/گزارش/ یار مهربان بی‌یار
با شنیدن این شعر همه یاد دوران مدرسه به‌خصوص دوم ابتدایی می‌افتند شعری کوتاه که سخن‌های فراوان در خود دارد، روزگاری حال کتاب‌هایمان خوب بود در هر خانه‌ای مکانی برای نگهداری کتاب در نظر گرفته می‌شد و در دسترس بود تا همه اعضای خانواده از آن استفاده کنند.
شب‌های طولانی سر زمستانی با همین کتاب‌ها سر می‌شد و اوقات فراغت بچه‌ها با همان کتاب‌ها پر می‌شد اما الان دیگر این یار مهربان یاری ندارد و جایش را چیزهای دیگری پر کرده و دیگر از آن کتابخانه‌های کوچک خانگی خبری نیست و جای آن را گوشی تلفن همراه گرفته است.
علیرغم اینکه مطالعه یکی از ارکان اصلی زندگی بوده اما امروزه شاهدیم متأسفانه فاصله مردم با کتاب و کتابخوانی بیشتر و بیشتر شده و به یار مهربان نامهربانی شده و کمتر و در بدبینانه‌ترین حالت بی‌خواهان دارد.
امروز و فرداها هرچقدر که تکنولوژی پیشرفت کند بر هیچ‌کس پوشیده نیست که هیچ‌چیز جای کتاب و تورق کتاب را نمی‌گیرد، اینکه در گوشه دنجی کتابی را با اشتیاق و صرف وقت بخوانیم و به عمق دل‌وجانمان بنشیند.
فاصله عموم مردم از کتاب وحشتناک شده است
محمد گودرزی (ا. فرهیخته) نویسنده بروجردی در این رابطه به خبرگزاری تاریخ ما، گفت: نخستین مسئله در نشر و چاپ کتاب، لزوم سرمایه اولیه نسبتاً زیاد است؛ با توجه به شرایط تحریمی کشور، کاغذ بسیار گران شده و هزینه چاپ کتاب به شکل سرسام‌آوری افزایش یافته است.
وی تصریح کرد: ازاین‌رو خیلی از نویسندگان، توانایی تأمین هزینه‌های مربوط به چاپ کتاب خود را ندارند و مجبور هستند به ناشران مراجعه کنند.
این نویسنده بروجردی خاطرنشان کرد: اما مشکلات مربوط به بالا بودن هزینه‌های چاپ و نشر کتاب، بیشتر از هر گروه، دامان ناشران را گرفته و ادامه کار را برای آن‌ها سخت کرده است.
گودرزی اضافه کرد: ناشران ما مطمئن نیستند سرمایه‌ای که برای چاپ و نشر کتاب اختصاص می‌دهند به آن‌ها برگردد و سودآوری داشته باشد. لذا آن‌ها نیز رغبت زیادی به کار چاپ و نشر کتاب ندارند.
وی بیان کرد: در این میان یک استثناء وجود دارد و آن کتاب‌ها و جزوات کمک‌درسی است که به برکت وجود پدیده کنکور و تقاضای بسیار بالایی که در این حوزه است، رونق بالایی دارد. البته روشن است که رونق در بخش نشر کتاب‌ها و جزوه‌های کنکوری را نمی‌توان به‌حساب رونق کلی بازار چاپ و نشر کتاب به‌ویژه در حوزه فرهنگ عمومی گذاشت.
این نویسنده ادامه داد: جالب آن است که به‌رغم افزایش حیرت‌آور قیمت کتاب‌ها و جزوه‌های کنکوری، کیفیت کاغذ و چاپ این دسته از کتاب‌ها همواره روندی نزولی داشته است! در واقع، اهمیت نشر کتاب‌های کنکوری، بدر بُعد تجاری آن است و نه بُعد فرهنگی یا حتی آموزشی آن!
گودرزی عنوان کرد: در چنین شرایطی هر نویسنده‌ای به دنبال این است که یک حامی مالی قدرتمند یا ناشر معتبری برای چاپ و نشر کتاب خود پیدا کند؛ کاری که بسیار سخت و ناهموار است و در بیشتر موارد، این نویسنده است که ناچار به تأمین تمام یا بخشی از هزینه چاپ و نشر کتابِ خود می‌شود و بسیار بعید به نظر می‌رسد که بتواند هزینه انجام شده را از محل فروش کتاب جبران کند.
وی اظهار کرد: با این وصف، نمی‌توان از راه پر زحمت نوشتن کتاب، درآمدی حاصل کرد! به‌عنوان مثال، من به تناوب حدود ده سال از زندگی‌ام را صرف پژوهش، نگارش و آماده‌سازی چاپ و نشر کتاب «تاریخ تحولات اجتماعی و روزنامه‌نگاری سیاسی در بروجرد» کردم که به لحاظ مالی، ریالی برای من درآمد نداشته است. تازه کتاب من این اقبال را داشت که توسط یک ناشر بسیار معتبر و مشهور چاپ و منتشر شود و شخصاً هزینه‌ای برای این کار پرداخت نکردم!
این نویسنده بروجردی در پاسخ به این پرسش که آیا حاضرید پژوهش و نگارش جلد دوم کتاب «تاریخ تحولات اجتماعی و روزنامه-نگاری سیاسی در بروجرد» را دنبال کنید، افزود: هرگاه به‌تنهایی زندگی می‌کردم و تعهدی نسبت به خانواده نداشتم، شاید به نوشتن جلد دوم این کتاب می‌پرداختم؛ اما واقعیت این است که من در مقابل خانواده‌ام مسئولیت دارم و واقعیت تلخ‌تر اینکه پژوهش و قلم‌زدن به‌ویژه در حوزه تاریخ محلی، هیچ‌گونه عایدی و درآمدی ندارد! بنابراین به‌رغم علاقه شخصی به پژوهش و نوشتن، متأسفانه شرایط موجود این اجازه را به من نمی‌دهد که مثلاً یک دهه دیگر از عمر را صرف نوشتن جلد دوم کتابم کنم!
گودرزی تصریح کرد: مخاطب امروز از کتاب و کتابخوانی دور شده است؛ کافی است تیراژ یا شمارگان کتاب‌های منتشره سال‌های اخیر را با ۵۰ سال پیش مقایسه کنید؛ یک کتاب در دهه پنجاه با تیراژی متوسط ۳۰۰۰ یا ۴۰۰۰ نسخه راهی بازار کتاب می‌شد و امروز این عدد به ۱۰۰ یا ۲۰۰ نسخه رسیده است و به ندرت از هزار نسخه فراتر می‌رود! البته باید در نظر بگیرید که جمعیت ایران نسبت به دهه پنجاه بیش از دو برابر شده و به همین نسبت، میزان باسوادان و تحصیلکرده‌ها نیز افزایش یافته است؛ بنابراین می‌توان گفت که فاصله عموم مردم از کتاب و کتابخوانی وحشتناک شده است!
کتابخوانی از خصوصیات اکتسابی انسان است
وی درباره تأثیرگذاری فضای مجازی بر موضوع کتاب و کتابخوانی، خاطرنشان کرد: بدون تردید فضای مجازی امکان دسترسی آسان‌تر و سریع‌تر کاربران به انبوه گسترده‌ای از انواع اطلاعات و داده‌ها را فراهم کرده و هزینه‌ها را به‌شدت کاهش داده است. در بخش مربوط به کتاب، با تهیه و نشر صدها هزار جلد کتاب و مجله در قالب pdf فرصت طلایی و بی‌سابقه‌ای برای عموم کتاب‌خوانان فراهم آمده است که با کمترین هزینه و در سریع‌ترین زمانِ ممکن بتوانند کتاب‌های دلخواه‌شان را بدون هیچ محدودیتی به دست آورند و مطالعه کنند؛ اما درعین‌حال فضای مجازی اثر منفی خود را هم بر کتاب و کتابخوانی گذاشته است؛ گروه‌های اجتماعی مانند تلگرام، واتساب و به‌ویژه اینستاگرام به حدی جذاب و متنوع هستند که نه تنها نوجوانان و جوانان، بلکه میانسالان و پیران را هم شیفته و شیدای خود کرده‌اند. در واقع، جذابیتی که بر کل فضای مجازی حاکم است، به‌ویژه زمانی که اکثریت کاربران ما از سواد رسانه‌ای لازم برخوردار نیستند و مثلاً نمی‌توانند حضورشان در گروه‌های اجتماعی را مدیریت کنند، مانع از این شده که عموم کاربران از امکانات فضای مجازی برای مطالعه کتاب بهره بگیرند!
نویسنده بروجردی بیان کرد: کتابخوانی از خصوصیات اکتسابی انسان است و باید آموزش داده شود. وظیفه این آموزش در نخستین مرحله بر عهده نهاد خانواده است؛ هرگاه پدر و مادر در خانه به‌جای آن‌که گوشی به دست بگیرند یا به تماشای تلویزیون و سرگرمی دیگری مشغول شوند، به مطالعه کتاب بپردازند، فرزندان آن‌ها نیز می‌بینند و می‌آموزند و از همان سنین خُردسالی با کتاب و مطالعه انس می‌یابند!
گودرزی ادامه داد: در مرحله بعد نهاد مدرسه است که می‌تواند کتاب خواندن را در فرزندان ما به یک عادت تبدیل کند؛ فرزندان ما یک دوره ۱۲ ساله در اختیار این نهاد هستند و بسیاری از عادات و رفتار آن‌ها در همین دوره و تحت تأثیر آموزه‌های مدرسه شکل می‌گیرد.
وی عنوان کرد: با کمال تأسف دستگاه عریض و طویل آموزش‌وپرورش ما به‌جای پرداختن به وظایف اصلی و خطیر خود یعنی «آموزش» و «پرورش» از همان دوره ابتدایی، دانش‌آموزان را اسیر دیو کنکور و تکنیک‌های تست زدن کرده است! در سطح کلان جامعه نیز، دولتمردان ما نشان داده‌اند که موضوع کتاب و کتابخوانی در اولویت‌های کاری و برنامه‌های آن‌ها جایی ندارد. درحالی‌که بخش اعظم گرفتاری‌های اجتماعی امروز نشأت گرفته از فاصله‌ای است که میان عموم مردم با کتاب و کتابخوانی ایجاد شده و باید پذیرفت که بسیاری از این گرفتاری‌ها با مطالعه کتاب و تعمیق فرهنگ عمومی در جامعه قابل حل است.
جامعه اهل مطالعه بیشتر به دنبال کتاب‌هایی با محتوای انگیزشی، علمی، تخیلی و آموزشی هستند
مسئول انتشارات اردوی سوره زهره چگنی در خصوص چالش‌های ناشران شهرستانی به خبرگزاری تاریخ ما، گفت: نشر کتاب، جز صنعت و فرهنگ مکتوب هر کشوری محسوب می‌شود.
وی تصریح کرد: ناشر در ابتدا با چالش تولید محتوا روبرو است؛ هرچقدر پایه‌های علمی دانشگاهی و پیشرفت صنعتی در این زمینه ضعیف‌تر باشد، محصولات مکتوب و تولیدات خلاقانه اندیشه، در سطح پایین‌تری ارائه شود.
مسئول انتشارات اردوی سوره خاطرنشان کرد: در راستای تولید محتوا، نشرهای تولیدکننده محتوا به دلیل عدم تخصص مترجمان با مشکلات ترجمه مواجه خواهند شد و یا آثار تولید شده در زمینه تألیف، متناسب با نیاز بازار نشر و مخاطبان کتابخوان نیست. در حال حاضر جامعه اهل مطالعه بیشتر به دنبال کتاب‌هایی با محتوای انگیزشی، علمی، تخیلی و آموزشی هستند، اما اغلب نویسندگان گرایشات ادبی دارند و این زمینه در حال حاضر چندان مورد استقبال مردم قرار نمی‌گیرد.
چگنی افزود: خللی که نیاز بازار را می‌تواند پوشش دهد؛ تحقیق و پژوهش و تولید علم و دانش و هنر پا به پای جوامع غربی است.
وی اضافه کرد: ناشر در زمینه فنی و مراحل پیش از چاپ، با نیاز به نیروی گرافیست حرفه‌ای روبرو است؛ که در این راستا در بروجرد تعداد نیروهای حرفه‌ای تعلیم دیده در این زمینه، انگشت‌شمار است.
تورم شدید در قیمت کاغذ و چاپ یکی از اصلی‌ترین مشکلات نشر
مسئول انتشارات اردوی سوره بیان کرد: در فرایند چاپ نیز ناشر در زمینه اخذ مجوز با مشکل روبرو است و ممکن است برای دریافت مجوز چندین بار کتاب به وزارت ارشاد فرستاده شود و از نظر محتوایی یا تصویرگری مورد انتقاد قرار بگیرد؛ تا سرانجام در چارچوب قوانین کتاب موفق به اخذ مجوز شود.
چگنی ادامه داد: از دیگر مسائلی که ناشران شهرستانی بیشتر با آن مواجه هستند، پخش کتاب، ویترین و فروش است؛ درحالی‌که مشکل توزیع کتاب در کلان‌شهرها همانند تهران کمتر بوده این چالش‌ها برای کتاب‌های عمومی بیشتر مشهود است.
وی یکی از اصلی‌ترین مشکلات نشر را تورم شدید در قیمت کاغذ و قیمت چاپ کتاب در چاپخانه‌ها دانست و افزود: امیدواریم این مشکلات با تزریق کاغذ دولتی به پیکره نشرها و کنترل و نظارت نرخ چاپخانه‌ها کمتر شود.
سرانه مطالعه در کشور بسیار پایین است
کوروش پرهام مسئول انتشارات پارس تاک در این رابطه به خبرگزاری تاریخ ما، گفت: با توجه به اینکه سرانه مطالعه در کشور بسیار پایین است و همه به این موضوع اشراف دارند فرهنگ نشر هنوز با گذشت چندین دهه به نشر ایران هنوز فرهنگ درست نشر جا نیفتاده است هنوز با علمی که باید جلو برویم پیش نمی‌بریم.
وی تصریح کرد: خیلی از مجوزها به نشریات داده می‌شود درحالی‌که نه محتوا و نه بار علمی دارند بدون نظارت مجوز داده و وارد بازار می‌شود و این خود یک سم قوی در این حوزه است کسانی که آن‌ها را می‌خواندند فکر می‌کنند که درست هست و مطالب در ذهن آن‌ها شکل می‌گیرد.
مسئول انتشارات پارس تاک خاطرنشان کرد: دولت قبلی تلاش کردند و وعده‌های نیز دادند ولی عملی نشد، برای اینکه ناشران کار کنند باید وعده‌ها عملی شود امیدواریم در دولت جدید این وعده‌ها عملی شوند.
پرهام اضافه کرد: قیمت کاغذ روزبه‌روز در حال افزایش هست ناشران برای چاپ کتاب هزینه بالای را پرداخت می‌کنند و هزینه کتاب بالا می‌رود و خوانندگان نیز راغب به پرداخت هزینه زیاد برای کتاب با صفحات کم نیستند.
وی بیان کرد: با وضعیت اقتصادی که مردم دارند قادر به خرید کتاب نیستند که در این راستا کتاب‌فروش و ناشر ضرر می‌کنند و رغبت برای کار کم می‌شود.
مسئول انتشارات پارس تاک ادامه داد: در حالت کلی در شهرستانی مثل بروجرد که به جامعه بزرگ‌تر دسترسی ندارد مشکل آن‌ها توزیع کتاب بوده که عمده‌ترین مشکل ناشران است کتابی که چاپ می‌شود خود ناشر باید در کتاب‌فروشی‌ها کتاب را بگذارد که آیا فروش برود یا خیر.
پرهام اظهار کرد: چاپ کتاب آورده آن‌چنانی ندارد کلاً بر روی درآمد کار فرهنگ در شهرهای کوچک نمی‌شود حساب کرد و اغلب شغل دوم افراد است.
وی تصریح کرد: تبلیغات برای کتاب و کتابخوانی در سطح شهر ضعیف است و تبلیغ کتاب به شبکه چهار و شبکه‌های کم بیننده معطوف شده است که انتظار می‌رود بودجه بیشتری به فرهنگ کتاب اختصاص دهند چون فرهنگ کتابخوانی در کشور ضعیف است.
مسئول انتشارات پارس تاک خاطرنشان کرد: ارتباط ناشران با کانون پرورش فکری کودکان باید بیشتر شود و آموزش‌وپرورش، دانشگاه‌ها در اشاعه فرهنگ کتاب و کتابخوانی کمک کنند و ارگانی مانند شهرداری می‌تواند برای نصب بنر تخفیف در نظر بگیرد.
پرهام با بیان اینکه تبلیغات در ترویج فرهنگ کتاب بسیار مؤثر است و در درازمدت اثر آن مشخص خواهد شد اضافه کرد: تشویق به کتابخوانی باید از دوران نونهالی آغاز شود.
وی بیان کرد: درصد خانواده‌های تحصیلکرده ای که با فرزندان خود برای کتابخوانی کار می‌کنند پایین است درحالی‌که باید همه خانواده‌ها فرزندان خود را از دوران نونهالی به کتابخوانی تشویق کنند.
مسئول انتشارات پارس تاک ادامه داد: مؤلفان بروجرد برای چاپ کتاب خود به سمت تهران و قم می‌روند و این کم‌لطفی در حق ناشران شهرستان است.
وام کم‌بهره به ناشران داده شود
احمد کلهری مسئول انتشارات کلهری در ابن رابطه به خبرگزاری تاریخ ما، گفت: در سال‌های اخیر خوشبختانه با ورود چند ناشر به بروجرد صنعت نشر و چاپ در این شهرستان توسعه چشمگیری داشته و صنعت نشر و چاپ کتاب در بروجرد مطلوب است.
وی با بیان اینکه از فروردین‌ماه امسال تاکنون ۱۰۰ عنوان کتاب در بروجرد چاپ شده است، تصریح کرد: از تحویل محتوا تا اخذ مجوز که شامل؛ تایپ، صفحه‌آرایی، شابک و مجوز بوده حدود یک ماه زمان می‌برد.
مسئول انتشارات کلهری خاطرنشان کرد: قبلاً برای این پروسه زمان بیشتری صرف می‌شد اما در حال حاضر با وجود پیشرفت در این زمینه مشکلاتی نیز وجود دارد که عمده و مهمترین آن عدم مرکز پخش در بروجرد است.
کلهری اضافه کرد: وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی برای حمایت از ناشرین و مؤلفین می‌تواند وام‌های کم‌بهره در اختیار آن‌ها قرار دهد و یارانه کاغذ به ناشرین پرداخت شود تا شاهد افزایش قیمت کتاب نباشیم.
مطالعه و کتابخوانی یکی از مهمترین و ضروری‌ترین نیازهای بشری است
علی باجلان عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد در این رابطه به خبرگزاری تاریخ ما، گفت: مطالعه و کتابخوانی یکی از مهمترین و ضروری‌ترین نیازهای بشری است که از دیرباز تا به امروز نقش و جایگاه ویژه‌ای در زندگی انسان داشته است و علیرغم همه پیشرفت‌هایی که در زمینه فنآوری‌های اطاعاتی و ارتباطی صورت گرفته است عشق و علاقه مردم به مطالعه و کتابخوانی همچنان به قوت خود باقی است.
وی تصریح کرد: مطالعه و کتابخوانی نه تنها توانایی‌های فردی را بهبود می‌بخشد بلکه سبب می‌شود تا افراد شناخت بهتر و دقیق‌تری نسبت به دنیای پیرامون خود پیدا کنند و در فعالیت‌های اجتماعی موفقیت‌های بیشتری حاصل کنند. تا سال‌های نه‌چندان دور و تا قبل از ظهور و نفوذ فنآورهای نوین اطلاعاتی و ارتباطی از جمله اینترنت و فضای مجازی، کتاب به شکل فیزیکی آن مورد توجه مردمان جهان بود و جزءلاینفک زندگی آنان برای پرکردن اوقات فراغت و همچنین دستیابی به اطاعات علمی و پژوهشی به شمار می‌رفت.
دکتری کتابداری و اطلاع‌رسانی خاطرنشان کرد: ظهور اینترنت و پدیده جذاب فضای مجازی زندگی انسان امروزی را به‌گونه‌ای شگرف تحت تأثیر خود قرار داده است که یکی از اثرات آن به اشتراک‌گذاری منابع کتابخانه‌ای برای استفاده کاربران بوده است که خود می‌تواند به‌عنوان یک ابزار مفید و کارآمد برای توسعه و ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی باشد.
باجلان اضافه کرد: با توجه به قابلیت‌هایی که فضای مجازی در برقراری ارتباطات بین شهروندان جامعه جهانی دارد لذا نهادهای مرتبط با امر کتابخوانی می‌توانند از این فضا به نحو مطلوب برای ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی استفاده کنند.
فضاهای مجازی در جامعه امروزی جانشین کتاب‌ها شده‌اند
وی بیان کرد: فضاهای مجازی در جامعه امروزی جانشین کتاب‌ها شده‌اند و با ورود به قرن جدید و آمدن گوشی‌های تلفن همراه و سایر لوازم دیجیتال، بشر از سمت کتاب و مطالعه روی برگردانده است.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد ادامه داد: موضوع کتاب و کتابخوانی در کشور ما سال‌هاست با هشدار کارشناسان و صاحب‌نظران درباره سرانه مطالعه ناامیدکننده مردم همراه بوده است، کتاب در سبد خانوار ایرانی گم شده و امروزه فضای مجازی است که بشر را به‌پیش می‌برد و ابزارها و ادوات دیجیتالی در قالب رسانه اگر کاربری به آن‌ها اعتیاد پیدا کند، دیگر یک ابزار رام و مطیع نخواهند بود، موجودات سرکشی می‌شوند که به شیارها و عادات ذهنی کاربر شکل و قاعده می‌بخشند. از جمله ذهن کاربر را چنان به تنوع و سرعت گرفتن پیام و تصاویر خود عادت می‌دهند که دیگر چنین ذهنی برایش همنوایی با فضای رسانه کتاب بسیار سخت و دشوار خواهد شد.
باجلان اظهار کرد: اهمیت کتاب و کتابخوانی، پرورش و تربیتِ خواندن از روزهای اول زندگی و کودکی و در محیط خانه و خانواده شروع می‌شود و تا آخرین مراحل و عالی‌ترین تحصیلات دانشگاهی ادامه پیدا می‌کند.
وی تصریح کرد: عادت کردن به کتابخوانی لازم و کافی نبوده و می‌بایست نسبت به تحکیم و تداوم آن عادت نمود که هدف و مقصود مطالعه را تحقق ببخشد و برای تداوم عادتِ خواندن می‌بایست نظام‌های دیگر هم به یاری و همکاری نظام آموزش بیایند خصوصاً رسانه‌های همگانی و امکانات و ابرازهای ارتباطی فراگیر نقش پیگیر و هماهنگ‌کننده را در رشد کتابخوانی در جامعه بر عهده بگیرند.
این دکتری کتابداری و اطلاع‌رسانی خاطرنشان کرد: اکنون وقت آن شده است که این معضل بزرگ عدم کتابخوانی را با جدیت و سخت‌کوشی هر چه تمام‌تر از جامعه دور کرد و همه انگیزه‌ها و موانعی که به هر دلیل در زمینه کتاب و کتابخوانی ایجاد شده است کنار رانده و با یاری، کمک، مردانگی و اراده قاطع تصمیم شکست‌ناپذیری گرفته و نسبت به احیای کتاب و کتابخوانی اقدام کنیم.
باجلان اضافه کرد: پایه‌های عادت خواندن در خانه شکل می‌گیرد. اگر در خانه فضای مساعدی برای تشویق خواندن باشد، کار آموزشگاه و کتابخانه آسان‌تر می‌شود. فضای عمومی خانه، روش زندگی پدر و مادر و کار آگاهانه آن‌ها با کودک، در نگرش کودک به کتاب و مطالعه تأثیر همه جانب‌های دارد.
وی بیان کرد: اگر محیط خانواده، آموزشگاه و کتابخانه با یکدیگر هماهنگ و برانگیزاننده باشند، عادت مطالعه به‌آسانی در کودک پا می‌گیرد و ریشه می‌کند. کودک خردسالی که از دو یا سه‌سالگی کتاب تصویری در دسترس دارد و برایش کتاب خوانده‌اند و قصه گفته‌اند، در حقیقت دانه‌های یک عادت پایدار را در او کاشته‌اند. هنگامی‌که کودک در خانه‌ای بزرگ می‌شود که همه بزرگ‌ترها کتاب می‌خوانند و درباره آن گفت‌وگو می‌کنند، کودک با فضای برانگیزاننده مطالعه روبه‌روست.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد ادامه داد: پدر و مادر می‌توانند آگاهانه فضای کتاب خوانی خانه را پر جلوه تر کنند. آنان می‌توانند به‌طور منظم از همان خردسالی برای کودک خود کتاب بخوانند، روزنامه و نشریه بخرند و به خانه بیاورند و آن‌ها را در خانه بخوانند و با کودکان درباره برخی مطالب جالب آن گفتگو کنند.
فرهنگ، محوری‌ترین برگ هویتی یک ملت محسوب می‌شود
باجلان اظهار کرد: بسیار خوب است پدران و مادران برای کودکان کتاب بخرند و در مناسبت‌های گوناگون به آن‌ها هدیه بدهند. پدران و مادران می‌توانند در هنگامی‌که خانواده گرد هم هستند، گفتگوهای علمی را پیش بکشند و دیدگاه بچه‌ها را درباره آن‌ها جویا شوند و برای یافتن پاسخ، آن‌ها را به‌سوی کتاب راهنمایی کنند.
وی تصریح کرد: فرهنگ، محوری‌ترین برگ هویتی یک ملت محسوب می‌شود و یکی از راه‌های مهم توسعه فرهنگی اهمیت دادن به مسئله کتاب، کتابخوانی و ترویج مطالعه در جامعه، خصوصاً در میان جوانان و نوجوانان است. در واقع از شاخص‌های مهم توسعه‌یافتگی هر جامعه سرانه مطالعه، میزان تولید و مصرف اطلاعات و کالاهای فرهنگی در آن جامعه است و بنا بر اهمیت این مسئله دولت‌ها و سیاستگذاران باید برنامه‌ریزی‌های جدی و مؤثرتری را در این رابطه اجرا کنند.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: بالطبع یکی از راه‌های ترویج فرهنگ کتابخوانی، مردمی کردن و تأمین منابع و ایجاد انگیزه در یکایک افراد جامعه است و در راستای تحقق این سیاست فرهنگی و نهادینه کردن فرهنگ کتابخوانی بایستی قدم‌هایی برداریم که به‌طور خلاصه به چند مورد از آن‌ها می‌پردازم.
باجلان اضافه کرد: برگزاری مسابقات کتابخوانی و خلاصه‌نویسی کتاب‌ها می‌توانند گرایش افراد را به مطالعه منجر شود و این‌گونه مسابقات می‌تواند زمینه‌ساز رغبت عده زیادی از افراد به مطالعه شود، کتاب‌های تازه و جدیدی به مجموعه‌ای کتابخانه‌ها باید افزود که این امر گوارا و دل‌نشین بوده و حیات و پویایی کتابخانه را تأمین و تضمین می‌کند.
کتاب منبع حاوی معارف بشری است
وی بیان کرد: راه ترغیب و علاقه‌مند کردن کودکان به کتاب و کتابخوانی این است همان‌طور که بزرگ‌ترها مطالعه می‌کنند می‌توانند کتاب‌های کودکانه را گزینش کنند و در فرصت‌های که کاری ندارند برای کودکانشان آن‌ها را بخوانند که این کار سبب کتاب دوستی و علاقه‌مندی به کتابخوانی می‌شود و این عشق به‌تدریج در وجود کودک نهادینه می‌شود.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد ادامه داد: تشویق زنان و مردان متأهل، به کتابخوانی ازجمله کارهای بسیار اساسی و مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
باجلان اظهار کرد: کتاب به‌عنوان منبعی که حاوی معارف بشری است و اذهان آنان را برای خوب فهمیدن، بهتر اندیشیدن و در موضع صحیح‌تر قرار گرفتن آماده می‌کند. راهنمایی و آشنا کردن زنان و مردان متأهل با روش‌های صحیح برخورد با یکدیگر و فرزندانشان با استفاده از تجربیات پیشرفته بشری اهمیت بسیاری دارد.
وی تصریح کرد: تشکیل شورای عالی کتاب و رادیو کتاب، یکی از کارهای بزرگ و مهم در سطح جامعه است که بدین‌وسیله تبلیغات کتابخوانی همه‌گیر می‌شود. امروزه شاهدیم برای کالاهای کم‌اهمیت که تأثیری هم در زندگی انسان‌ها ندارند، تبلیغات رنگینِ عجیب‌وغریبی انجام می‌گیرد و دستگاه‌های ارتباط جمعی، مطبوعات، صداوسیما آن‌ها را پخش می‌کنند. درحالی‌که آن محصولات ضروری نبوده و یک‌چیز اضافه در زندگی هستند؛ گاهی بودنشان مفید است، گاهی بودنشان حتّی مفید هم نیست؛ شاید مضر هم هست؛ اما بدون شک محصولی با عظمت کتاب، با ارزش کتاب، درخور این است که تبلیغ شود؛ تا افراد جامعه به کتاب خواندن تشویق شوند و این فرهنگ به‌صورت عادت در میان اقشار مختلف جامعه نهادینه شود.
این استاد کتابداری و اطلاع‌رسانی خاطرنشان کرد: بی‌اقبالی و سردی نسبت به کتاب و کتابخوانی خاصه میان جوانان از ابعاد و عوامل بسیاری برخوردار است. هر کوششی در این میان برای شناسایی این عوامل، گشاینده راهی خواهد شد که بتوان چاره‌های مؤثری برای رشد کتابخوانی جست‌وجو کرد. مهم آن است که نباید جامعه فکری و روشنفکری سپر بیندازد و از چاره‌جویی عقب بنشیند.
باجلان اضافه کرد: جوانی که غرق در بازی‌های رایانه‌ای و رسانه‌هایی مانند وایبر و واتسآپ و امثال آن است و کارش در کاربرد این وسایل از تفریح و سرگرمی فراتر می‌رود و به‌نوعی از اعتیاد و دل‌بستگی و اشتغال دائم بدل می‌شود، دیگر یک کاربر عادی محسوب نمی‌شود. چنین فردی در جبر و چنبره رسانه‌های مجازی اسیر می‌شود و منطق آن‌ها ذهن مصرف‌کننده را شکل می‌دهد.
وی بیان کرد: سرعت خواهی و تنوع‌طلبی ذهن کاربر، قدرت تخیل و توان بازسازی استدلال و دنبال کردن یک موضوع منسجم در زمانی نسبتاً بلند را دچار رکود و فرسایش می‌کند. کاربر معتاد به تجهیزات و رسانه‌های دیجیتالی در برابر رسانه کتاب کم‌حوصله است و کتاب برایش جذاب نیست.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد ادامه داد: اگر چنین شخصی مجبور به تحمل فضایی مانند رسانه کتاب باشد، دچار خواب‌آلودگی و خمیازه می‌شود؛ یعنی ارتباطش با محیط کتاب قطع می‌شود چگونه می‌توان به گسترش فرهنگ مطالعه و کتابخوانی کمک کرد؟ پاسخ دادن به این سؤال پیچیده و تا اندازه‌ای دشواراست.
باجلان عنوان کرد: دلایل مختلفی می‌تواند در گسترش فرهنگ مطالعه مؤثر باشد. پیش از هر چیزی این امر نیازمند فرهنگ‌سازی بوده، کافی است به کتابخانه‌های مدارس نگاهی بیندازیم و می‌بینیم که اولا بیش از نیمی از مدارس فاقد کتابخانه هستند و بیشتر کتاب‌های سایر کتابخانه‌ها نیز کمک‌آموزشی است.
وی اظهار کرد: از همه مهم‌تر اینکه امروزه با دسترسی راحت به اطلاعات در فضای وب، خیلی‌ها برای کسب اطلاعات خودشان را به فراست پیدا کردن کتاب و خرید نمی‌اندازند. این‌ها تنها بخشی از مشکلاتی است که برای بالا بردن فرهنگ کتابخوانی باید به‌صورت دقیق بررسی شوند.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: بااین‌حال، غنای فرهنگی و تاریخی ایران و وجود کتاب‌های فراوان درزمینه شعر و ادب به زبان فارسی، یکی از مهمترین عوامل مؤثر در رشد فرهنگ کتابخوانی می‌تواند باشد. درواقع باکمی تبلیغات و فراهم کردن زیرساخت‌های لازم، می‌توان اقشار مختلف جامعه را به سمت کتابخوانی سوق داد.
کسب دانش یکی از بزرگترین دلایل مطالعه کتاب است و با توجه به اینکه کتاب‌ها منبع غنی از اطلاعات هستند، خواندن کتاب با موضوعات متنوع به عمق دانش و اطلاعات افراد می‌افزاید.
هفته کتاب و کتابخوانی نیز بستری مناسب برای معرفی و پررنگ کردن نقش و جایگاه مطالعه در میان افراد جامعه و به‌خصوص در میان جوانان و نوجوانان است.
پایان خبر / تاریخ ما