خشکه‌کاری طرحی برای توسعه کاشت برنج در خشکسالی

برنج نقش مهمی در تغذیه نیمی از مردم جهان که بیشتر آنها در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند دارد. این محصول یک سوم سطح زیر کشت غلات دنیا را اشغال کرده است و تامین کننده 35 تا 60 درصد کالری 2/7 میلیارد نفر از جمعیت جهان می باشد.بیش از 90 درصد برنج دنیا در آسیا تولید و مصرف می شود.

به گزارش سرویس اخبار تاریخ ما، این گیاه نسبت به دیگر گیاهان تحت آبیاری بیشترین سطح زیر کشت را دارد.بیش از 80 درصد منابع آب شیرین در قاره آسیا برای اهداف کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد که نیمی از کل این آب صرف تولید برنج می شود.

محیط رشد برنج به دلیل نیاز آبی فراوان،آن را از دیگر نباتات متمایز می سازد،به طوری که علاوه بر آبیاری در مرحله داشت،مقدار قابل توجهی از آب آبیاری قبل از نشاء یا کشت مستقیم جهت تهیه و آماده سازی زمین وغرقاب نمودن آن و نیز مقدار دیگری در طول دوره رشدمحصول به طور مستمر به صورت نفوذ عمقی مصرف می شود.

امروزه سهم آب کشاورزی به دلیل افزایش رقابت مصرف آب در صنعت و شرب با نرخ رشد سریعتری کاهش خواهدیافت.آینده تولید برنج به فعالیتها، اتخاذ و گسترش استراتژیهایی بستگی دارد که آب را در برنامه ریزیهای آبیاری به طور موثری استفاده نمایند. این چنین استراتژیها و فعالیتهایی برای دیگر قسمتهای جهان نیز مهم است. در قسمتهایی از آسیا مثل کشور ما ایران که تقاضا برای برنج بالا بوده و آب کمتری نسبت به دیگر کشورهای آسیایی در دست داریم .

برنج در ایران به صورت آبی کشت می شود. روش آبیاری مورد استفاده آن در کشور روش استغراقی یا غرقابی می باشد که استفاده از این روش موجب مصرف آب بیش از اندازه و پائین بودن کارآیی مصرف آب آبیاری می گردد. بنابراین لازمه کشت آن تامین آب و لازمه تداوم کشت آن مدیریت صحیح آبیاری می باشد که تنها با اتخاذ تمهیداتی برپایه یافته‌های علمی قابل کنترل خواهدبود.

فعالیتهای اجرایی برای تامین آب در ایران دارای سابقه طولانی می باشد،وجود سدها و شبکه‌های آبیاری در شالیزارهای کشور موید این نکته است. به طور قطع در این راستا تجربیات زیادی پدید آمده است. اما در عین حال مشکلات فراوانی نیز در مجموعه عوامل تامین آب وجود دارد که باید برای حل بخشی از مشکلات استفاده نمود.

بنابراین باتوجه به محدودیت منابع آب مصرفی شیوه‌هایی ازکشت وآبیاری که میزان مصرف آب را کاهش دهدبسیارارزشمندمی باشدوکشت مستقیم برنج به روش خشکه کاری یکی ازاین روشهاست.

طرحی که ناشناخته است

خشکه کاری نخستین بار در سال 84 به صورت آزمایشی در 22 هکتار از اراضی شلتوک کاری خوزستان اجرا شد. در سال 90 ، علی علی پور کارشناس وقت برنج و زراعت جهاد کشاورزی خوزستان در این خصوص عنوان کرد: امسال برنج خوزستان از نظر سطح کشت و تولید، مقام سوم را پس از استانهای گیلان و مازندران به خود اختصاص داد. وی تصریح کرد: از این مقدار 280 هزار تن برنج تولیدی به صورت شالی (برنج با پوسته) برداشت شد که از آن 170 هزار تن برنج سفید تولید می شود.

وی افزود: برنج در خوزستان به دو روش نشایی (40 درصد) و مستقیم (60 درصد) کشت می شود و امسال بیش از پنج هزار هکتار از این محصول به روش خشکه کاری زیر کشت رفت که اجرای آن فواید اقتصادی زیادی را به همراه دارد.

علی پور با اشاره به صرفه اقتصادی این طرح گفت: اجرای خشکه کاری باعث کاهش 40 درصدی آب، 50 درصدی هزینه‌ها و 50 درصدی مصرف برق شده است.

وی اضافه کرد: در تولید به روش خشکه کاری، نشا کاری توسط کارگر حذف می شود و دستگاه مکانیزه در مدت 20 دقیقه یک هکتار را بذر پاشی می کند درصورتی که اجرای این کار توسط کارگر سه روز زمان می برد.

کاظم سپهر فر، معاون وقت بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خوزستان نیز به مصرف بهینه آب به عنوان یکی از مهمترین اهداف این طرح اشاره کرد و گفت: در زمینی که به صورت سنتی کشت می‌شود، 37 هزار متر مکعب آب در هر هکتار مصرف می شود ولی در روش خشکه کاری به 10 تا 15 هزار متر مکعب آب در هر هکتار نیاز است.

وی روش خشکه کاری را یک روش پیشرفته مکانیزه دانست و افزود: در آبیاری سنتی محصول در بعضی از مناطق پر و در بعضی از مناطق کم رشد می کند و عملکرد فوق العاده پایین می آید ولی در خشکه کاری، محصول یک دست و پر به بار می نشیند. سپهر فر اضافه کرد: کاشت برنج دو نوبت در سال انجام می شود که در نوبت اول کشت زمستانه برنج در اوایل بهمن و برداشت در خرداد ماه و در نوبت دوم، کشت تابستانه در ابتدای تیرماه است و برداشت،آبان ماه صورت می گیرد.

سرپرست وقت جهاد کشاورزی استان خوزستان نیز گفت: با توجه به اهمیت و صرفه اقتصادی اجرای این طرح بر نامه ریزی شده که 30 هزار هکتار از اراضی را به روش خشکه کاری پوشش دهیم زیرا در این روش هزینه‌های سرسام آور تولید، رهاسازی آب ،کاشت نشا و… حذف می شود و این به نفع کشاورز است. کیخسرو چنگلوایی افزود: در هر هکتار برنج برای چهار نفر شغل ایجاد می شود و از 80 هزار هکتار زمین مستعد کشت برنج در خوزستان 30 هزار هکتار را می توان به روش خشکه کاری پوشش داد که این معادل ایجاد 120 هزار شغل است.

علی پور کارشناس جهاد کشاورزی بیان کرد: مدیریت ترویج با انتشار نشریه، پوستر و بروشور، همچنین بازدید‌های دسته جمعی از مزارع، فواید اجرای طرح را به صورت علمی و عملی به برنج کاران آموزش می دهند.

با این حال کارشناسان بر این باورند که کشت برنج بیشترین مصرف آب را در میان محصولات زراعی دارد و با توجه به کم آبی سالهای اخیر، کشت این محصول به برنامه ریزی و همت مسئولان بستگی دارد تا با مصرف بهتر آب و انرژی برای اقتصاد کشور و منطقه گامهای موثرتری برداشته شود.

خشکه کاری روشی برای توسعه کشت برنج در کشور

به گزارش عصر اقتصاد ، کارشناسان حوزه آب و کشاورزی معتقدند که کشت برنج در استانی مانند مازندران که پرباران و دارای آب و هوای معتدل و مرطوب است در هر هکتار به روش سنتی بین 12 تا 15 هزار مترمکعب و در برخی از مناطق استان تا 18 هزار متر مکعب آب نیاز دارد.

در روش سنتی ابتدا بذر شالی در خزانه کشت و بعد از حدود یک ماه در زمین غرقابی نشاء می شود، اما در شیوه خشکه کاری بذر شالی در زمین اصلی که شخم زده شده همچون بذر دیگر محصولات پاشیده و کشت می شود.

یکی از فعالان حوزه تحقیقات بخش برنج استان خوزستان گفت: کشت مستقیم برنج به روش خشکه کاری به دلیل نیاز کم به آبیاری راهکاری موثر در مقابله با خشکسالی است. عبدالله گیلانی افزود: در استان خوزستان که از گرمای مناسب و شرایط خاکی حاصلخیز برخوردار است، می توان با توجه به علاقه مندی بالای کشاورزان خوزستانی، کشت برنج به روش خشکه کاری را به راحتی توسعه داد. یکی از محققان مازندرانی حوزه تولید برنج هم با بیان اینکه امسال برای نخستین بار خشکه کاری برنج در زمین‌های منطقه دشت ناز ساری کشت شده است، گفت: برآورد ما در این روش کشت بر این بود که هزینه‌های تولید و نیز مصرف آب حداقل تا 70درصد کاهش داشته است.

وی اضافه کرد: با توجه به اصلاح ارقام برنج ایرانی برای خشکه کاری، میزان عملکرد و نیز دوره زمانی کشت برنج به روش خشکه کاری با روش سنتی و غرق آبی حداقل 15 روز اختلاف در دوره رشد تا برداشت داشته باشد.

معرفی سه رقم برنج برای کشت خشکه کاری

رییس موسسه تحقیقات برنج کشور هم با بیان اینکه سه رقم ‹ طاهر ‹ ، ‹ قدسی ‹ و ‹ شکوفه ‹ به عنوان لاین‌های کشت مستقیم و خشکه کاری در مرحله معرفی و توصیه کشت به کشاورزان است، گفت: این ارقام به صورت الگویی اکنون درسطح حدود 2 هکتار زیر کشت رفته و به لحاظ دوره زمانی کشت کوتاه و حتی سازگارپذیرتر است.

مریم حسینی افزود: البته مدیریت زراعی کشت مستقیم در بستر خشکه کاری و آماده نمودن بستر به شرایط اقلیمی استان بستگی دارد و اگر در استان‌هایی که آب به اندازه کافی موجود باشد، روش‌های سنتی و غرقابی بلااستفاده است.

وی توضیح داد: با توجه به شرایط خشکسالی که بیشتر استان‌های کشور را در سال‌های اخیر تهدید کرده است و با توجه به محدویت‌های کشت برخی محصولات در استان‌ها، تغییر الگوهای کشت می تواند بهترین راهکار برای حفظ بستر کشاورزی باشد.

گلستان، پایلوت خشکه کاری برنج

معاون وزیر جهاد کشاورزی و رییس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی گفت: خشکه کاری، یکی از روش‌های کشت برنج بویژه در استان‌هایی محسوب می شود که با کمبود شدید آب مواجه هستند و با توجه به علاقه مندی بالای برخی کشاورزان در استان‌های دارای اقلیم خشک کشور برای کشت برنج،این روش به صورت جدی درحال کارشناسی قرار دارد.

کاظم خاوازی افزود: در سال زراعی جاری استان گلستان به عنوان پایلوت خشکه کاری برنج انتخاب شده که با همکاری کارشناسان خبره برنج و کشاورزان تاکنون نتایج خوبی داشته و محصول امسال این اراضی تا چند روز آینده نیز برداشت خواهد شد.

وی با بیان اینکه دستاوردهای مهم این پایلوت می تواند به عنوان یک برند و الگو برای اجرا در دیگر استان‌ها نیز عملیاتی شود، ادامه داد: البته وزارت جهادکشاورزی در قالب برنامه امکان سنجی این طرح را در استان‌هایی که با کم آبی مواجه هستند و کشاورزان این استان‌ها علاقه مند به کشت به این روش باشند، توصیه وحمایت خواهد کرد.

معاون وزیر جهاد کشاورزی با بیان اینکه بسته‌های مربوط به تغذیه گیاه برنج در زمین‌های خشکه کاری نیز در حال اماده سازی است، گفت: یکی از موضوع‌های مهمی که کشت به روش خشکه کاری را تهدید می کرد، علف‌های هرز در این مزارع بوده که کارشناسان موسسه گیاه پزشکی نیز تمهیدات لازم را در این زمینه اندیشیده و خوشبختانه همه بسترهای برای توسعه و ترویج کشت برنج به روش خشکه کاری در استان‌های کم آب کشور فراهم شده است.

منبع: عصر اقتصاد