وجود آمده در بازار دچار مشکل شده است.
مافی نیز در ادامه متذکر می‌شود: دقیقاً این طور است و با عرضه محصولات با کیفیت و متنوع، محصول قبلی جایگاه خود را از دست خواهد داد و موبایل نمونه‌ای از این محصولات است.
وی اضافه می‌کند: تا به اقتصاد دنیا متصل نشویم نمی‌توانیم موانع را رفع کنیم. اگر شرکتی در ایران بخواهد در رده سامسونگ به وجود آید به وجود نخواهد آمد مگر اینکه روابط بین‌المللی داشته باشد.
خاکباز دراین خصوص یادآور می‌شود: در ایران دولت از ابتدای تأسیس شرکت‌ها مالیات اخذ می‌کند و این در حالی است که در دیگر کشورهای دنیا دولت‌ها صبر می‌کنند تا شرکت‌ها بزرگ و قدرتمند شوند و سپس مالیات اخذ کنند.
نادیده گرفتن نقش علوم انسانی در اقتصاد دانش‌بنیان
وی ادامه می‌دهد: نکته خیلی مهم این است که اقتصاد دانش بنیان تنها یک محصول فناورانه نیست و تمام موارد از جمله مدیریت و فروش، ارزش‌گذاری و حقوقی باید مبتنی بر دانش باشد. ما به شدت در حوزه علوم انسانی دچار چالش و در علوم فنی- مهندسی قوی هستیم باید به رشته‌های علوم انسانی بها داده شود و امیدواریم شرکت‌های مراکز رشد، پیشران‌هایی باشند که چند شرکت را حمایت کنند.
کشاورز نیز در ادامه می‌گوید: در دیگر کشورهای دنیا باهوش‌ترین افراد وارد علوم انسانی و اجتماعی می‌شوند و این استدلال را دارند که این افراد در شرکت‌های تولیدی هزاران مهندس را راهبری خواهند کرد.
رحمانی بیان می‌کند: متأسفانه استعدادها به سمت علوم فنی و مهندسی جذب می‌شوند و این در حالی است که علوم اجتماعی و انسانی مغفول مانده‌اند لذا باید در ارزش‌گذاری‌ها تجدیدنظر کنیم و طوری برنامه ریزی کنیم که دانش‌آموزان از ابتدا هدف داشته باشد.
وی اضافه می‌کند: ما در جایی ایستادیم که مکان پرتاب و شروع رشد است و امیدواریم همه بخش‌ها کمک کنند تا این اتفاق رقم بخورد. در صنایع پیشرفته وقتی دستاوردها را می‌بینیم غبطه می‌خوریم که چرا دانشگاه و صنعت با هم ارتباط مستمر و مؤثر ندارند اما امیدواریم این مشکل نیز رفع شود. باید از تجربیات نیز استفاده کنیم و این سرمایه‌های بزرگ را فراموش نکنیم.
پایان خبر / تاریخ ما