سریال فرونشست در پایتخت/ مدیران شهری شتابی برای حل بحران ندارند

به گزارش خبرنگار «تاریخ ما»، پنجشنبه شب بود که بازهم در خیابان مولوی زمین فرو نشست و حفره ای ۸ متری ایجاد شد. سریال فروریزش‌های خیابان مولوی تمامی ندارد. علی بیت اللهی در گزارشی که پس از این حادثه تهیه کرده اعلام کرده است به دلیل خصوصیت های زمین دراین منطقه باز هم انتظار فرو نشست دیگری وجود دارد.

دبیر کارگروه ملی زلزله، لغزش لایه‌های زمین، ابنیه و شهرسازی با اشاره به ابعاد این فرو ریزش،   می گوید: بر اساس مشاهدات میدانی این فروریزش به طور تقریبی دارای طول و عرض ۴ تا ۵ متری است، ولی عمق فروریزش قابل توجه و در حدود ۸ متر بوده است. این حادثه می‌توانست با تلفاتی همراه باشد که خوشبختانه بر طبق گزارش‌های دریافتی خسارت جانی و مالی به جز تخریب بخشی از خیابان و احتمالا لوله‌های آب زیر سطحی در بر نداشت.

 بیت‌اللهی درباره دلایل این فرونشست هم می گوید: شهردار ناحیه، شکستگی لوله و آب شستگی ناشی از آن را دلیل اصلی وقوع فروریزش اعلام کرد، ولی در هنگام مستند کردن عوارض سانحه، از مسئولین شرکت آب و فاضلاب در محل حادثه نماینده‌ای حاضر نبود تا اطلاعات دقیق‌تری به دست آید، اما مشاهدات زمینی نشان می‌داد که لوله‌های آب سالم هستند. طبق گفته مسئولین شهرداری در محل حادثه، تونل مترو در زیر این محل، مرطوب و دارای نشتی آب شده است که متاسفانه امکان بازدید وجود نداشت. علاوه بر آن با توجه به عمق فروریزش زمین که حدود ۸ متر بوده به نظر می رسد شاید عوامل دیگری نظیر قنات‌ها و یا حفاری‌های مترو نیز در شکل‌گیری فروریزش این نقطه نقش داشته‌اند.

بیت‌اللهی، مسیر خیابان مولوی را مسیری خاص از نقطه نظر وقوع فروریزش‌های شهری تهران توصیف می کند و می گوید : در ۲۷ آذرماه سال ۱۳۹۵ در ضلع جنوبی خیابان مولوی بعد از میدان  محمدیه  (میدان اعدام) به سمت شرق، در کوچه  ذکائی  فروریزش بزرگی رخ داد و پیشتر از این حادثه و در روز ۱۶ مهرماه همان سال در میدان قیام  واقع در امتداد همین مسیر نیز فروریزش دیگری رخ داده بود که متاسفانه در آن حادثه، دو نفر کشته شدند.

او اضافه می کند: در ادامه فروریزش‌های سریالی در مسیر خیابان مولوی که در راستای تونل متروی خط ۷ بوده و با حفر آن، تعداد فروریزش‌های شهری نیز بیشتر شده است، فروریزش دیگری در مجاورت بیمارستان  اکبرآبادی خیابان مولوی رخ داد. بخشی از ساختمان‌های این بیمارستان تخلیه شده است،   فروریزش روز ۱۰ آبان ماه ۱۳۹۷ نیز در راستای همین مسیر پرخطر بوده است، از این رو به نظر می رسد با توجه به خصوصیات زمین این ناحیه، احتمال رخداد چنین اتفاقاتی در آینده نیز وجود دارد.

نیاز به اسکن مدام خیابان های پایتخت

محمد سالاری رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران  به مهر می گوید : بررسی ها نشان می دهد شهر تهران به دلیل این که سال ها  شبکه جمع آوری فاضلاب نداشته است و چاه های جذبی که در ده  میلیون قطعه زمینی که در تهران ساخته شده  برای فاضلاب حفر کرده است زیر پای تهران را خالی کرده، همچنین استفاده بیش از حد ازآب های زیر سطحی شبب شده که خاک تهران پوک شود و حفرهایی در زیر آن ایجاد شود  .

این عضو شورای شهر تهران ایجاد تونل های مترو را هم  فرونشست های تهران موثر می داند و معتقد است باید معابر تهران هر فصل اسکن شوند.

موضوعی که افشین حبیب زاده رییس کمیته عمران شورای شهر تهران هم بر آن تاکید دارد. او به مهر  می گوید: تنهاچاره حفره‌های زیر زمین در تهران اسکن مستمر خیابان‌های اصلی و فرعی تهران است،    اکنون دستگاه‌های ثابت اسکن در شهر تهران وجود دارد اما این دستگاه‌ها نیاز ما را برطرف نمی‌کند، زیرا باید به وسیله اسکن متحرک نقاط بحرانی و خطرآفرین شهر به صورت مستمر پایش شود.

او ادامه می دهد: متاسفانه دستگاه‌های متحرک برای اسکن شهر تهران وجود ندارد و از ماه‌ها پیش برای خرید این دستگاه‌ها اقدام شده اما هنوز خریداری نشده است و بارها هم در این باره تذکر داده‌ایم. تا زمانی که این دستگاه‌ها خریداری نشود همچنان مشکل فرونشست زمین برای شهر تهران وجود دارد و احتمال دارد که هر لحظه بخشی از زمین فرونشست کند که این موضوع برای شهر تهران خطرناک است.

حبیب زاده اضافه می کند: شهر تهران به صورت جدی با خطر فرونشست زمین و ایجاد فروچاله‌ها مواجه است و هر چند وقت یک بار نمونه‌ای از این مساله در نقطه‌ای از شهر از جمله در اتوبان‌ها و معابر اصلی شهر رخ می‌دهد. فرونشست زمین و فروچاله‌ها امکان تبدیل شدن به بحران را دارند.

اما کدام مناطق در تهران بیشتر در معرض تهدید هستند؟   

علی بیت‌اللهی  مدیر مرکز زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در این رابطه  می گوید: بر مبنای مطالعات صورت گرفته دشت‌های جنوب غربی و جنوبی تهران متحمل فرونشست قابل ملاحظه‌ای به ویژه در سال‌های اخیر شده و می‌شوند، به گونه‌ای که بیشینه فرونشست در دشت  شهریار در جنوب غرب تهران و دشت ورامین نیز گزارش شده است.

وی ادامه می دهد: بر اساس نقشه‌ فرونشست سازمان زمین‌شناسی، فرونشست زمین موقعیت شهری تهران و برخی از مراکز جمعیتی اطراف آن در جنوب و جنوب غربی نظیر اسلامشهر را مورد تهدید قرار داده است. مراکز جمعیتی نظیر کهریزک، شورآباد، سلطان‌آباد و اسلام شهر از جمله مراکز جمعیتی عمده در زون فرونشست جنوب و جنوب غرب تهران به شمار می‌روند.

او، وجود قنوات را از دیگر عوامل فرونشست می داند و می گوید: تعداد قنات‌های شهر تهران و حومه به بیش از ۱۳۰۰ رشته قنات حدس زده می‌شود. عمق این قنوات بین ۲ تا ۱۳۰ متر است و طول رشته قنات‌ها گاه تا به بیش از ۲۰ کیلومتر می‌رسد.

وی با بیان اینکه در شهر تهران تعداد میله‌های مشخص شده قنوات تا کنون حدود ۵۱ هزار عدد است که قطعا از این عدد بیشتر است، ادامه می دهد: طول کلی رشته قنوات اصلی شناسایی شده ۶۴۰ کیلومتر و طول کلی رشته قنوات احتمالی ۵۷۰ کیلومتر حدس زده می‌شود. اهمیت قنوات شهر تهران در فروریزش‌هایی است که در اثر دستکاری مسیر آنها توسط احداث مترو، ساختمان‌های با گودبرداری عمیق و مواردی از این قبیل رخ می‌هد.

 تمام عوامل فرو نشست در تهران

پیروز حناچی معاون معماری وشهرسازی شهردار تهران  هم درباره دلایل فرونشست در تهران می گوید: این موضوع دلایل مختلف دارد. به طور مثال در جنوب غرب تهران فرونشست زمین براساس برداشت بی رویه از سفره های آب زیرزمینی اتفاق می افتد. درمناطق جنوبی اما قنات هایی متروکه ای وجود دارد که در فصل بارندگی می توانند فعال شوند و به فرونشست زمین بینجامند. در محدوده پایین تر از خیابان ۱۵ خرداد نیز هنوز آثار باقی مانده زلزله های تهران در عمق ۷ متری دیده می شود که به تمامی این دلایل باید عبور زیرساخت های شهری مانند مترو به ویژه زمانی که از دستگاه های مکانیزه استفاده نمی شود را اضافه کرد.

ایمن سازی زمین با ایجاد تونل‌های تاسیسات شهری

  محمدجواد بلورچی، مشاور سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور  نیز درباره مشکلات نشست زمین در تهران می‌گوید: باید به این مساله  توجه داشت که پدیده‌های  زیادی در شهر تهران در حال روی دادن است که لازم است  هرکدام  از این پدیده‌ها به صورت مستقل  از یکدیگر شناخته شود.

وی با بیان اینکه دو پدیده فروچاله‌ها و فرونشست زمین؛ خاک تهران را تهدید می‌کند، یادآور می‌شود: فروچاله‌ها پدیده‌های لحظه‌ای هستند و امکان دارد در هر کجای کشور روی دهد.

بلورچی تزریق فاضلاب به داخل خاک را یکی دیگر از ایجاد فروچاله‌ها می‌داند و تاکید می‌کند: تزریق فاضلاب به داخل خاک باعث ایجاد عمل فرسایش شده و در نهایت فروچاله‌ها را ایجاد می‌کند.

مشاور سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور پدیده فروچاله‌ها را مستقل از فرونشست زمین می‌داند و می‌گوید: فرونشست زمین به عنوان یک عامل تهدید کننده جدی در جنوب غرب تهران و در مناطق ۱۷، ۱۸، ۱۹ و به سمت شهریار روی می‌دهد. این اتفاق در اعماق زمین است و در سطح زمین آثاری از خود به جز کج شدن و یا  ایجاد ترک در ساختمان‌ها از خود به جای نمی‌گذارد.

بلورچی تاکید می‌کند: ایجاد تونل‌های تاسیسات شهری می‌تواند زیر این کلانشهر را ایمن کند. باید این تونل‌ها در تهران به صورت کاملا ایمن ساخته شود تا نگرانی ازخرابی تاسیسات زیرزمینی نداشته باشیم.

قانون احداث تونل مشترک شهری مصوب سال ۱۳۷۲ مجلس است که به موجب این مصوبه برای دستگاه‌های خدمات‌رسان تکالیفی در نظر گرفته شده است، این قانون در شرایط کنونی قابلیت اجرایی نداشته همچنانکه حاصل آن بعد از گذشت بالغ بر بیست سال متاسفانه منجر به ساخت کانالی نشده و اگر موردی که شهرداری تهران در زمان اجرای پل صدر اجرا کرد و کابل های فشار قوی برق ٢٣٠ کیلوولت را با همکاری اداره برق استان تهران به داخل کانال تاسیساتی احداثی منتقل کرد را در نظر نگیریم، می‌توان گفت دستاورد این قانون تقریباً صفر است.

مدتی پیش زمین در خیابان آزادی دکتر معین دهان باز کرد و کامیونی به داخل آن سقوط کرد. پنجشنبه شب نیز ناگهان یک گودال ۸ متری در خیابان مولوی ایجاد شد، این کابوس می تواند همیشه در انتظار تهرانی ها باشد. به نظر می رسد مدیران شهری شتابی برای پیشگیری از این بحران ندارند و با آرامش در حال اسکن خیابان ها و معابر پایتخت هستند.