واکاوی دلایل غرش یک زمین‌لرزه/ پای فرونشست زمین در میان است؟
سایت «تاریخ ما»– گروه استان ها: شامگاه شنبه بود که زلزله ای به بزرگی ۴.۱ ریشتر در شهرستان کوهدشت به وقوع پیوست؛ زلزله ای در عمق ۱۰ کیلومتری زمین که وحشت و نگرانی مردم را در پی داشت تا مردم شب را بیرون از خانه و در پارک ها و خیابان ها سپری کنند.
اما آنچه که بیش از همه موجب وحشت مردم شد صدای بلند و مهیب زلزله کوهدشت بود؛ مسئله ای که در فضای مجازی نیز مطرح شد و شایعه وقوع انفجار را دامن زد. موضوعی که از همان ابتدا با تکذیب فرماندار کوهدشت مواجه شد.
صدای مهیب زمین لرزه کوهدشت در میان برخی کارشناسان ظن ارتباط این صدا با فرونشست زمین را ایجاد کرد، موضوعی که یادمان آورد کوهدشت یکی از بحرانی ترین دشت های کشور در این زمینه است.
اما علت اصلی صدای مهیب زلزله کوهدشت چه بود؟ آیا این صدا با فرونشست زمین در دشت کوهدشت یا همان زلزله خاموش ارتباطی دارد؟
زلزله کوهدشت در عمق بالایی رخ داد
زهرا کمالی کارشناس اداره کل زمین شناسی و اکتشافات معدنی لرستان در گفت و گو با خبرنگار «تاریخ ما»، پیرامون ارتباط زلزله ۴.۱ ریشتری کوهدشت با فرونشست زمین اظهار داشت: باتوجه به عمق ۱۰ کیلومتری این زمین لرزه، این زلزله به فرونشست زمین ارتباطی ندارد و نمی توان گفت که این زمین لرزه واقعی نبوده و در واقع زلزله خاموش یا همان فرونشست زمین بوده است.
وی با بیان اینکه عمق ۱۰ کیلومتر زیاد است و لایه هایی که زمین لرزه تولید می کنند در این عمق واقع شده اند، تصریح کرد: اگر این زمین لرزه در عمق یک یا دو کیلومتری زمین بود، می توانستیم بگوییم به علت فرونشست زمین بوده است.
عمق ۱۰ تا ۲۵ کیلومتری زمین را لایه ای تشکیل می دهد که می تواند زمین لرزه تولید کند
کارشناس اداره کل زمین شناسی لرستان با تاکید بر اینکه بیشتر زلزله های زاگرس در عمق بین ۵ تا ۳۰ کیلومتری زمین رخ می دهند و از عمق ۱۰ تا ۲۵ کیلومتری زمین را لایه ای تشکیل می دهد که می تواند زمین لرزه تولید کند، افزود: بنابراین اتفاقی که در کوهدشت افتاد همان زلزله یا تخلیه انرژی درونی زمین بوده است.
کمالی ادامه داد: در زلزله های بزرگ بین ۶ تا ۷ ریشتری پارگی و گسیخت لایه های زمین را داریم؛ امکان دارد این پارگی به سطح زمین نیز برسد یا در عمق رخ دهد.
صدای مهیب زلزله بعید نیست که مرتبط با فرونشست لایه های زمین باشد
وی در پاسخ به این سوال که علت صدای مهیب زمین لرزه کوهدشت چه بوده است، گفت: این صدای مهیب بعید نیست که مرتبط با فرونشست لایه های زمین باشد؛ در دشت کوهدشت به دلیل کاهش سطح آب های زیرزمینی و تخلیه آبخوان ها، فرونشست زمین را داریم و چون این طبقات زمین دچار یکسری اختلال ها شده اند حالا اگر کمی تکان بخورند امکانش وجود دارد که چنین صدای بلندی بر اثر ریزش لایه های مذکور ایجاد شود.
طبقات زمین دچار یکسری اختلال ها شده اند حالا اگر کمی تکان بخورند امکانش وجود دارد که چنین صدای مهیبی ایجاد شود
کارشناس اداره کل زمین شناسی لرستان افزود: با فرونشست زمین در دشت کوهدشت، لایه های زمین حالت بحرانی دارند و اگر تلنگری بخورند همه لایه ها شروع به حرکت می کنند و ممکن است صداهایی در اثر این تحرکات و ریزش ها ایجاد شود.
کمالی ادامه داد: شدت زلزله به عمق کانونی آن بستگی دارد؛ زلزله از یک نقطه کانونی شروع به انتشار می کند و هرچه ما به این نقطه کانونی نزدیک تر باشیم، زلزله را بیشتر حس می کنیم؛ اما صدای زلزله را می توانیم ربط دهیم به اینکه طبقات زمین دچار یکسری نقصان ها هستند و حالا با وقوع زمین لرزه دچار ریزش شده اند.
وی با اشاره به اینکه اداره مدیریت بحران هنوز در رابطه با این زمین لرزه و صدای مهیب آن چیزی به ما اعلام نکرده است اما اگر اعلام کنند، ما بررسی های لازم را انجام می دهیم، اظهار داشت: در دشت خرم آباد نیز فرونشست زمین را داریم، سال ۹۲ بررسی هایی در این حوزه شد و حتی مدل فرونشست زمین در خرم آباد تهیه شد.
دشت کوهدشت به عنوان منطقه بحرانی در حوزه فرونشست زمین معرفی شد
کارشناس اداره کل زمین شناسی لرستان با بیان اینکه دشت کوهدشت به عنوان منطقه بحرانی در حوزه فرونشست زمین معرفی شده است و مطالعات گسترده ای در رابطه با آن داشته ایم، تصریح کرد: در خرم آباد هم فرونشست زمین را داریم؛ این جالی خالی درون زمین باید پر شود و ناخودآگاه لایه های زمین فرونشست می کنند.
احدالله فاضلی مدیرکل زمین شناسی و اکتشافات معدنی لرستان نیز در گفت و گو با خبرنگار «تاریخ ما» با اشاره به اینکه در کوهدشت و خرم آباد و در واقع همه دشت های استان، بحث فرونشست زمین را داریم، اظهار داشت: عامل انسانی موجب فرونشست زمین می شود، قسمتی از این موضوع به کاهش بارندگی ها برمی گردد اما مهم ترین علت فرونشست زمین برداشت های بی رویه آب های زیرسطحی است.
در دشت کوهدشت ۲۲ تا ۲۷ متر افت سطح آبخوان داشته ایم
وی با بیان اینکه تراز آب در دشت های استان کاهش یافته و در دشت کوهدشت ۲۲ تا ۲۷ متر افت سطح آبخوان داشته ایم، تصریح کرد: وضعیت فرونشست زمین را می توانیم از طریق تصاویر راداری و ماهواره ای بررسی کنیم و مطالعاتی در این حوزه نیز شروع شده است.
مدیرکل زمین شناسی لرستان با اشاره به اینکه وضعیت فرونشست زمین در خرم آباد خفیف تر است اما در کوهدشت بحرانی است و اتفاقات بدی می افتد، گفت: یکی از عواملی که می تواند فرونشست زمین را تشدید کند زلزله است.
فاضلی ادامه داد: با فرونشست، زمین حالت توخالی پیدا می کند و با وقوع زلزله تنش بیشتری به آن وارد شده و بیشتر فرونشست می یابد.
مجراهای داخلی زمین بر اثر تخلیه آبخوان توخالی شده اند
وی با بیان اینکه مجراهای داخلی زمین که بر اثر تخلیه آبخوان توخالی شده اند، اگر از سازندهای سخت مثل آهکی و کربناته باشند با خرد شدن آن ها صداهایی ایجاد می شود، تصریح کرد: اگر این مجراها آبرفتی باشند، آرام آرام نشست می یابند و به مرور نفوذ ناپذیر می شوند؛ این فرآیند ها فرونشست زمین یا همان زلزله خاموش نامیده می شود.
مدیرکل زمین شناسی لرستان افزود: آبخوانی که در طول میلیون ها سال ایجاد شده بر اثر فرونشست زمین دیگر غیرقابل نفوذ می شود و عمدتا دشت های سیلابی ایجاد می کنند.
فاضلی ادامه داد: ورودی آبخوان ها در دشت کوهدشت کم شده و میزان برداشت ها افزایش یافته است، بنابراین بیلان دشت منفی شده و آرام آرام سطح ایستابی آب پایین رفته است.
آنچه که از گفته های کارشناسان به دست می آید این است که زلزله کوهدشت یک زمین لرزه واقعی بود نه زلزله خاموشی که به علت فرونشست زمین رخ می دهد، اما حدس زده می شود که صدای مهیب و بلند ناشی از این زمین لرزه به علت ریزش لایه های داخلی زمین است که براثر تخلیه آبخوان دچار فرونشست شده اند و حالا با تخریب آن ها براثر وقوع زلزله، صدای بلندی ایجاد شده است؛ البته تایید این مطلب نیازمند بررسی های بیشتر از سوی کارشناسان سازمان زمین شناسی است.
بنابراین گزارش، زلزله کوهدشت دوباره رویدادهای چند سال اخیر در این دشت را برایمان زنده کرد؛ خروج زبانه های آتش به همراه بوی آزاردهنده ای شبیه گوگرد از چاه های آب از جمله این وقایع بود که پیگیری ها و بررسی ها حکایت از آن داشت که علت اصلی آتش سوزی در زمین های کشاورزی و چاه های آب روستاهای کوهدشت افت سطح آبهای زیرزمینی به دلیل برداشت های بی رویه بوده است.
این نتایج به دنبال بررسی های صورت گرفته بر روی پنج چاه آب مشکل دار در منطقه کوهدشت حاصل شد و مسئولان سازمان زمین شناسی در تشریح جزئیات خودسوزی زمین در منطقه گفتند که مهم ترین دلیل آتش سوزی اراضی کشاورزی فرونشست زمین و آزاد شدن گازهایی است که موجب آتش سوزی در منطقه شده است.
به هر روی نباید فراموش کرد که بیشتر از یک دهه خشکسالی چه بر سر منابع آب استان آورده است، زلزله خاموش تنها شمه ای از این مصائب است…