یادی از سیدمحمدتقی مصطفوی، باستان‌شناس فقید
او پس از تحصیلات ابتدایی و دبیرستانی، به سال 1304، از مدرسه دارالفنون به اخذ دیپلم نائل آمد و به استخدام وزارت معارف درآمد و به کار تدریس در مدارس تهران مشغول شد. او ضمن کار معلمی، در مدرسه عالی حقوق تحصیلاتش را دنبال کرد و به سال 1307در رشته حقوق فارغ التحصیل شد. از این تاریخ، در مدارس تهران به تدریس زبان فرانسه پرداخت و این امر تا سال 1310 ادامه یافت . در این هنگام، تدریس را در مدارس رها کرد و به شعبه عتیقات وزارت معارف منتقل شد.
او علاقه زائد الوصفی به بازشناسی تمدن و آثار کهن ایران داشت در این کار جدید، سمت او بازرس فنی عتیقات بود و مقارن همین ایام بود که به همراه هیئت های فرانسوی و آلمانی به تحقیقات و حفاری های تخت جمشید پرداخت و در مدت دو سال تحقیق و کاوش در تخت جمشید به موفقیت های بسیاری نائل آمد و توجه باستان شناسان خارجی، بیش از پیش به او معطوف شد، به حدی که به عنوان یک باستان شناس برجسته، مطرح خاص و عام شد و بعد ریاست موزه ایران باستان را به او محول کردند.
مرحوم مصطفوی در سال 1337 بازنشسته شد، ولی پس از بازنشستگی دست از کار نکشید و همچنان با عشق و علاقه بسیار به تحقیق و نوشتن و تالیف در زمینه های مختلف باستان شناسی مشغول بود و در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی شاگردان بسیاری تربیت کرد. آن زنده یاد از بانیان و موسسان و برپا نگه داران انجمن آثار ملی سابق – که هم اکنون به نام انجمن آثار و مفاخر فرهنگی نامیده می‌شود – بود و در حفظ و اعتلای انجمن تا پایان عمر کوشید.
سید محمد تقی مصطفوی سر انجام در 19 تیر ماه 1359 خورشیدی جان به جان آفرین تسلیم کرد.
گستره جغرافیایی فعالیت و کار مرحوم مصطفوی سراسر ایران بود، با این حال به برخی خدمات آن زنده یاد در عرصه تاریخ و فرهنگ آذربایجان شرقی اشاره می‌شود:
– موزه دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز : در سال 1328، دوسال پس از تشکیل دانشگاه تبریز دکتر خانبابا بیانی رئیس دانشمند این دانشگاه به فکر تاسیس موزه ای برای دانشکده ادبیات افتاد، او این ایده را ابتدا با سید محمد تقی مصطفوی که در آن زمان رئیس اداره کل باستان شناسی کشور بود در میان نهاد و در سایه حمایت و همراهی او توانست موزه دانشکده ادبیات تبریز را در تاریخ 13 تیرماه سال 1328 افتتاح کند.
– مسجد کبود : سامان یافتن مسجد کبود تبریز و نجات آن از ورطه نابودی نیز وامدار همت اوست، اولین مرحله از تعمیرات و مرمتهای اساسی این اثر بی بدیل در میانه سالهای 1327 تا 1329 شمسی صورت گرفت.
– موزه آذربایجان: اسناد و مکاتبات برجای مانده نشان می‌دهد سید محمد تقی مصطفوی از نخستین روزهای طرح ایده تشکیل موزه آذربایجان توسط علی دهقان (موسس موزه ) در راه به بار نشستن این هدف بزرگ از هیچ کمکی فروگذاری نکرده، وی درسال1336، با صدور دستور انتقال 202 قطعه از اشیاء تاریخی موزه ایران باستان به تبریز کمک شایانی به پایه گذاری این موزه کرد.
– وقفنامه ربع رشیدی: مصطفوی در سال 1348 بعنوان نماینده انجمن آثار ملی به خرید تنها نسخه موجود وقفنامه ربع رشیدی برای کتابخانه ملی تبریز کرد.
– سید محمد تقی مصطفوی در ایجاد و احداث یادمان مقبره الشعرای سرخاب تبریز نیز نقش بسزایی داشت، این ایده در زمان استانداری علی دهقان شکل گرفت و به انجمن آثار ملی ارائه شداما با انتصاب او به استانداری گیلان مدتی مسکوت ماند، در سال 1348 به همت مصطفوی این طرح مجددا پیگیری و در نهایت اجرایی شد.
– کلیسای سنت استپانوس: او به همراه اسماعیل دیباج ( نماینده انجمن آثار ملی در آذربایجان ) در سامان بخشی به این اثر ارزشمند تاریخی نیز تلاش نمود و به همت او اقدامات موثری در جهت حفاظت از این اثر بی بدیل بعمل آمد.
*عضو کمیته ملی موزه های ایران (icom)