بخش خصوصی غایب بزرگ نمایشگاه شورای عالی فضایی/پیشنهادی برای کاهش فاصله با دنیا در صنعت فضا

به گزارش خبرگزاری تاریخ ما، شورای عالی فضایی، نام عالی‌ترین مرجع رسیدگی به مسائل فضایی ایران است و زیر نظر رئیس‌جمهور، به مسائل مربوط به این حوزه رسیدگی می‌کند.

رئیس جمهور، رئیس این شورا است و وزرای ارتباطات و فناوری اطلاعات، علوم، تحقیقات و فناوری، دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، امور خارجه، صنعت، معدن و تجارت، راه و شهرسازی، رئیس سازمان برنامه و بودجه، رئیس سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران از اعضای این شورا هستند و رئیس سازمان فضایی ایران به عنوان دبیر شورا، در جلسات این شورا حضور دارند. در غیاب رئیس جمهور ریاست جلسه برعهده معاون اول رئیس‌جمهور خواهد بود.

اولین جلسه شورای عالی فضایی در دولت سیزدهم بعد از ۱۰ سال وقفه در روز ۵ آذرماه برگزار شد.

برگزاری نمایشگاهی از دستاوردهای حوزه فضایی از برنامه‌های جنبی این جلسه بوده است و در حالی شرکت‌های دانش بنیان بسیاری مرتبط با این حوزه تشکیل شده است، ولی این نمایشگاه بدون حضور این شرکت‌ها برگزار شد و دستاوردهای این حوزه به رییس جمهور معرفی شد.

به گفته رییس کنسرسیوم شرکت‌های فعال در حوزه فضایی اکنون که عزم دولت سیزدهم بر توسعه صنعت فضایی است، بهتر است به فناوران و نوآوران این حوزه توجه داشته باشند، چرا که در دنیا بعد از یک پوست‌اندازی در این حوزه، اکنون این شرکت‌های بخش خصوصی هستند که با هزینه‌های کمتر اقدام به تسخیر فضا کرده‌اند.

رویکرد سنتی جایگزین رویکرد نیاز محور!

دکتر حسین شهرابی، رییس کنسرسیوم شرکت‌های فعال در حوزه فضایی در گفت‌وگو با خبرگزاری تاریخ ما، با ابراز خرسندی از برگزاری جلسه شورای عالی فضایی، گفت: از منظر دیگر این موضوع نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است؛ چرا که دغدغه‌هایی که ما از قبل پیش بینی کرده بودیم، در حال بروز و ظهور است.

وی با اشاره به دغدغه‌ها و نگرانی‌های موجود در حوزه فضایی، توضیح داد: بعد از یک دوره بی مهری به صنعت فضا، بازگشت به فضا با رویکرد سنتی شکل گرفته است، نه رویکرد مورد نیاز کشور.

شهرابی رویکرد سنتی صنعت فضا را توجه به بازیگران دولتی در حوزه فضایی عنوان کرد و یادآور شد: در این رویکرد تمرکز بر بازیگران دولتی و بودجه دولتی برای دستیابی به یکسری از اهداف است که این رویکرد در زمان خودش مناسب بود و با این رویکرد کشور صاحب پرتابگر شد و توانستیم ماهواره بومی بسازیم که اقدامات خوبی بوده است.

رییس کنسرسیوم شرکت‌های دانش بنیان فعال حوزه فضایی، اضافه کرد: ولی در همان زمانی که ما صاحب ماهواره و پرتابگر بومی شدیم، در آن زمان دنیا در صنعت فضایی در حال پوست اندازی بود که  بر اساس آن شرکت‌هایی مانند اسپیس ایکس و با فاصله چند سال شرکتی مانند پلنت لب با رویکرد بازیگری جدی بخش خصوصی در حوزه فضایی در حال شکل گیری بوده است به این معنا که در آن زمان دنیا از زیست بوم دولتی به زیست بومی خصوصی در  حال مهاجرت بوده است.

وی ادامه داد: الان که عزم کشور به بازگشت به سمت فضا معطوف شده، باید با این رویکرد جدید به صنعت فضایی بازگردیم و اگر بخواهیم با رویکرد گذشته به این صنعت رجوع کنیم، اتفاق خاصی نخواهد افتاد.

شهرابی خاطر نشان کرد: ما طی نامه‎‌ای که برای رییس جمهوری ارسال کردیم، این نکته را به استحضار ایشان رسانده بودیم که اگر بخش خصوصی و مردمی شدن صنعت فضایی جدی گرفته شود، کشور می‌تواند گام‌های بزرگی بردارد و در عرصه بین الملل می‌تواند جایگاه مناسبی برای خود داشته باشد.

وی اظهار کرد: ولی اگر رویکرد سنتی باشد، اتفاق جدیدی در کشور رخ نمی دهد، ضمن آنکه دولت توان این را ندارد که قادر به پشتیبانی از این حوزه باشد.

برگزاری نمایشگاهی فضایی با حضور بازیگران سنتی فضا

رییس کنسرسیوم شرکت‌های فعال در حوزه فضایی با اشاره به برگزاری نمایشگاهی از دستاوردهای فضایی در حاشیه جلسه شورای عالی فضایی، گفت: با توجه به نحوه برگزاری این نمایشگاه برداشت ما از این نمایشگاه این است که بازیگران گذشته صنعت فضایی کشور تمایل نداشتند که بازیگران جدید و از بخش‌های خصوصی در این عرصه عرض اندام کنند و به نظر می‌رسد که دست اندرکاران این نمایشگاه نخواستند اتفاقاتی که در بخش خصوصی رخ داده است، دیده شود.

شهرابی تاکید کرد: در صورتی که این واقعیات و دستاوردهای بخش خصوصی در این حوزه دیده می‌شد، متوجه می‌شدند که همان اقداماتی که در صنعت فضایی با منابع انسانی متعدد و زیاد انجام می‌شود، همان اقدامات در بخش خصوصی با نیروی انسانی بسیار کمتر در حال انجام است.

وی ادامه داد: علاوه بر آن پروژه‌های فضایی که در بخش دولتی با اعتباراتی نزدیک به ۱۰ تا ۱۵ میلیون دلار در حال انجام است، در بخش خصوصی در حد یک تا ۲ میلیون دلار قابل انجام است.

این فعال صنعت فضایی خاطر نشان کرد: زمانی که این تفاوت‌ها با هم مقایسه می‌شود، بازیگران سنتی این حوزه احساس خطر خواهند کرد.

شهرابی با انتقاد نسبت به نبود بخش خصوصی در این نمایشگاه، یادآور شد: پیشنهاد می‌شود که تیم رییس جمهور باید نگاهشان در این صنعت به سمت تیم‌های نوآفرین و خلاق و جوان باشد، نه به سمت تیم‌های سنتی؛ در غیر این صورت کشور در این حوزه پیشرفت نخواهد کرد.

وی ادامه داد: تصور می‌شود نمایشگاهی در این حوزه برگزار شد و بازیگرانی که در این نمایشگاه دعوت شدند تا پیشرفت‌های این صنعت را به رییس جمهور ارائه دهند، همگی بخش دولتی بودند و حال این سوال مطرح است که رییس جمهور چگونه بداند که کنسرسیومی از شرکت‌های دانش‌بنیان تشکیل شده است که یک ماهواره با رزولوشن بهتر از ۴ متر با قیمت یک دهم بخش دولتی در زمانی به مراتب کمتر در دست ساخت دارد.

شهرابی افزود: پروژه‌ای که ما در مدت ۲ سال اجرا کردیم، تنها مطالعات امکان سنجی ماهواره مشابه آن در بخش دولتی ۳ سال طول کشیده است.

رییس کنسرسیوم شرکت‌های فعال در حوزه فضایی با طرح این سوال که اگر این مقایسه‌ها صورت نگیرد، رییس جمهور از کجا باید بداند که مسیر درست در این حوزه کدام است، گفت: برداشت من این است که بازیگران سنتی که برگزاری این نمایشگاه را بر عهده داشتند، تعمدا نمی خواستند بخش خصوصی دیده و نمی‌خواستند خروجی جهشی بخش‌های خصوصی در این صنعت عرضه شود.

انتقاداتی که به سازمان فضایی وارد است

وی گفت: قاعدتا برگزاری چنین نمایشگاهی باید با سازمان فضایی باشد، چون این سازمان دبیر شورای عالی فضایی است و اگر سازمان فضایی نیز در جریان برگزاری این نمایشگاه نبوده است، جای سوال است.

شهرابی با اشاره به اقدامات معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری در زمینه حمایت از شرکت‌های دانش بنیان و فناور، خاطر نشان کرد: چند سال قبل مقام معظم رهبری در جمع نخبگان سخنرانی داشتند و ایشان به صراحت اعلام کردند که محوریت بسیاری از این اقدامات به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری واگذار شود و ما نیز در این مجموعه خصوصی نیز، بیشترین کمک و حمایتی که دریافت کردیم، از سوی معاونت علمی بوده است.

وی با طرح این سوال که مگر می‌شود معاونت علمی که بازیگر مهم عرصه فناوری است، در این نمایشگاه حضور نداشته باشد، ادامه داد: اگر تعمدی در این زمینه در کار نبوده باشد، اشتباه بزرگی بوده است.

بازگشت به عقب با نادیده گرفتن فناوری‌های به‌روز

رییس کنسرسیوم شرکت‌های فعال در حوزه فضایی به برخی از مباحث مطرح در جلسه شورای عالی فضایی اشاره کرد و گفت: ما در این جلسه نبودیم، ولی خبرها حاکی از آن است که در این جلسه موضوع ماهواره ژئو مطرح شده است. ماهواره‌های ژئو بسیار مهمند، ولی به نظر ما در حال حاضر مسیر ماهواره‌های لئو، ظرفیت‌های بسیار زیادی دارد که اگر امروز از این ظرفیت‌ها غافل شویم، این حوزه را نیز به راحتی از دست خواهیم داد.

وی در این باره توضیح داد: تفاوت ماهواره ژئو با ماهواره‌های لئو در این است که  مدار ژئو یک مدار جا افتاده و یک بازار قدیمی دارد که بازیگران خبره در آن مشغول به فعالیت هستند و برای بازیگران جدید که می‌خواهند اقدامات اقتصادی در این حوزه انجام دهند، تقریبا فرصت اقتصادی وجود ندارد، ولی ماهواره‌های لئو با توجه به اینکه بازار آن در دنیا به دلیل منظومه‌های پرتعداد آن در حال شکل گیری است، یک بازار بکری است که بازیگران جدید در آن فرصت بیشتری دارند.

شهرابی تاکید کرد: بر این اساس اگر ما از ماهواره‌های لئو نیز غفلت کنیم، عقب خواهیم ماند، همانطوری که به دلیل غفلت از ماهواره‌های ژئو عقب ماندیم.

وی با تاکید بر اینکه در مدار لئو بازیگران دولتی نمی‌توانند بازیگری کنند، گفت: زمانی که در این مدار شرکت‌هایی مانند اسپیس ایکس و پلنت لب حضور دارند و زمانی که استارت‌آپ‌های کوچک با حمایت‌های اندک بازیگران قدری می‌شوند، ما نمی‌توانیم با بازیگران سنتی گذشته در این حوزه حضور یابیم.

شهرابی با اشاره به اعتبارات محدود دولت برای حمایت از شرکت‌ها، اظهار کرد: این خیلی خوب است که خواست دولت در صنعت فضایی شکل گرفته است، ولی این خواست باید به زیست‌بوم مردمی و بخش خصوصی گره بخورد و در این صورت است که منابع اندک دولت در کاهش ریسک و تهییج بخش خصوصی مصرف می‌شود، ولی با رویکرد گذشته همین اعتبارات اندک به سمت سازمان‌های دولتی هزینه می‌شود و نهادهای دولتی نیز همواره گلایه دارند که منابع محدود است و همچنان فاصله ما برای رسیدن به نقطه ایده آل زیاد خواهد بود.

رییس کنسرسیوم شرکت‌های فعال در حوزه فضایی، ادامه داد: بخش خصوصی باید در عرصه فضایی وارد شود و اگر دولت جدید بتواند این مهاجرت از بخش دولتی به بخش خصوصی را مدیریت کند، بزرگترین خدمت را به این صنعت کرده است، در غیر این صورت نباید منتظر اتفاق جدی در کشور در این صنعت باشیم.

پایان خبر / تاریخ ما