تازه ترین پیش بینی محققان از آینده کرونا/واکسنها چقدر نویدبخش اند

به گزارش خبرگزاری تاریخ ما ، اندکی بیش از یک سال از شیوع کووید ۱۹ در سراسر جهان می‌گذرد. کم و بیش تمام کشورهای جهان به این بیماری آلوده شده‌اند، در نتیجه قرنطینه، دورکاری و استفاده از ماسک و فاصله گذاری اجتماعی به هنجاری در زندگی امروز تبدیل شده‌اند. طی یک سال گذشته تلاش‌ها برای جلوگیری از شیوع این بیماری فقط به اقدامات احتیاطی محدود نشد، علاوه بر تلاش جهت تولید واکسن‌های کارآمد، انواع و اقسام اپلیکیشن‌های ردیابی و هشدار، تحقیقات گسترده روی داروهای موجود (جهت تغییر کاربری و درمان ) و همچنین توسعه داروهای جدید برای این منظور انجام شد.

با این وجود هرچند طی بازه گفته شده دانشمندان دستاوردهایی داشتند و چند واکسن کارآمد تولید شد، اما از سوی دیگر شرایط واکسیناسیون، رفتار و جهش‌های ویروس نظر کارشناسان را درباره آینده این بیماری و زمان ریشه کن کردن آن بارها تغییر داد. در همین راستا رویترز در گزارشی در این باره می‌نویسد: بسیاری از کارشناسان در سراسر جهان پیش بینی‌های کریس موری یکی از کارشناسان بیماری در دانشگاه واشنگتن درباره میزان گسترش عفونت و مرگ‌های ناشی از کووید ۱۹ دنبال می‌کردند. اما او نیز دیدگاه خود را درباره مسیر پاندمی کووید ۱۹ تغییر داده است. او تا همین اواخر امیدوار بود تولید چند واکسن کارآمد به کشورها کمک کند تا ایمنی دسته جمعی به وجود بیاورند یا زنجیره انتقال را به وسیله واکسیناسیون و همچنین تولید آنتی بادی در بدن افراد (در نتیجه ابتلاء به عفونت) حذف کنند. اما ماه گذشته اطلاعات آزمایش بالینی واکسنی در آفریقای جنوبی نشان داد ممکن است روی شیوع شاخه ویروس مؤثر باشد و تأثیرگذاری واکسن را کاهش دهد. او اکنون مشغول آپدیت مدل‌های خود است تا پیش بینی‌های جدیدی ارائه کند.

واکسن‌ها نویدبخش آینده‌ای بهتر

از سوی دیگر این نشریه مصاحبه‌ای با ۱۸ متخصص انجام داده که از نزدیک پاندمی را رصد می‌کنند یا مشغول کنترل تأثیرات آن هستند. این مصاحبه حاکی از اتفاق نظر جدیدی میان محققان است. بسیاری از آنها معتقدند تأیید واکسن‌های جدید با کارآمدی بالای حدود ۹۵ درصد در اواخر سال گذشته امیدها برای بهبود وضعیت فعلی را افزایش داده است. البته آنها اکنون معتقدند ویروس کرونا به عنوان یک ویروس بومی (اندمیک) باقی می‌ماند و در جوامع مختلف شیوع می‌یابد. به همین دلیل محققان معتقدند افراد (به خصوص عده‌ای که در معرض ریسک بالای ابتلاء قرار دارند) باید همچنان اقداماتی مانند استفاده از ماسک و اجتناب از اماکن شلوغ را در بازه‌های شیوع کووید ۱۹ انجام دهند.

برخی محققان اذعان می‌کنند احتمال دارد چشم انداز شرایط بهبود یابد. واکسن‌های جدید با سرعت بی سابقه‌ای توسعه یافته‌اند و به نظر می‌رسد حتی در صورت ابتلای فرد به شاخه‌های جدید از بستری شدن بیماران و مرگ و میر جلوگیری می‌کنند. بسیاری از توسعه دهندگان واکسن اکنون مشغول توسعه دوزهای یادآور و واکسیناسیون جدیدی هستند که در مقابل شاخه‌های جدید کارآمدی بیشتری داشته باشد. از آغاز ۲۰۲۱ میلادی نرخ ابتلاء به کووید ۱۹ در بسیاری از کشورها کاهش یافته و همچنین شدت بیماری و بستری شدن میان گروه افراد واکسینه شده، به شدت کاهش یافته است.

از سوی دیگر نشریه نیچر در ماه ژانویه از بیش از ۱۰۰ ایمونولوژیست، محقق بیماری‌های عفونی و ویروس شناسی که روی ویروس کرونا تحقیق می‌کردند درباره امکان از بین بردن ویروس، سوالاتی پرسید. حدود ۹۰ درصد آنها معتقد بودند ویروس کرونا در نهایت بومی خواهد شد به عبارت دیگر این ویروس همچنان در جوامع وجود خواهد داشت.

ویروس کرونا بومی می‌شود

مایکل اوسترهولم یکی از ویروس شناسان دانشگاه مینه سوتا در مینیاپولیس می‌گوید: از بین بردن این ویروس در جهان شبیه ساختن یک جاده سنگ فرش روی ماه است. این کار کاملاً غیرواقعی است. اما ناتوانی در از بین بردن ویروس به معنای آن نیست که مرگ و میر، بیماری یا قرنطینه اجتماعی در مقیاس و گستره فعلی ادامه خواهد یافت. شرایط آینده تا حد زیادی به تحول ویروس و نوع ایمنی بستگی دارد که مردم از طریق ابتلاء به ویروس یا واکسیناسیون به دست می‌آورند. آنفلوانزا و چهار ویروس کرونای انسانی که به ایجاد سرما خوردگی منجر می‌شوند، نیز بومی هستند. اما ترکیب واکسن‌های سالانه و ایمنی به دست آمده از طریق ابتلاء به معنای آن است که جوامع می‌توانند مرگ و میر و بیماری‌های فصلی را بدون نیاز به قرنطینه، ماسک یا فاصله گذاری اجتماعی تحمل کنند.

ایجاد مناطق کووید صفر

بیش از یک سوم پاسخگویان به پرسشنامه نیچر نیز معتقد بودند امکان حذف ویروس کرونا در برخی مناطق و ادامه آن در برخی جوامع دیگر وجود دارد. اما اگر بیشتر مردم واکسینه شوند، ایمنی دسته جمعی ایجاد می‌شود و در نتیجه ممکن است ریسک شیوع کاهش یابد. «کریستوفر دای» یکی از اپیدمولوژیست های دانشگاه آکسفورد در انگلیس می‌گوید: حدس می زنم کووید ۱۹ در برخی کشورها از بین برود، اما در برخی مناطقی که پوشش واکسیناسیون و اقدامات بهداشتی کافی نبوده است، ریسک شیوع ادامه دار (و حتی گسترش فصلی آن) وجود خواهد داشت.

شدت علائم بیماری کاهش می‌یابد

برخی محققان معتقدند ویروس کرونا در جوامع ماندگار می‌شود اما هنگامیکه مردم نسبت به آن ایمن شوند، علائم بیماری شدید نخواهند بود.

محققان با توجه به رفتار ۴ ویروس بومی کرونا به نام‌های OC43، 229E، NL63 و HKU1، این نتیجه گیری را اعلام کرده‌اند. حداقل ۳ مورد از این ویروس‌ها صدها سال است در جوامع انسانی وجود دارند. دو مورد آنها نیز مسئول ۱۵ درصد عفونت‌های تنفسی به حساب می آیند. جنیفر لاوین محقق بیماری‌های عفونی در دانشگاه ای موری در آتلانتا و همکارانش، با استفاده از اطلاعات مربوط به تحقیقات پیشین مدلی توسعه داده‌اند که نشان می‌دهد چگونه کودکان قبل از سن ۶ سالگی با این ویروس‌ها روبرو می‌شوند و نسبت به آنها ایمن می‌شوند. البته این ایمنی به سرعت از بین می‌رود و برای جلوگیری از ابتلای دوباره کافی نیست. اما به نظر می‌رسد از بیمار شدن بزرگسالان جلوگیری می‌کند. حتی در کودکان علائم مربوط به نخستین بار ابتلاء معتدل است.

به گفته دانیلا ویسکوپف یکی از ایمونولوژیست های انستتیو لاجولا ایمونولوژی در کالیفرنیا، هنوز مشخص نیست ایمنی نسبت به ویروس کرونای جدید نیز به همین شیوه عمل می‌کند یا خیر. اما تحقیقی وسیع از افرادی که به کووید ۱۹ مبتلا شده‌اند، نشان می‌دهد سطح آنتی بادی‌های خنثی کننده بدن آنها (که ازابتلای دوباره جلوگیری می‌کند) پس از ۶تا۸ ماه کاهش می‌یابد. اما بدن آنها سلول‌های حافظه B می‌سازد که در صورت ایجاد عفونت جدید می‌توانند آنتی بادی بسازند. سلول‌های ایمنی «تی»(T) نیز می‌توانند سلول‌های مبتلا به ویروس را حذف کنند.

واکسن‌ها و ایمنی دسته جمعی

کشورهایی که واکسیناسیون کووید ۱۹ را آغاز کرده‌اند، به زودی شاهد کاهش شدت ابتلاء به این بیماری خواهند بود. اما مدت زمان بیشتری طول می‌کشد تا میزان تأثیرگذاری واکسن‌ها کاهش مسری بودن بیماری را نشان دهد. اطلاعات آزمایش‌های بالینی نشان می‌دهد واکسن‌هایی که از عفونت‌های دارای علامت جلوگیری می‌کنند، احتمالاً اجازه انتقال ویروس در افراد را نیز نمی‌دهند. اگر واکسن از انتقال بیماری جلوگیری کند و در صورتیکه برای شاخه‌های جدیدتر نیز کارآمد باشد، احتمالاً ویروس در برخی مناطق که تعداد کافی از جمعیت واکسینه شده‌اند، از بین می‌رود.

طبق مدلی که آلکساندار هوگان و همکارانش در امپریال کالج لندن توسعه داده‌اند، واکسنی که ۹۰ درصد در انتقال بیماری کارآمد باشد باید حداقل به ۵۵ درصد جمعیت تزریق شود تا به طور موقت ایمنی دسته جمعی به وجود آورد. البته باید قوانینی مانند فاصله گذاری اجتماعی، استفاده از ماسک، دورکاری اجرا شود تا میزان انتقال تحت کنترل باشد. در صورتی که اقدامات اجتماعی حذف شود، برای ایجاد ایمنی دسته جمعی، واکسن باید به ۶۷ درصد جمعیت تزریق شود. اما اگر میزان انتقال بیماری به دلیل شیوع شاخه‌ای جدید از ویروس رشد کند یا اگر تأثیرگذاری واکسن جهت جلوگیری از انتقال بیماری کمتر از ۹۰ درصد باشد، پوشش واکسیناسیون در جمعیت باید بیشتر شود.

با مرور زمان دردسر کرونا کمتر می‌شود

در سال ۱۹۱۸ میلادی همه گیری آنفلوانزا بسیار فراگیر شد و میلیونها نفر را قربانی کرد. این بیماری توسط نوعی ویروس به نام آنفلوانزاA به وجود می‌آمد که در پرندگان وجود داشت. از آن زمان تاکنون تقریباً تمام موارد آنفلوانزاA از همان ویروس سال ۱۹۱۸ به وجود آمده‌اند. ویروس‌های بعدی که در سراسر جهان و هر ساله شیوع می‌یابند. پاندمی های آنفلوانزا زمانی اتفاق می‌افتند که ویروس میان جمعیت تازه و ناشناخته باشد. اما زمانیکه همه گیری فصلی شود، بخش اعظم جمعیت نسبت به آن ایمن خواهند بود. جس بلوم یکی از زیست شناسان تکامل مرکز تحقیقات سرطان فرد هاچینسون در سیاتل معتقد است ویروس کرونا نیز چنین مسیری را طی می‌کند. او می‌گوید: تصور می‌کنم با گذر زمان ویروس کرونا مشکلات کمتری ایجاد کند و شبیه آنفلوانزا شود.

برخی دیگر از محققان معتقدند این ویروس به شکل یک الگوی فصلی در می‌آید که مانند آنفلوانزا زمستان هر سال شیوع می‌یابد. البته به نظر می‌رسد آنفلوانزا بسیار سریع‌تر از ویروس کرونای جدید جهش می‌یابد و در نتیجه سیستم دفاعی بدن را دور می‌زند. به همین دلیل است که فرمول واکسن‌های این بیماری باید هر سال دوباره تعیین شود، اما در خصوص کووید ۱۹ احتمالاً به چنین فرایندی نیاز نباشد.