روز ملی ایران، همزمان با سالروز بنیانگذاری ژاپن
در داخل و خارج از کشور، ایرانیان از یک سو و همراهان و
علاقه‌مندان به عدالت و آزادی از سوی دیگر، جشن پیروزی انقلاب را
به پا داشتند و به طور طبیعی در شرایط کرونایی باید ملاحظات
بهداشتی و توصیه‌های پروتکلی را هم مورد توجه قرار می‌دادند و
متناسب با این شرایط نیز به گونه‌ای دیگر و متفاوت‌تر از
سالهای قبل، چهل و دومین سالگرد در ایران برگزار شد.
این روزها، ایرانیان خارج از کشور هم برنامه‌های مختلفی را در
گرامیداشت سالگرد پیروزی انقلاب اجرا کردند و در ژاپن نیز چون
سالهای قبل، برنامه‌های مختلفی از طرف رایزنی فرهنگی پیشبینی
گردید با این تفاوت که قبلا بسیاری از برنامه‌ها به صورت حضوری
برگزار میشد و این بار می‌بایست شیوه‌ای دیگر متناسب با شرایط
تحمیلی کرونا به اجرا در می‌آمد.
فضای مجازی در این دوره همه‌گیری و شیوع کرونا، بستر مناسبی برای
اجرای برنامه‌ها فراهم نموده و البته علیرغم همه نابسامانی‌ها و
غم‌هایی که ایجاد کرد و بر دل نشاند، این یک مورد یعنی گستردگی
بیشتر فعالیت‌ها در فضای مجازی را به عنوان نکته مثبت آن می توان
تلقی کرد و برنامه‌ها با حضور افرادی از شهرها و حتی کشورهای
مختلف اجرا می‌شوند و این تجربه‌ای است که در این حدود یک‌سال
هر روز بر گستره آن افزوده میشد و هم کیفیت و هم کمیت برنامه‌ها
ارتقاء می‌یافت.
در چهل‌ودومین سالگرد پیروزی انقلاب هم پیشبینی اجرای
برنامه‌هایی از سوی رایزنی فرهنگی سفارت ایران در ژاپن از جمله
برگزاری سمینار مجازی ایران امروز، تهیه
نماهنگ‌هایی از دستاوردهای ایران پس از انقلاب با زیرنویس ژاپنی
برای انتشار در فضای مجازی و … پیشبینی شد.
اما به این بهانه و در این روزهای کرونایی که دولت ژاپن با
پایان یافتن شرایط یک ماهه اضطراری، برای بار دیگر این وضعیت را
تمدید کرده است، مناسبت مهمی هم در ژاپن در این روزها به ثبت
رسیده که همه ساله یا همزمان و یا یکی دو روز بعد از روز ملی
جمهوری اسلامی ایران قرار می‌گیرد و آن هم روز ملی و یا روز
تاسیس و بنیانگذاری سرزمین آفتاب تابان است که تعطیل رسمی است
و در ۱۳۹۹ با روز ۲۳ بهمن همراه شد و سال آینده در ۱۴۰۰ دقیقا
با روز ۲۲ بهمن همزمان خواهد بود.
جالب این که مناسبت نوروز ایرانی نیز با روز طبیعت ژاپن در ماه
مارس همزمان است که فصل زیبای ساکورا و شکوفه‌های گیلاس در سرزمین
آفتاب است و یا شب یلدا که همزمان با انقلاب زمستانی در ژاپن (۱)
قرار دارد و این اشتراکات در روابط دو کشور می‌تواند بسیار
تاثیرگذار و قابل بهره‌برداری باشد چنانچه در طول ۳ سال گذشته
هم به مناسبت یلدا و هم نوروز از سوی رایزنی فرهنگی برنامه‌های
مختلف و متعددی برپا شد و بسیاری از ژاپنیها نیز در کنار
ایرانیان عزیز مقیم در این برنامه حضور یافتند که در یادداشت‌های
جداگانه دیگر در مورد این موضوعات و اشتراک آن با برخی سنن ژاپنی
بیشتر خواهیم گفت.
بنابراین در سال ۲۰۲۱ و روز پنجشنبه ۱۱ فوریه مصادف با ۲۳ بهمن
۱۳۹۹ سالروز بنیانگذاری کشور ژاپن با عنوان کن کوکو
کینن بی است و تعطیل رسمی در کشور می باشد.
۱۱ فوریه سال ۶۶۰ پیش از میلاد روز تاجگذاری اولین امپراتور بود
و ژاپنیها معتقدند در این روز ژاپن تاسیس شده است، زنجیرهای
طولانی از مجموعه جزایری در غرب اقیانوس آرام در منطقه‌ای معتدل
در سواحل شرق آسیا که دریای چین آن را از قاره جدا کرده است.
از اولین امپراتور تا سال ۲۰۱۹، یکصدوبیست‌وپنج امپراتور در ژاپن
بر تخت سلطنت نشستند و در این سال با کناره گیری داوطلبانه
تنها امپراتور جهان عالیجناب آکیهیتو (۲) به
دلیل سن بالا و در ۸۵ سالگی، دوره ۳۰ ساله
هیسی به معنای دستیابی به صلح در ساعت ۱۲ شب
روز سه‌شنبه ۳۰ آوریل (۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۸) که به نام او بود به
پایان رسید و دوره جدید ریوا با عنوان
نظم متوازن از چهارشنبه اول می ۲۰۱۹ و اولین
روز تقویم جدید ژاپنی (۳) (۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۸) با تاجگذاری یکصد
و بیست و ششمین امپراتور، عالیجناب ناروهیتو (۴)
آغاز گردید.
من که امپراتور آکیهیتو را از نزدیک ملاقات کرده بودم، این بار
در وسط یک دوره مهم تاریخی و این جابه‌جایی در ژاپن ایستاده و
شاهد بر تخت نشستن امپراتور جدید ژاپن همراه با اجرای برنامه‌های
مختلف و متعددی همچون آخرین نطق امپراتور، سفر امپراتور به شهر
مقدس ایسه برای تقدیم استعفا به خدای خورشید در
معبد ایسه که رایزنی فرهنگی نیز اولین دور گفت‌وگوهای دینی ایران
و ژاپن با عنوان خانواده در اسلام و شینتو (۵)
را در ۲۰ بهمن ۱۳۹۷ با حضور دکتر ابوذر ابراهیمی
ترکمان رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و با همکاری
معبد ایسه مهمترین و مقدس‌ترین معبد شینتوئی در ژاپن،
دانشگاه کوگاکان و مرکز گفت‌وگوی ادیان و فرهنگ‌های سازمان فرهنگ
و ارتباطات اسلامی در این شهر برگزار کرده بود، اجرای مراسم‌های
مختلف شینتوئی توسط امپراتور برای اعلام کناره‌گیری به اجداد و
خدای آماتراسو–اومیکامی، برگزاری آخرین مراسم به
نام تای‌ایرِی (Tai’irei) در سالن
ماتسونوما مهمترین و رسمی‌ترین سالن کاخ
امپراتوری و … بودم.
از ایران در مراسم تاجگذاری امپراتور جدید، دکتر لعیا
جنیدی معاون حقوقی رئیس‌جمهوری شرکت کرده بود که در
تاریخ سه شنبه ۲۰ مهرماه ۱۳۹۸ (۲۲ اکتبر ۲۰۱۹) به طور رسمی برگزار
شد.
ژاپن که به آن نیهون یا نیپون
هم می‌گویند با ۳۷۷هزار و ۸۳۵ کیلومترمربع (حدود یک پنجم ایران)
در جهت جنوب غربی–شمال شرقی قرار گرفته و جریان عمده آب‌وهوایی آن
هم به صورت عمده در محور عمودی شمال غربی – جنوب شرقی قرار دارد.
این کشور با هدایت خانواده سلطنتی که به نوعی کامی به معنای خدا
قلمداد میشود، یکپارچه شده و تاریخ اولیه آن با داستان دو
اولوهیت یعنی ایزاناگی و
ایزانامی آغاز میشود که به عنوان سپاهیان خدایی
ساکن آسمان بلند، نازل شده و ژاپن را خلق کرده‌اند چرا که
ژاپنیها عالم فیزیک را سه بخش آسمان اثیری در
بالا، جهان در سطح زمین و مناطق پست سایه گون در بطن خاک
می‌دانند. (۶)
آنان بر فراز پل معلق رنگین کمان ایستادند و نیزه‌ای را در
اقیانوس زیر پای خود فرو بردند و از چکیدن قطره آب بر روی
اقیانوس، جزایر ژاپن تشکیل شد و آنان پا بر روی زمین نهادند، سپس
آن دو به زمین می‌آیند و شروع به خلق دیگر کامی‌ها و جهان
می‌کنند.
آماتراسو اومیکاکی الهه خورشید را به همراه
طبقاتی از خدایان کوچکتر و بعد آماتراسو نوه
پسری خود نی‌نی‌گی–نو-میکوتو را برای حکومت به
ژاپن فرستاد و سپس نبیره پسری او جیموتنو اولین
فرمانروای یاماتو شد که میراث آنان سه گنجینه
مهم جواهر، شمشیر و آئینه بود که هنوز هم از یک امپراتور به
امپراتور بعدی طی تشریفات ویژه‌ای منتقل می شود و از همین زمان
هم پرستش امپرتور از قدیمی‌ترین سنت‌های مردم ژاپن شد.
در واقع در افسانه‌های ژاپنی مانند نیهون شوکی،
کوجیکی، تنشوکی،
اوتسوفومی و اسناد
میاشیتا هم ذکر شده که آماتراسو،
بانو و یا خدای خورشید یک آئینه، یک شمشیر و یک قطعه جواهر به
نوه‌اش نینیگینو میکوتو داد تا از طرف او روی
زمین برنج بکارد و ژاپن را آباد کند. او جد بزرگ امپراتور
جینموتن، اولین امپراتور افسانه‌ای ژاپن بود و از آن پس، مالکیت
این گنجینه‌ها در اختیار امپراتوران ژاپن است. فارغ از
افسانه‌ها، روایت‌های تاریخی نشان از وجود این سه گنجینه حداقل
از هزار سال پیش دارد و امپراتور آنان را در زمان مناسب به جانشین
خود می‌سپارد.
پس از جنگ جهانی دوم شمشیر و جواهر در مراسم تخت‌نشینی امپراتور
آکیهیتو در ۷ ژانویه ۱۹۸۹ و بعد در اول می ۲۰۱۹ به امپراتور
جدید تحویل شد. طبق قانون، سه گنجینه در تملک امپراتور است اما
مشمول ارث و قابل انتقال به غیر نیست. گفته میشود به غیر از
امپراتور و چند نفر خاص کسی اجازه دیدن آنان را ندارد و هیچ تصویر
واقعی از آنان وجود ندارد و فقط وصف آنان شنیده شده و آثار هنری
خلق شده است.
بانو خورشید یا همان آماتراسو بر صحنه خدایی
تسلط یافت و تا امروز مهمترین چهره مجموعه خدایان که امپراتوران
هم از نسل او هستند شناخته میشود و سرانجام نی‌نی‌گی‌میکونو
به نام جینموتن به عنوان نخستین امپراتور ژاپن
بر تخت نشست و از آن دوره تاکنون بیش از دو هزار سال می‌گذرد و
سلسله‌ای که او بنیان نهاد تا امروز باقی است و به همین دلیل
امپراتوران ژاپن برای حکومت خود منشاء الهی قائل هستند و تجسم
کامی یا راه خدایان محسوب می‌شوند.
اولین قانون اساسی ژاپن، قانون ۷ ماده‌ای شاهزاده شوتوکو در سال
۶۰۴ به زبان چینی و تحت تاثیر بودیسم نوشته شد و
بنابراین می‌توان او را بنیانگذار قانون‌گرایی و تمدن‌سازی
ژاپنی در ایجاد دولت متمرکز دانست و بر گرامیداشت سه گوهر یعنی
بودا، آئین و رهروان تاکید داشت.
در سال ۶۷۱ قانون دیگری در ۷۲ مجلد ارائه شد و در سال ۷۰۱
تکمیل شد و همین قانون با عنوان جدید
تای‌هو در سال ۷۱۸ بازبینی شد و تا سال
۱۱۹۰ برای حدود پانصد سال تا دوره فئودالی و استقرار شوگون‌ها و
فرماندهان نظامی مبنای قانونی کشور محسوب میگردید.
پس از آن در ۱۸۸۲ و دوره امپراتور میجی، قوانین جزائی از سوی وی
اعلام شد و پس از آن در ۱۸۸۹ قانون اساسی و در ۱۹۰۰ قوانین مدنی
ارائه شد که دو مشخصه اصلی یعنی احترام به نظام خانوادگی پدرسالار
و سلطنت امپراتور از مشخصات ویژه آن محسوب میشد و نهایتا با
تسلیم ژاپن در سال ۱۹۴۶ و پایان جنگ جهانی دوم، قانون اساسی جدید
اعلام و تقریبا این دو مشخصه نادیده گرفته شد.
نگاهی کوتاه به تاریخ جغرافیایی این کشور مشخص می‌کند که تا
پایان عصر یخبندان، ژاپن از طریق خشکی به قاره اوراسیا متصل
بود، اما پس از آن با قطع این ارتباط، به صورت جزیره‌ای جدا از
خشکی درآمد و اندک‌اندک از حدود ۵۰۰ پیش از میلاد هم تعدادی از
شبه جزیره کره که با خود آموزه‌های بودیسم را همراه
داشتند به سرزمین‌های ژاپن مهاجرت کردند.
بر تخت نشستن امپراتور میجی با آغاز اصلاحات و عصر مدرنیته در
سالهای ۱۸۶۸ تا ۱۹۱۲ را باید نقطه عطف و عصر تاریخی در این کشور
دانست که مبنای تحولات چشمگیر برای رشد و توسعه شد و
ادو یا پایتخت شرقی به عنوان
مظهر مدرنیته و صنعتی شدن در
این کشور به توکیو تغییر یافت و به مرکز این
تحولات بدل گردید.
*حسین دیوسالار – دکتر جامعه شناسی سیاسی و رایزن فرهنگی
ایران در ژاپن
پی‌نوشت‌ها:
۱- یکی از مناسبت‌های قابل توجه و سنتی در ژاپن، همزمان با یلدای
ایرانی در ابتدای آغاز زمستان، یلدای ژاپنی یا همان انقلاب
زمستانی توئوجی (تو به معنای زمستان و جی به معنای انقلاب) است و
حدود ۲۲ دسامبر (دی ماه) هر سال است. در حال حاضر و با ورود
مدرنیته این گونه سنتها کمرنگتر شده و مخصوصا در قشر جوان کمتر
مورد توجه میباشد اما در میان افراد مسن هنوز مرسوم است به ویژه
حمام گرم با نارنج به منظور گرم کردن بدن و استنشاق بخار گرم برای
گرم شدن بدن و جلوگیری از سرماخوردگی و یا آماده سازی خوراکیهایی
از مشتقات کدو اعم از کیک، خورشت و …. .
۲- وی پس از فوت پدرش عالیجناب امپراتور هیروهیتو (امپراتور
شووآ) و نوه امپراتور میجی که دوره اصلاحات و مدرنیته را در این
کشور آغاز کرد، در سال ۱۹۸۹به عنوان یکصد و بیست و پنجمین
امپراتور به سلطنت رسید و از خاندان ‘یاماتو’ است که نوزدهمین
فرمانروا یا رهبر دارای دوره حکومت بلند بوده و تنها حاکم در زمان
خود در جهان بود که عنوانش به انگلیسی امپراتور ترجمه میشده است.
در مقایسه با دوران قبلی یعنی «شوآ» تحت امپراتور پدر یعنی هیرو
هیتو، که در آن ژاپن به نام امپراتور وارد جنگ های متعددی شد. از
هیسی – به معنای “دستیابی به صلح” – به عنوان یک دوره از صلح یاد
میشود زیرا ژاپن در هیچ جنگی دخالت نداشته است. در این دوره، ۱۷
نخست وزیر در ژاپن، دولت را اداره کردند.
۳- ژاپنیها قبل از این که تقویم میلادی مرسوم شود، از تقویم
ژاپنی استفاده می‌کردند که متناسب با هر دوره امپراتوری مانند
شوا، هیسی و امروز ری وا برنامهریزی میشود. البته هنوز هم در
بانکها، ادارات دولتی و … از این تاریخ استفاده میشود و در
واقع روز و ماه بر اساس میلادی است اما سال بر اساس دوره
امپراتوری در نظر گرفته میشود. در حال حاضر سال سوم ری وا و
پنجشنبه ۱۱ فوریه از سال سوم ری وا میباشد.
۴- امپراتور ناروهیتو فرزند بزرگ امپراتور آکیهیتو و ۶۱
ساله است که به عنوان آبزی‌شناس معروف شناخته میشود و تاکنون ۲۸
مقاله علمی را تالیف نموده و در ماه اکتبر ۱۹۹۲ (۱۳۷۱)
مجلهScience شماره ۲۵۸:۵۷۸ نشریه هفتگی جامع علمی آمریکا،
مقاله ایشان را به عنوان “پیشقدمان علمی در ژاپن”Early
Cultivators of Science in Japan معرفی کرد.
۵- در شینتو آداب و سنن مرتبط در دو کتاب تاریخی با نام های
کوجیکی و نیهون شوکی جمعآوری شده است.
۶- جان ژاپنی، “بنیادهای فلسفه و فرهنگ ژاپن”، چالز.ا.مور، ترجمه:
ع. پاشایی