چگونه کرونا به فرصت برای رونق گردشگری تبدیل می‌شود؟
به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، صنعت گردشگری
وارد چالشی شده است که با تداوم آن نمی توان چشم اندازی مطلوب را
حداقل برای دو سال آینده پیش بینی کرد؛ اینکه فقط ضررها
و خسارت ها ناشی از شیوع کرونا محاسبه و اعلام شود و با شرایط
بحران اقتصادی که کشور با آن درگیر است، فقط به حمایت های مالی
دولت چشم دوخته شود، قطعا راه حل مساله نیست.
به گفته علی اصغر مونسان وزیر میراث فرهنگی،
گردشگری و صنایع دستی «خسارت کرونا به صنعت گردشگری تا مهر ماه ۹۹
بیش از ۱۴ هزار میلیارد تومان و کمک های دولت در این بخش در مجموع
۷ هزار میلیارد تومان بوده است، و با تداوم این روند این صنعت به
سمت ورشکستگی در حال حرکت است»؛ کرونا تهدید و چالشی است که
اقتصاد جهانی را با رکود بی نظیر مواجه کرده است، اما آیا فقط
باید ایستاد و فرو پاشی و ورشکستگی اقتصادی صنایع و کسب و کارها
را تماشا کرد؛ یا می توان هنرمندانه و با ابتکار و
خلاقیت، از تهدیدها و چالش ها فرصت ساخت؟
کرونا فرصت مناسبی برای شناخت و رونق گردشگری داخلی
است
ابتهال زندی عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی
و پژوهشگر و مدرس حوزه گردشگری در گفت‌وگو با خبرنگار
فرهنگی ایرنا،با بیان اینکه «کرونا را نمی‌توان صرفا به
عنوان یک تهدید نگریست»، خاطرنشان کرد: اگر گردشگران
شیوه‌نامه‌های بهداشتی را با دقت رعایت کنند و تاسیسات گردشگری هم
شرایط بهداشتی و اصول و ضوابط سفر امن و ایمن را مهیا کنند، اگر
هماهنگی لازم میان زنجیره سرویس‌دهندگان با مسافران بر رعایت دقیق
دستورالعمل های بهداشتی در اماکن تاریخی، تفریحی، اقامتی،
پذیرایی، سیستم حمل‌ونقل و هر آنچه که به گردشگری مربوط می شود،
ایجاد شود کرونا فرصت مناسبی برای شناخت و رونق گردشگری داخلی
است.
اگر گردشگران پروتکل‌های بهداشتی را با
دقت رعایت کنند و تاسیسات گردشگری هم شرایط بهداشتی و اصول و
ضوابط سفر امن و ایمن را مهیا کنند، کرونا فرصت مناسبی برای
شناخت، سرمایه‌گذاری رونق گردشگری داخلی است.مدرس دانشگاه
بیان کرد: از طرفی اگر حتی جابه‌جایی مسافر هم صورت نگیرد، کرونا
فرصت مناسبی برای بازسازی، آماده‌سازی و تقویت زیرساخت و تاسیسات
گردشگری در مقاصد گردشگری است؛ وقتی حجم سفر کاهش می‌یابد هتل‌دار
می‌تواند مرمت‌ها، بازسازی‌ها و تعمیرات مجموعه خود را انجام دهد،
حوزه تبلیغات می‌تواند مقاصد جذاب و مسیرهای ارزان‌تر طراحی کند،
از طرفی راهنمایان گردشگری می‌توانند دانش خود را با مطالعه و
تحقیق به روز کنند خود را به زبان‌های خارجی جدید و حتی گویش‌های
محلی اقوام مجهز کنند، همه این‌ها مواردی است که شیوع بیماری
کرونا را از یک تهدید به فرصت تبدیل می‌کند، البته به زاویه دید
به مسایل هم بستگی دارد.
پژوهشگر حوزه گردشگری افزود: برخی از مقاصد گردشگری در ایران در
فصل گردشگری چنان به نقطه اوج و اشباع مسافر می رسند که کیفیت
خدمات به شدت افت می‌کند و صاحبان مشاغل صنعت گردشگری حتی فرصت
تجدید قوا و برنامه‌ریزی‌های خلاقانه ندارند؛ بسیاری از هتل‌داران
همیشه اعلام می‌کردند «نمی‌توانیم به دلیل ترافیک مسافر نیروهای
خود را برای ارتقای دانش و کسب مهارت‌های لازم به دوره‌های آموزشی
بفرستیم، یا نمی‌توانیم دکوراسیون رستوران و محل اقامت را بازسازی
و حتی نرم‌افزارهای اداری مالی تاسیسات خود را ارتقا دهیم»؛ یا
برخی وسایل نقلیه از بس در جاده‌ها به شکل شبانه‌روزی در حرکت
بودند فرصت بررسی و بازیابی فنی نداشتند و گاهی هم خطرآفرین
می‌شدند، اما اکنون بهترین فرصت برای ایجاد همه این تغییرات و
تعمیرات است.
رعایت همگانی قواعد بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی برای رونق
گردشگری
زندی، دوران کرونا را بهترین زمان برای آموزش‌های آنلاین و
وبینارهای تخصصی گردشگری دانست و گفت: اکنون زمان معرفی ایده‌های
نو و استارتاپ‌های گردشگری است، نه اینکه صرفا فقط ایده‌ها بیان
شود، بلکه حمایت و روی آنها سرمایه‌گذاری شود تا در پساکرونا
عملیاتی شوند؛ همچنین کرونا بهترین فرصت است تا بسیاری از
راهنمایان گردشگری تجارب سفرهای خود را با یکدیکر به اشتراک
بگذارند، محتواهای ارزشمند تولید کنند و در شبکه‌های اجتماعی در
اختیار علاقه‌مندان بگذارند و حتی مدیران دفاتر خدمات سفر،
راهنمایان حرفه‌ای و مطلع محلی در مقاصد مورد هدف خود را پیدا
کرده و بانک‌های اطلاعاتی خود را به روز کنند، کاری که شاید در
طول سال هرگز فرصت نمی‌کردند.
مردم برای پایان کرونا و انجام سفر
لحظه‌شماری می‌کنند و هیجان زیادی دارند، بنابراین سرمایه گذاران،
فعالان و شاغلان این صنعت باید با خلاقیت، برنامه‌ریزی‌های نوین و
بروز و انجام تعمیرات و بازسازی‌ها در تاسیسات، فضا را برای
پذیرایی از گردشگران پساکرونا آماده کنند.پژوهشگر حوزه
گردشگری تاکید کرد: اگر حلقه‌های مختلف صنعت گردشگری در دوران
کرونا به یکدیگر پیوند بخورند و با همین ابزارهای ارتباطی، تجارب
محلی و جهانی به اشتراک گذاشته شود، می توان انتظار داشت در
پساکرونا صنعت گردشگری هم از نظر کیفیت خدمات و هم از نظر افزایش
گردشگر یک گام به جلو برمی‌دارد و کلیت این صنعت قوی‌تر می‌شود، و
به سمت توسعه پایدار حرکت خواهد کرد. مردم اکنون برای پایان کرونا
و انجام سفر لحظه‌شماری می‌کنند و هیجان زیادی دارند، بنابراین
سرمایه گذاران، فعالان و شاغلان این صنعت باید با خلاقیت،
برنامه‌ریزی‌های نوین و بروز و انجام تعمیرات و بازسازی‌ها در
تاسیسات، فضا را برای پذیرایی از گردشگران پساکرونا آماده کنند.
وی با اشاره به اینکه شبکه توزیع سفر و گردشگر در پساکرونا متحول
خواهد شد، گفت: نظام آگاهی‌بخشی در تعریف گردشگری در توسعه
پایدار، یک گردشگر را در طول سفر نه فقط در مبدا و مقصد و بازگشت،
بلکه در مقاصد بین‌راهی هم جذب می‌کند، و از اینکه گردشگر
برای یک مقصد تکراری هزینه کند، جلوگیری می‌کند؛ حتی
مسیرهای و مقاصد جدیدتر، روستاها و مکان‌های کمترشناخته شده و
شگفت‌انگیزتر کشف کند به دیگران هم معرفی کنند، البته آن مقاصد
جدید هم که برای گردشگری شناخته می‌شوند باید توسط مدیران و
مسئولان محلی هم از نظر زیرساختی و هم از نظر فرهنگ عمومی برای
جذب گردشگر جدید آماده شود.
زندی گفت: کرونا یک فرصت آموزش فرهنگی هم در قالب همبستگی عمومی
ایجاد کرده‌است، اینکه برای حفظ جان همه باید قواعدی را همزمان و
هماهنگ حتی فراتر از مرزهای بین المللی انجام دهیم و اگر هر جزوی
هماهنگ عمل نکند به کل جامعه و جهان آسیب خواهد زد؛ بهترین الگو
برای همه برنامه‌های کشور خواهد بود. امیدوارم این روش در صنعت
گردشگری هم اجرا شود که برای رونق گردشگری همه باید یکسری قواعد
فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی رعایت کنیم، زیرا همه در حلقه صنعت
گردشگری به یکدیگر متصل هستیم، این هدف غایی صنعت گردشگری است.
کرونا بیشتر به دفاتری که صرفا بر سفر خارجی تمرکز
داشتند، آسیب زد
زندی با بیان اینکه بیماری کووید۱۹ صنعت گردشگری در تمام جهان،
حتی کشورهای تراز اول این صنعت را با رکود مواجه کرده است، گفت:
در ایران چون سودآوری و درآمد سفرهای خارجی ایرانیان بیشتر است،
دفاتر خدماتی معمولا روی گردشگری بین‌المللی و برون‌مرزی (ورودی و
خروجی) تمرکز دارند، البته با شیوع کرونا و صادر نشدن روادید و
لغو پروازها، به همین بخش بیشترین آسیب و خسارت‌ها وارد شد، اما
فعالان و تاسیساتی که در بخش خدمات داخلی سفر کار می‌کردند، به
این اندازه آسیب ندیدند.
مدرس دانشگاه در حوزه گردشگری بیان کرد: در این چند ماه که
از کرونا می‌گذرد تورهای طبیعت‌گردی کمابیش با تعداد محدود
گردشگر، با رعایت شیوه نامههای بهداشتی و کنترل‌شده در فضای باز و
با اتومبیل شخصی مسافران به صورت پراکنده برگزار میشد و ادامه
داشت، البته این سفرهای محدود و کنترل شده هم بیشتر به سمت
گردشگری روستایی و طبیعت‌گردی که در فضای باز بود سوق پیدا کرد و
انتظار می‌رود که این نوع گردشگری در پساکرونا هم با استقبال
بیشتری مواجه شود.
زندی تصریح کرد: در اوایل شیوع کرونا در نوروز و فصل بهار که وحشت
کرونا حاکم بود، سفر و گردشگری تقریبا به صورت کامل تعطیل شد، اما
در تابستان که دستورالعمل‌ها تدوین و ابلاغ شده بود و مردم با
ضوابط آشنا شده بودند، تورهای کم‌جمعیت طبیعت‌گردی با تعداد محدود
و با رعایت کامل ضوابط بهداشتی -پوشیدن ماسک، فاصله‌گذاری اجتماعی
و استفاده از وسایل ضدعفونی- برگزار میشد، گردشگران بجای سفرهای
طولانی و گروهی، مقاصد نزدیک و سفرهای چندساعته و کمتر از یک روز
را برنامه‌ریزی می‌کردند و به جای استفاده از اتوبوس و
وسایل نقلیه‌عمومی، از خودروهای شخصی استفاده می‌کردند، و معمولا
در میان راه و یا در نزدیک مقصد قرار می‌گذاشتند که نشان می‌دهد
جایگاه و درجه اهمیت استفاه از حمل‌ونقل عمومی به ویژه اتوبوس
کاهش یافته است.
کرونا برای دفاتر خدمات سفر که بر روی گردشگری داخلی
سرمایه‌گذاری کرده بودند و تمرکز داشتند و برنامه‌های مختلف اعم
تورهای تاریخی، طبیعت‌گردی را به اشکال مختلف و حرفه‌ای برگزار
می‌کردند و بسته‌های مختلف سفر و تجربه سفر در شرایط متفاوت
داشتند و از مشاوران و راهنمایان حرفه‌ای و خلاق برخوردار
بودند، یک فرصت ایجاد کرد، اما دفاتری که فقط بر روی سفرهای
خارجی آن هم به صورت سنتی و غیرحرفه ای کار می‌کردند، از کووید
۱۹ بسیار خسارت دیدند.
برخی رویکردها گردشگری را صرفا به جهانگردی تعبیر
می‌کنند
زندی با اشاره به تعابیری که به عنوان گردشگری از دهه ۷۰ در ایران
رایج شد، گفت: از زمانی که گردشگری به عنوان یک علم مطرح شد و بعد
به دانشگاه ورود پیدا کرد، واژه جهانگردی باب شد
و همین رویکرد، جهانگردی را صرفا به سفرهای خارجی ایرانیان و ورود
اتباع خارجی به ایران تعبیر می‌کرد و وزن ارزشمند گردشگری
داخلی نادیده گرفته میشد، تا آغاز دهه ۹۰ که مقطع دکتری
در این رشته دانشگاهی آغاز شد و این نوع تفکر و رویکرد تعدیل شد.
عضو هیات علمی دانشگاه با بیان اینکه در کشورهای تراز اول گردشگری
جهان، به گردشگری داخلی به اندازه گردشگری خارجی بها می‌دهند،
گفت: کرونا باعث دیده شدن و رونق گردشگری داخلی شد؛ آنها که
زمانی به گردشگری داخلی بها نمی‌دادند و فکر می‌کردند سودی
ندارند، اکنون و به ناچار به سمت توسعه گردشگری داخلی سوق پیدا
کردند و به اهمیت این بخش از صنعت گردشگری پی‌بردند، این روند در
پساکرونا قطعا شدت می‌گیرد.
وی سرمایه‌گذاری و توجه به گردشگری داخلی را از عوامل مهم برای
احیای صنعت گردشگری در ایران دانست و تاکید کرد: هر فردی باید در
وهله اول ظرفیت‌ها و جاذبه‌های محلی و منطقه زندگی خود، اعم از
تاریخی، فرهنگی، طبیعی و تفریحی کشور خود را بشناسد و
ببیند؛ برخی اوقات با افرادی مواجه می‌شویم که نام جاذبه‌های
تاریخی، فرهنگی و طبیعی تهران را حتی نشنیده اند آن وقت در
سایت‌ها و برنامه‌ها به دنبال جاذبه‌های تاریخی و موزه‌ها و
رستوران‌ها و … در شهرهای کشورهای همسایه و پایتخت‌های کشورهای
اروپایی است و بعد خود را گردشگر حرفه‌ای هم می‌داند، اما شیوع
کرونا و محدودیت‌ها کمی رویکردها را تغییر داد، حداقل آگاهی‌ها را
نسبت به ظرفیت‌های گردشگری کشور افزایش داده است.
«فصلی بودن» نقطه ضعف صنعت گردشگری است
زندی با بابیان اینکه همه کشورها از کرونا ضرر دیده‌اند و
دولت‌هایشان تلاش کرده‌اند برای جبران خسارت‌های بخش گردشگری و
هتل‌داری اقداماتی انجام بدهند، گفت: البته در ایران ضرر و زیان
گردشگری به دلایل مختلف پیش از کرونا هم وجود داشت؛ یکی از نقاط
ضعف صنعت گردشگری که در ایران هم محسوس است فصلی بودن
گردشگری است، که ضرورت دارد دولت‌ها با برنامه‌های
حمایتی و یارانه‌ها و … همیشه از این صنعت و شاغلان این حوزه
حمایت کنند، نه فقط در زمان بحران که دوران افول گردشگری است.
اگر مسئولان راهبرد مناسب، سیاست‌های
دانش‌محور و آینده‌نگرانه در صنعت گردشگری داشته باشند، قطعا هر
نوع حمایت و حتی هزینه در این دوران که پایه و شاکله این صنعت زیر
فشار سهمگین کرونا است، انجام شود باز هم نوعی سرمایه‌گذاری برای
آینده به حساب می‌آید.عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی
گفت: دولت باید با تمام توان تلاش کند با حمایت‌های مالی مستقیم و
غیرمستقیم تا مدتی تاسیسات گردشگری را سرپا نگه دارد، بسیاری از
کارکنان هتل‌ها و دفاترخدمات سفر، راهنمایان گردشگری در دوران
کرونا بیکار شده‌اند و یا تغییر شغل داده‌اند، به ویژه وقتی
آژانس‌ها مسافر ایرانی برای سفر خارجی ندارند همچنان که در ایران
به دلیل قوانین محدودکننده مقابله با کرونا با کاهش شدید ورودی
اتباع خارجی مواجه شده‌اند، دچار خسارت شده اند؛ راهنمایان
گردشگری این دفاتر هم چون تخصصی بر روی شهرها و کشورهای خاص کار
می‌کردند و آژانسی هم ندارند که به سمت گردشگری داخلی تغییر حوزه
کاری بدهند، با مشکلات اقتصادی عمیق تری روبه‌رو شده‌اند.
مدرس گردشگری اعطای وام‌های کم‌بهره را از راهکارهای حمایتی دولت
در دوران کرونا عنوان کرد و افزود: هتل‌ها و دفاتر خدمات گردشگری
حتی اگر نیروی کار خود را تعدیل و یا موقتا اخراج هم کنند، باز هم
هزینه‌های ثابتی دارند که برای پابرجا ماندن باید این هزینه‌ها را
پرداخت کنند؛ ایران از ظرفیت ها و مزیت های فوق العاده ای در
گردشگری برخوردار است و در هر حالتی صنعت گردشگری چشم‌انداز
امیدوارکننده‌ای دارد، اگر مسئولان راهبرد مناسب، سیاست‌های
دانش‌محور و آینده‌نگرانه در این زمینه داشته باشند، قطعا هر نوع
حمایت و حتی هزینه در این دوران که پایه و شاکله این صنعت زیر
فشار سهمگین کرونا است، انجام شود باز هم نوعی سرمایه‌گذاری برای
آینده به حساب می‌آید.
وی با اشاره به ضرورت تبلیغات گردشگری داخلی و ارائه
طرح‌های خلاقانه در حوزه گردشگری، افزود: در برخی کشورها دولت
تورهای گردشگری را پیش‌خرید کرده است، تورگردانان و برنامه‌ریزان
تورهایی را برای پساکرونا طراحی می‌کنند و دولت علاوه بر اینکه
بخشی از این بسته ها را پیش‌خرید می‌کند، با تبلیغات اثربخش مردم
را هم تشویق می‌کند این تورها را با قیمت مناسب خریداری کنند؛ در
ایرلند برنامه‌ریزان گردشگری، بسته‌های سفر در پسا کرونا را به
صورت کامل پیش‌فروش کرده و مردم خریداری کرده‌اند تا در پساکرونا
از آن استفاده کنند. البته اینکه چنین شیوه‌هایی در ایران تا چه
اندازه قابلیت اجرا دارد، قابل بررسی است.
راهنما باید همه عناصر مقصد را به گردشگر معرفی
کند
زندی درخصوص اهمیت معرفی ظرفیت‌های هنرهای سنتی و صنایع‌دستی در
مقصد گردشگری اظهار داشت: معرفی کامل مقصد گردشگری از صنایع‌دستی،
رستوران‌ها، خوراک‌ها و بازی‌ها و آیین‌های سنتی محلی و سنتی باید
به صورت کامل در بسته و برنامه سفر قرار گیرد و به گردشگران عرضه
شود؛ به ویژه صنایع‌دستی و هنرهای سنتی که در حال فراموشی است و
جلب توجه گردشگری باعث احیا آن می شود، راهنمایان گردشگری در این
باره نقش پررنگی را ایفا می‌کنند.
مدرس گردشگری تصریح کرد: دولت هم باید با یکسری از مشوق‌ها
راهنمایان گردشگری را به مسیری سوق دهد که برنامه‌ریزی دقیق همه
عناصر مقصد گردشگری را به صورت مطلوب به گردشگران عرضه کند، اگر
یک مدیریت علمی و اصولی در دوران کرونا بر تمام اجزا و زنجیره
عرضه و تقاضا و کسب‌وکار و تجارت در گردشگری پایه‌گذاری و برخی
خطاها و رویکردها اصلاح شود، همین شرایط سخت و بحرانی که با آن
درگیر هستیم، بهترین فرصت برای کسب نتایج مطلوب در صنعت گردشگری
ایران در پساکرونا خواهد شد.