فاجعه‌ای تلخ زیر پای اسدآباد
به‌گزارش خبرگزاری تاریخ ما، نگاهی به آمار تراز سطح آب‌های زیرزمینی در دشتهای کشور گویای آن بوده که در اغلب دشتها سطح آب زیرزمینی به‌طور مداوم در حال سقوط قرار داشته و در بیشتر دشتهای کشور میزان برداشت بیشتر از میزان تغذیه آب زیرزمینی است.
اُفت سطح آب زیرزمینی پیامدهای مخربی مانند خشک شدن رودخانه‌ها و تالاب‌ها، از بین رفتن پوشش گیاهی، افزایش گرد و خاک، نشست زمین، ایجاد فروچاله‌ها و شکاف‌های طولانی در دشتها و شور شدن آب زیرزمینی را به‌دنبال دارد.
در سال‌های اخیر افت سطح سفرههای آب‌های زیرزمینی به تبع دیگر نقاط کشور به دلایل مختلف دشت اسدآباد را نیز «ممنوعه بحرانی» کرده و تنش آبی و چالش ناشی از آب گریبان این دشت را نیز گرفته و تهدید می‌کند.
در ۱۴ اسفند ماه سال گذشته رئیس اداره کل نقشه‌برداری منطقه غرب کشور در شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان همدان نرخ فرونشست زمین در شهرستان اسدآباد را سالانه ۲۴ سانتی‌متر اعلام کرد و گفت: بر اساس آخرین نقشه‌برداری صورت گرفته در استان همدان، از سال ۹۸ تا نیمه سال ۹۹ اسدآباد بیشترین نرخ فرونشست زمین را داشته و روستای جنت‌آباد شهرستان اسدآباد به شدت تحت تأثیر برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی و پدیده فرونشست بوده و این پدیده زنگ خطری برای این منطقه و دشت اسدآباد محسوب می‌شود.
سال گذشته تعداد شهرهای دارای تنش آبی ۲۲۵ شهر بود که طبق جدیدترین بررسی‌های شرکت آبفای کشور این تعداد در تابستان سال‌جاری به ۲۸۲ شهر می‌رسد و در حال حاضر شهرستان اسدآباد هم یکی از جمله شهرهای مواجه با تنش آبی بوده که پیش‌تر از آن مدیر امور آب و فاضلاب شهرستان اسدآباد طی مصاحبه‌ای با خبرگزاری خبرگزاری تاریخ ما در سال گذشته نسبت به این دغدغه و نگرانی هشدار داده بود و از مردم و کشاورزان منطقه درخواست همکاری در اصلاح الگوی مصرف داشت .
فرصت چندانی برای نجات منابع آب زیرزمینی دشت اسدآباد نیست
مدیرعامل خانه حامی کشاورز شهرستان اسدآباد در گفت‌و گو با خبرگزاری تاریخ ما، با بیان اینکه متأسفانه هیدروگراف دشت اسدآباد از سال ۹۵ هر ساله در حال پایین رفتن و رو به اُفت بوده و تاکنون نتوانسته‌ایم جلوی آن را بگیریم، اظهارکرد: فرصت چندانی برای نجات منابع آب زیرزمینی دشت اسدآباد نیست.
محمد احمدی با اشاره به خشک و غیرقابل احیاء شدن دشتها در مناطقی مانند کبودرآهنگ، قهاوند و فامنین، گفت: با توجه به وضعیت دشتهای فامنین و کبودراهنگ و قهاوند اگر فکری به حال منبع حیات دشت اسدآباد نشود در کمتر از چند سال آینده، دشت اسدآباد تبدیل به کویر خواهد شد.
وی بیان کرد: بخشی از این وضعیت به عدم اطلاع کشاورزان از فاجعه‌ای که زیر پای آنها رخ می‌دهد، برمی‌گردد، براساس باور غلط کشاورزان، بارندگی سالانه مشکلات دشت اسدآباد را حل می‌کند در حالی که این یک باور غلط است.
احمدی با بیان اینکه نباید فکر کنیم نجات منابع آب زیرزمینی دشت تنها وظیفه یک اداره و آن هم آب منطقه‌ای است، خاطرنشان کرد: باید همه دستگاههای دیگر وارد میدان عمل شوند و با نتیجه عملی اقداماتی صورت گیرد که نمودار هیدروگراف آب دشت از سقوط متوقف شده و بتوان روند کاهش سطح ایستایی آب را ثابت کرد.
مدیرعامل خانه حامی کشاورز شهرستان اسدآباد تأکید کرد: بدون حضور، مشارکت و احساس مسئولیت کشاورزان طرح نجات منابع آب زیرزمینی دشت اسدآباد موفق نمی‌شود و باید کشاورزان خود را در موضوع حفظ منابع حیاتی آب سهیم بدانند که این موضوع از طریق اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی مردم و کشاورزان به آسانی قابل انجام است.
وی با بیان اینکه اگر با فرهنگ‌سازی لازم کشاورزان به این دغدغه‌مندی برسند که آب سرمایه کشاورزی آنان به‌شمار میرود در رویکرد و نگاه خود برای توجه بیشتر به سفرههای آب زیر زمینی تغییر خواهند داد، گفت: سازمان جهادکشاورزی تغییر الگوی کشت مناسب دشت اسدآباد را باید انجام دهد، ضمن اینکه آگاه‌سازی و اطلاع‌رسانی کشاورزان از وضعیت موجود آب دشت نقش مهمی در تغییر عملکرد آنها دارد.
فرماندار شهرستان اسدآباد هم از صرفه جویی بیش از ۳۴میلیون و ۶۰۵ هزار مترمکعب آب کشاورزی در این شهرستان در سال گذشته خبر داد و افزود: این میزان صرفه‌جویی در آب کشاورزی از طریق اصلاح و تعدیل ۱۶۵ پروانه بهره‌برداری چاه‌های کشاورزی و نیز ابطال پروانه‌های بهره‌برداری چاه‌ها انجام گرفته است.
سعید کتابی با بیان اینکه با اصلاح و تعدیل پروانه چاه‌های کشاورزی میزان مصرف آب هر هکتار زمین در راستای صرفه‌جویی کاهش می‌یابد، یادآور شد: شهرستان اسدآباد در مجموع دارای ۷۴۱ پرونده چاه کشاورزی اصلاح و تعدیل شده است که از این تعداد، اصلاح ۱۶۵حلقه چاه به سال ۹۹ اختصاص دارد.
وی در ادامه با اشاره به اینکه در سال‌جاری به‌علت کاهش ۵۰ درصدی بارندگی‌های شهرستان و نیز شیوع کرونا سال سخت و پرتنش آبی را داریم، بیان کرد: شرایط خشکسالی فراگیر و برداشت‌های بیش از حد آب‌های سطحی و زیرزمینی وضعیت آبی کشور را به سطح بحرانی رسانده و راه‌گریزی جزء مشارکت مصرف‌کنندگان در رعایت الگوی مصرف و کاهش میزان مصرف و مدیریت مصرف و اقدامات محدودکننده نخواهد بود.
کتابی با تأکید بر گسترش آبیاری نوین در کشاورزی شهرستان، خاطرنشان کرد: در حال حاضر از ۲۱ هزار هکتار اراضی کشاورزی شهرستان حدود ۱۸ هزار هکتار به آبیاری نوین مجهز بوده که نیاز است نسبت به تجهیز مابقی اراضی به آبیاری نوین اقدام شود.
فرماندار اسدآباد همچنین ممنوعیت کشت دوم و مدیریت کشت‌های پرمصرف آب، ترویج و آموزش کشاورزان از طریق جهادکشاورزی، مراقبت و مدیریت چاه‌های کشاورزی در میزان مصرف، شناسایی چاه‌های غیرمجاز، انجام اقدامات محدودکننده، مدنظر بودن هدررفت آب و فرسودگی لوله‌های آب توسط امور آب‌و فاضلاب شهرستان را از جمله مواردی برشمرد که در مدیریت تنش‌زای سال آبی ۱۴۰۰ از نقش مؤثری برخوردار خواهد بود.
فرونشستهای دشت‌اسدآباد به دلایل برداشت بی‌رویه آب
رئیس امور منابع آب شهرستان اسدآباد هم با اشاره به فرونشستهای دشت اسدآباد به دلایل برداشت بی‌رویه آب، گفت: در راستای پیشگیری از فرونشست‌ها و جلوگیری از برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی توسط امور منابع آب طرح تعادل بخشی از طریق نصب کنتور هوشمند و اصلاح و تعدیل پروانه‌های بهره‌برداری در سال‌های اخیر در دست اجراست.
امین اظهری از رتبه نخست این شهرستان در نصب کنتورهای هوشمند خبر داد و اظهار کرد: هدف و سهمیه سال گذشته شهرستان در نصب کنتور هوشمند تعداد ۶۰ دستگاه بوده است که این تعداد سهمیه به صورت صددرصد محقق شد.
وی تعداد چاه‌های مجهز شده به کنتور هوشمند در این شهرستان را از ابتدای طرح تاکنون ۷۳۹ دستگاه برشمرد و گفت: با توجه به نصب این تعداد کنتور هوشمند از ابتدای طرح تاکنون این شهرستان دارای رتبه نخست در سطح استان است.
اظهری بیان کرد: برای جلوگیری از برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی توسط امور منابع آب طرح تعادل بخشی از طریق نصب کنتور هوشمند و اصلاح و تعدیل پروانه‌های بهره‌برداری در سال‌های اخیر در دست اجراست.
وی در ادامه با بیان اینکه تاکنون در شهرستان ۳۰۰ حلقه چاه غیرمجاز شناسایی و از این تعداد ۲۵۲ حلقه چاه مسدود شده است، تصریح کرد: چاه‌های فرم یک برای تعیین تکلیف و صدور پروانه به‌منظور مصارف صنعتی که به آنها تعلق گرفته، ۱۲حلقه بوده که در دست اقدام قرار دارند.
اظهری با اشاره به اینکه در سال گذشته سهمیه شهرستان در انسداد چاه‌های غیرمجاز ۱۰ حلقه هدف‌گذاری شده بود، اضافه کرد: از این تعداد سهمیه در سال گذشته هفت حلقه چاه مسدود و در ابتدای سال نیز نسبت به انسداد سه تا چهار حلقه چاه دیگر توسط امور منابع آب مبادرت شد.
وی با اشاره به وجود ۱۱۸۴حلقه چاه کشاورزی، ۸۲ حلقه چاه شرب شهری و روستایی، ۱۵۷حلقه چاه صنعتی و خدمات، ۴۵ رشته قنات ثبت شده، ۳۷۵ دهنه چشمه ثبت شده و ۱۵حلقه چاه خانه باغی در شهرستان اسدآباد، افزود: ۹۱ درصد مصارف چاه شهرستان در بخش کشاورزی، هفت درصد شرب و دو درصد در بخش خدمات و صنعت به کار میرود.
اظهری با بیان اینکه با اصلاح و تعدیل پروانه چاه‌های کشاورزی میزان مصرف آب هر هکتار زمین در راستای صرفه‌جویی کاهش می‌یابد، خاطرنشان کرد: شهرستان اسدآباد در مجموع دارای۷۴۱ پرونده چاه کشاورزی اصلاح و تعدیل شده است که از این تعداد، اصلاح ۱۶۵حلقه چاه به سال ۹۹ اختصاص دارد.
ممنوعه بحرانی بودن دشت اسدآباد به دلیل افت سفرههای آب زیر زمینی
مدیر امور آب و فاضلاب شهرستان اسدآباد هم با بیان اینکه عمده‌ترین منابع تأمین آب شهرستان اسدآباد سفرههای زیرزمینی هستند، اظهار کرد: به علت کاهش میزان بارندگی‌ها در سال‌آبی جاری اکثر چشمه‌ها و قنوات شهرستان از آبدهی قبلی برخوردار نبوده و کاهش محسوسی دارند که گرم شدن هوا و افزایش میزان مصرف و برداشت آب، تأمین آب شرب برخی روستاها را با مشکل مواجه کرده است.
علی اکبر رحمانی یکی از مهمترین دلایل از دست دادن چاه‌های آب شرب شهرستان را فرونشست‌ها برشمرد و افزود: این موضوع یکی از جمله دغدغه‌های امور آب شهرستان بوده و در حال حاضر برخی از حلقه‌های آب شرب اسدآباد در منطقه قزله و جنت‌آباد قرار دارند که فرونشست‌ها موجب تخریب برخی از این چاه‌ها شده و دیگر قابل برداشت آب نیستند.
وی با اشاره به منطقه ممنوعه بحرانی بودن دشت اسدآباد به دلیل افت سفرههای آب‌زیر زمینی، یاد آور شد: در رابطه با مدیریت کم آبی و تنش آبی شهرستان از سایر ادارات و دستگاه‌ها و ارگانها از جمله جهاد کشاورزی، امور آب … درخواست داریم به کمک امور آب و فاضلاب شهرستان آمده و بر چاه‌های آب نظارت و رصد لازم را داشته باشند چرا که در حال حاضر ۹۲ درصد آب چاه‌های شهرستان در بخش کشاورزی ،شش درصد آب شرب و دو درصد در بخش صنعت و سایر موارد مورد مصرف قرار می‌گیرد .
این مقام مسئول کنترل کشت‌های آب‌بر ،نظارت و کنترل بر کشت دوم کشاورزان، تجهیز اراضی کشاورزی به آبیاری نوین را از جمله مواردی دانست که جهاد کشاورزی با توجه و نظارت به این برنامه‌ها از نقش مهمی در کنترل وضعیت تنش آبی منطقه و نجات دشت اسدآباد برخوردار خواهد بود.
مدیر امور آب و فاضلاب شهرستان اسدآباد با اشاره به کاهش ۴۸ درصدی بارندگی‌های امسال نسبت به سال گذشته، اظهار کرد: کاهش بارندگی‌ها و افزایش دما از فرودین ماه و از طرفی برداشت آب از چاه‌ها با آغاز به فعالیت چاه‌های کشاورزی ۴۰ روز زودتر از برنامه زمان‌بندی هر ساله موجب افت سطح آب‌های زیرزمینی به‌ویژه چاه‌های آب شرب سطح شهرستان شده است.
رحمانی با بیان اینکه تنها یک سوم چاه‌های شهرستان دارای کنتور هوشمند هستند، تصریح کرد: دمای اسدآباد به‌طور میانگین ۶ تا ۷ درجه نسبت به سال گذشته بیشتر شده و طی ماه گذشته و روزهای اخیر دمای ۴۲ درجه را نیز این شهرستان تجربه کرده و این افزایش دما میزان مصرف آب شرب اسدآبادی‌ها را ۱.۵ برابر افزایش داده که موج چهارم کرونا از ۱۵ فرودین به بعد نیز مزید بر علت این افزایش مصرف توسط مردم در شهرستان شد.
مشکل روستاهایی که از منابع آب چشمه وقنات استفاده می‌کنند
وی خاطرنشان کرد: با کاهش بارندگی‌ها در حال حاضر سدهای موجود سطح کشور خالی بوده و آبی ندارند و این امر موجب شده نیروگاه‌های تولید برق با توجه به حجم کم اندوخته سدها نتوانند فعالیت خود را انجام دهند و این مشکل به شبکه سراسری تسری یافته و شبکه سراسری از اردیبهشت ماه طبق برنامه زمان‌بندی قطعی برق را اعمال می‌کند که این قطعی برق تنها شامل شهرها و روستاها نبوده و کلیه تأسیسات آب و فاضلاب را نیز پوشش داده است .
رحمانی با بیان اینکه یکی از نقاط حساس در این قطعی‌ها بیمارستان‌ها و تجهیزات آب و فاضلاب هستند، گفت:در حال حاضر تعدادی از چاه‌های آب شرب شهرستان هم در نقاط حساس قطعی برق بوده و در خرداد ماه چهارساعت قطعی برق را تجربه کردند.
وی با اشاره به اینکه با وضعیت کاهش بارندگی‌ها و میزان مصرف بالای مردم در حال حاضر در نقطه سر به سر قرار گرفتیم، تصریح کرد: این به آن معنی است که مخازن ما آبی به عنوان ذخیره ندارند و آب ورودی به مخازن، خارج و به عنوان آب شرب مورد مصرف مردم می‌رسد در حالی‌که این آب باید در مخازن ذخیره شده و آن را برای زمان بحرانی از جمله در زمان شکستگی احتمالی لوله‌ها و یا قطعی برق استفاده کنیم و در چنین شرایطی آب مخزن جوابگو باشد.
رحمانی خاطرنشان کرد: در اسدآباد روستاهایی که از منابع آب چشمه و قنات استفاده می‌کنند از اردیبهشت ماه با مشکل مواجه شدهاند و در حال حاضر دو روستای شهرستان به دلیل وضعیت حاد از اوایل تیرماه از طریق تانکر سیار آبرسانی می‌شوند و از این دو روستا یک روستا تحت پوشش امور آب و فاضلاب شهرستان نیست.
وی در ادامه با اشاره به برخی از برنامههای امور آب و فاضلاب شهرستان برای مدیریت موضوع کم آبی، بیانکرد: مدیریت فشار شبکه یکی از جمله اقدامات انجام شده برای مدیریت وضعیت کم آبی در شهرستان بوده که در این رابطه سعی شده در اواخر شب فشار شبکه را کم کنیم که البته با این اقدام مشترکین به‌ویژه مشترکین طبقات بالا با مشکل قطعی آب مواجه می‌شوند.
رحمانی با بیان اینکه حفر دو حلقه چاه آب شرب یکی دیگر از جمله برنامه‌ها برای مدیریت وضعیت بوده که حفر یک مورد از این حلقه‌های چاه به زودی انجام خواهد شد، به بخش قابل توجه مصرف آب توسط کولرهای آبی اشاره کرد و گفت: روشن شدن کولرهای آبی زودتر از موعد مقرر مصرف آب را افزایش داده که در این رابطه تنها با برنامه‌ریزی و مدیریت مصرف می‌توان از شرایط بحران کم آبی عبور کرد.
مدیر امور آب و فاضلاب شهرستان اسدآباد یادآور شد: بر اساس برآوردها یک سوم مشترکین شهرستان دارای کولر آبی هستند که به‌طور متوسط در هر شبانه‌روز ۳۵۰ تا ۴۰۰ لیتر صرف آب کولر می‌شود و با نصب یک سایه‌بان ساده ۳۰ درصد در مصرف آب هر کولر صرفه‌جویی خواهد شد.
رحمانی بابیان اینکه متوسط میانگین جهانی مصرف آب به ازاء هر نفر در شبانه‌روز۱۵۰ لیتر بوده که این میزان مصرف به ازاء هر نفر در شبانه‌روز در شهرستان اسدآبا۲۳۰ لیتر ثبت شده است، افزود: همکاری مشترکان آب در اصلاح الگوی مصرف و صرفه‌جویی از نقش مؤثری در عبور از تنش آبی پیش‌رو دارد.
بحران آب در اسدآباد تا آبان ماه ادامه دارد
وی با بیان اینکه نگرانی عمده امور آب و فاضلاب شهرستان اسدآباد در مرداد و شهریور بوده و بحران آب در این شهرستان از خرداد ماه تا آبان ماه ادامه دارد، تصریح کرد: به دلیل سنتی بودن فرهنگ شهرستان معمولاً در ماههای مرداد و شهریور بیشتر خانواده‌های اسدآبادی اقدام به رُفت و روب منزل،پخت رب، شیره وبسیاری دیگر ازاین دست کارها می‌کنند که با این اقدامات مصرف مازاد آب شرب افزایش می‌یابد و بحران جدید دیگری را در این زمینه داریم ضمن اینکه پیش‌بینی می‌شود در مهر ماه بارندگی وجود نداشته باشد و رویه افزایش دما و ماندگاری آن تا مهر ماه باقی باشد.
وی خاطرنشان کرد: در راستای مدیریت شرایط فعلی کم آبی این امور از سال گذشته نسبت به تهیه و نصب فشارشکن در مکان‌های مورد نیاز و انجام عملیات نشت‌یابی شبکه توزیع و جداسازی استفاده از آب شرب در فضای سبز شهری و شناسایی انشعابات پرمصرف، تعویض کنتورهای معیوب اقدام کرده و در همین راستا اقدامات فرهنگی خود را در راستای درست مصرف کردن را دست اجرا دارد.
رحمانی همچنین در رابطه با تخصیص آب از سدنعمت‌آباد به‌عنوان یکی از جمله موارد پیش‌بینی شده برای برنامههای بلندمدت امور آب و فاضلاب شهرستان اسدآباد برای مشکل تنش آبی،اظهار کرد : با رایزنی‌های انجام شده در حال حاضر تخصیصی از آب سد نعمت آباد به آب شرب شهرستان داده نشد چرا که سد نعمت آباد دارای آب چندانی نبوده و جوابگو بخش کشاورزی با کمبود بارش‌ها نیست و روستاهای همجوار سد هم به دلیل کمبود آب سد نمی‌توانند از آن آب بگیرند.
این فرد مسئول با بیان اینکه صددرصد شهر اسدآباد و آجین و ۷۴ روستای شهرستان به غیر از ۲۸ روستا تحت پوشش خدمات آبفا قرار دارند، یادآور شد: در حال حاضر امور آب و فاضلاب شهرستان اسدآباد دارای ۳۳هزار و ۵۰۰ اشتراک بوده که از این تعداد ۲۱ هزار و ۵۰۰مشترک در شهر و ۱۲هزار مشترک در روستاست.
وی میزان مطالبات امور آب و فاضلاب شهرستان اسدآباد را از مشترکین سطح روستاهای شهرستان افزون بر ۱.۵ میلیارد و مشترکین شهری افزون بر ۳.۵ میلیارد برشمرد و گفت: تشدیدبرخورد با انشعابات غیر مجاز جزء برنامههای امور آب و فاضلاب شهرستان بوده ضمن اینکه از ابتدای سال تاکنون ۱۲۰ فقره انشعاب آب غیر مجاز در شهرستان شناسایی و تبدیل به انشعاب مجاز شدهاند.
رحمانی با بیان اینکه بر اساس آمار صنعت و معدن شهرستان تعداد ۴۰ کارواش مجوز دار در سطح شهرستان دارای فعالیت هستند، خاطرنشان کرد:استفاده از آب شرب برای شستشوی خودرو در کارواشهای غیر مجاز یکی از جمله مشکلات امور آب و فاضلاب شهرستان بوده که در این رابطه به کارواشهای غیر مجاز مهلت ۲۰ روزه برای اقدام به اخذ مجوز داده شده است.
رحمانی در ادامه با بیان اینکه آب شهر اسدآباد از ۱۲ حلقه چاه با دبی ۲۶۰ لیتر در ثانیه در حال تأمین بوده و دارای چهار باب مخزن به ظرفیت ۲۴ هزار مترمکعب است، تصریح کرد:رابطه با شهر آجین نیز آب شرب این شهر از یک قنات و یک حفر چاه در حال تأمین قرار دارد.
مدیر امور آب و فاضلاب شهرستان اسدآباد یادآور شد: در بخش روستایی برای تأمین آب شرب ۵۸ حلقه چاه و ۶۸ باب مخزن و ایستگاه پمپاژ وجود داشته که از ۶۸ باب، هفت مخزن مربوط به ایستگاه پمپاژ است.
این فرد مسئول از در دستور کار قرار داشتن اصلاح شبکه توزیع آب شهرستان خبر داد و گفت: دراین برنامه سعی خواهیم کرد کوچههای سطح شهر که دارای تعداد بالای حوادث آب هستند را رفع کنیم.
به گزارش خبرگزاری تاریخ ما ،درپایان اینکه با توجه به تنش آبی موجود دیگر باید به این باور و حقیقت برسیم که سفرههای آب زیرزمینی بزرگترین سرمایه زندگی ما و آیندگان در معرض خطر قرار داشته و در صورت عادی انگاری نسبت به این حقیقت در زمانی نه چندان دور باید منتظر نابودی و کویری شدن دشتها از جمله دشت اسدآباد بود و باید روزی در صورت عدم توجه به سفرههای زیر زمینی و منابع آب زیر زمینی این دشت سرسبز را به خاطر کویری شدن ترک کرده و تصویر زیبایی دشتهای سرسبز منطقه را در تابلوهای آویخته شده به دیوار جستجو کرد، پس برای تحقق نیافتن این واقعه تلخ در کنار برنامههای ارگانها و دستگاههای مختلف برای نجات سفرههای آب زیر زمینی ومنابع آب زیر زمینی ،عزم راسخ مردم نیز برای حفظ این سرمایه خدادادی با اصلاح الگوی مصرف نیاز است.
پایان خبر / تاریخ ما