خانه‌های تاریخی یزدانی در سرایان مرمت می‌شود
به‌گزارش «تاریخ ما» به نقل از میراث‌آریابه‌نقل از روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی، محمد عرب مسئول اداره میراث فرهنگی سرایان دوشنبه 21 خرداد با اعلام این خبر گفت: «خانه تاریخی یزدانی داخل شهر سرایان واقع شده و در سال 87 با شماره 23909 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده در تملک سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است. همچنین منزل رفیعی نیز که در مجاورت این بنا قرار دارد و در سال 96 در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسیده در تملک شهرداری سرایان است که این بنا نیز مرمت می‌شود.»
او گفت: «این دو بنای تاریخی در مجاورت یکدیگر و دارای ورودی مشترک و حیاط بیرونی مشترک هستند که با هماهنگی ها و پیگیری های صورت گرفته مرمت این خانه های تاریخی در ستاد بازآفرینی شهری در محل فرمانداری شهرستان در سال گذشته مصوب گردید و با همکاری میراث فرهنگی، شهرداری سرایان و مسکن و شهرسازی بزودی عملیات مرمت این بناهای تاریخی آغاز خواهد شد.»
مسئول اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سرایان افزود: «پیرو مصوبه ستاد بازآفرینی شهری مبلغ 2/5میلیارد ریال از منابع ملی از طرف مسکن و شهرسازی به مرمت این دو بنا اختصاص یافته و تهیه طرح و نقشه های مرمتی و نظارت بر مرمت بناها توسط میراث فرهنگی صورت خواهد پذیرفت.»
عرب افزود: «مرمت این بناها با هدف واگذاری به بخش خصوصی و تبدیل به مراکز اقامتی و پذیرایی صورت می گیرد و طرح مرمت بناها بر اساس همین کاربری تهیه و تعریف شده است.»
عرب ادامه داد: «خانه یزدانی به سبك درون گرایی و حیاط مركزی ساخته شده و مهم‌ترین اجزای بنا ایوان، شاهنشین، حیاط، اتاق‌های پیرامون حیاط و مطبخ است. ایوان كه در ضلع جنوب غربی واقع شده دارای طاق جناغی با پوشش گنبدی است و از ویژگی‌های مهم ایوان تزئینات رسمی بندی گچی است. نقشه شاهنشین به‌صورت چلیپایی است. این بنا به اوایل دوره قاجار تعلق دارد.»
او خاطرنشان کرد: «منزل شامل یک ایوان و دو ورودی در طرفین بوده است هرکدام از ورودی ها به یک حیاط با پلان مشخص وجدا،تفکیک می شده است که در حال حاضر برای رفع مشکل مالکیت آن که حالت اشتراکی داشته است . از میان ایوان یادشده پلان به دو قسمت تقسیم می‌شود و در ادامه این امر حیاطی که در حال حاضر در ابتدای ورودی شکل گرفته هیچ‌گونه اصالت و ارتباطی با بنا ندارد.»
او همچنین در مورد منزل عزیزالله یزدانی گفت: «نام این اثر برگرفته از مالک آن یعنی مرحوم عزیزالله یزدانی است و با توجه به اینکه متاسفانه در این بنای با ارزش، کتیبه‌ای که سال ساخت بنا ذکر شده باشد وجود ندارد و همچنین در هیچ سفرنامه ای از آن یاد نگردیده است تنها میتوان از راه سوم یعنی بررسی و مطالعه شواهد و عناصر معماری به تاریخچه آن پی برد که بر این اساس و با توجه به شباهت پلانی این بنا با بنای مجاور خود (یزدانی) که بازمانده از دوره قاجار می‌باشد و همچنین تکنیک های معماری نظیر قوس های کلیل می توان به این نکته دست یافت که بنای منزل یزدانی(رفیعی) نیز بازمانده از دوره قاجار است.»
مسئول اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سرایان افزود: «معماری این خانه شبیه خانه یزدانی است و به سبک حیاط مرکزی ساخته شده و در ضلع جنوبی،ایوانی با تزئینات کاربندی بسیار زیبایی کار شده است. پشت ایوان جنوبی فضای تابستان نشینی قرار دارد که دارای بادگیر است. نشیمن‌ها و اتاق های دیگر بنا به موازات هم وبا تقارن کامل در دو ضلع شرقی و غربی بنا کشیده است.»
عرب ادامه داد: «به طور کلی بنا دارای شش اتاق در ضلع غرب و شرق و اتاقی که در جبهه شمالی قرار گرفته و به نوعی فضای زمستان نشین تلقی می‌شده است و اتاقی در پشت ایوان جنوبی که دارای بادگیر بوده و درتابستان مورد استفاده قرار میگرفته است، است. از جمله تزئینات به کار رفته در این بنا میتوان به آجر چینی خفته راسته ازاره ها که دور تا دور حیاط را در برگرفته اند،تزئینات کاربندی ایوان و طاقچه ها با نمای کلیل اشاره کرد.»
او بیان داشت: «بنای منزل عزیزالله یزدانی (رفیعی) به لحاظ ایستایی و حفظ فرم اصلی دارای اهمیت وارزش می‌باشد و دخل وتصرف چندانی که کلیت پلان را به جز ورودی زیر سوال ببرد، دیده نمی‌شود.»
ویژگی قابل ذکر در پلان منزل عزیزالله یزدانی (رفیعی) تأکید بر تقارن در فرم پلان، استفاده از قوس کلیل وجانمایی دقیق آن در پلان،همچنین فضای تابستان نشین منزل در پشت ایوان جنوبی نیز دارای بادگیر زیباییست که وظیفه تهویه هوا وایجاد دمای مطلوب را در فصل تابستان بر عهده داشته است.
مصالح به کار رفته در بنا شامل خشت با ملاط گل و همچنین اندود فضاهای داخلی توسط گچ است و اندود نماهای خارجی با ملاط کاه‌گل است و تزیینات به‌کار‌رفته در بنا نیز شامل رسمی بندی داخل ایوان جنوبی با ملاط گچ است.